KENTLEŞME SÜRECİNDE SOSYO-EKONOMİK FAKTÖRLER İLE KENTLİLİK BİLİNCİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: DİYARBAKIR ÖRNEĞİ
Türkiye’de kentleşme hareketi 1950’li yıllardan başlayıp sürekli artarak günümüze kadar devam etmektedir. Sanayi ve beraberinde teknolojinin gelişmesi ile birlikte kentler, cazibe merkezi, iş olanaklarının alanı, mal ve hizmetlerin etkin kullanımı, hayat şartlarının daha iyi olması gibi faktörlerden dolayı çekim merkezlerine dönüşmüştür. Bu durum kentleri göç olan mekanlar haline getirmiştir. Kentlerin göç alması, gelişmesi, büyümesi beraberinde farklı sorunları da meydana getirmiştir. Ekonomik, sosyal, kültürel, bireysel, psikolojik gibi bir çok soruna gebe kalan kentler ve bu sorunların çözümleyici olgularından en temeli olan kentlilik bilincinin gelişmesi ile olanaklı hale gelecektir. Kentte yaşayan insanların kenti sahiplenmesi, kente aidiyet duygusunu geliştirmesi, kentsel farkındalığa sahip olması, kent ile bütünleşmesi gibi faktörler çerçevesinde sorunların bireysel ve toplumsal alanda çözümleyici bir rol üstlenmelerine yardımcı olacaktır. Araştırma bu çerçevede oluşturulmuş olup sürekli büyüyen ve gelişen Diyarbakır ilinde yaşayan insanların kentlilik bilincinin oluşup oluşmadı, kentlilik bilincinin oluşma sürecindeki olumlu ve olumsuz faktörleri, çevre sorunları, mahalle ilişkileri gibi konularda kentte yaşayan halkın tutum ve davranışları analiz edilmiştir. Bu çerçevede sosyo- kültürel ve sosyo-ekonomik faktörler ile kentlilik bilinci arasında ilişki veriler ışığında analiz edilmiştir. Ayrıcı konu ile ilgili sayısal veriler ile birlikte kent merkezinde gözlem yapılmış, STK, kanaat önderleri, belediye yetkilileri, kamu kurum ve kuruluşlar ile görüşmeler yapılmış ve bu doğrultuda veriler değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler:
kentleşme, kentlilik bilinci, diyarbakır
THE RELATIONSHIP BETWEEN SOCIO-ECONOMIC FACTORS AND URBAN AWARENESS IN THE URBANIZATION PROCESS: THE EXAMPLE OF DİYARBAKIR
Türkiye’de kentleşme hareketi 1950’li yıllardan başlayıp sürekli artarak günümüze kadar devam etmektedir. Sanayi ve beraberinde teknolojinin gelişmesi ile birlikte kentler, cazibe merkezi, iş olanaklarının alanı, mal ve hizmetlerin etkin kullanımı, hayat şartlarının daha iyi olması gibi faktörlerden dolayı çekim merkezlerine dönüşmüştür. Bu durum kentleri göç olan mekanlar haline getirmiştir. Kentlerin göç alması, gelişmesi, büyümesi beraberinde farklı sorunları da meydana getirmiştir. Ekonomik, sosyal, kültürel, bireysel, psikolojik gibi bir çok soruna gebe kalan kentler ve bu sorunların çözümleyici olgularından en temeli olan kentlilik bilincinin gelişmesi ile olanaklı hale gelecektir. Kentte yaşayan insanların kenti sahiplenmesi, kente aidiyet duygusunu geliştirmesi, kentsel farkındalığa sahip olması, kent ile bütünleşmesi gibi faktörler çerçevesinde sorunların bireysel ve toplumsal alanda çözümleyici bir rol üstlenmelerine yardımcı olacaktır. Araştırma bu çerçevede oluşturulmuş olup sürekli büyüyen ve gelişen Diyarbakır ilinde yaşayan insanların kentlilik bilincinin oluşup oluşmadı, kentlilik bilincinin oluşma sürecindeki olumlu ve olumsuz faktörleri, çevre sorunları, mahalle ilişkileri gibi konularda kentte yaşayan halkın tutum ve davranışları analiz edilmiştir. Bu çerçevede sosyo- kültürel ve sosyo-ekonomik faktörler ile kentlilik bilinci arasında ilişki veriler ışığında analiz edilmiştir. Ayrıcı konu ile ilgili sayısal veriler ile birlikte kent merkezinde gözlem yapılmış, STK, kanaat önderleri, belediye yetkilileri, kamu kurum ve kuruluşlar ile görüşmeler yapılmış ve bu doğrultuda veriler değerlendirilmiştir.
Keywords:
diyarbakır, urbanization, urbanization aweraness,
___
- ACUNGİL, Y.,(2012): ‘‘Kentleşme Sürecinde Tokat’ta Kentlilik Bilinci’’, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Tokat.
- ALTIPARMAK, B., (2016): "Kent Pazarlamasında Kentlilik Bilincinin Geliştirilmesi", Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Orta Karadeniz İletişim Çalışmaları Dergisi.
- ALP, A. (2020): “Üniversite ve Sosyal Değişme”, Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, Cilt: 3 Sayı: 2.
- BAYHAN, M., (2017): "Kentleşme Sürecinde Kentlilik Bilinci; Diyarbakır Örneği", Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bingöl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bingöl.
- BAYHAN, M. (2022): “Tüketim Toplumunda Kimlik İnşası” . 19 Mayıs Sosyal Bilimler Dergisi , 3 (1) , 47-57 . DOI: 10.52835/19maysbd.1022911
- BEKTAŞ, C.,(1996): “Kentti Savunmak / Kentli Olmak”, Cogito Dergisi, Sayı: 8, İstanbul.
- BİROL, G.,(2007):“Bir Kentin Kimliği ve Kervansaray Oteli Üzerine Bir Değerlendirme”, Arkitekt Dergisi, Kasım-Aralık 2007, Sayı: 514, İstanbul.
- ERCOŞKUN, Ö., ve ÖZÜDURU, B., (2013): “Ankara'daki Alışveriş Caddelerinde Ticari Mekanlar ve Sosyal Sürdürülebilirlik Araştırması”, Megaron, 2013/1, 8(1).
- ERKAN, R., (2010): “Kentleşme ve Sosyal Değişme”, Bilim Adamı Yayınları, Ankara.
- ES, M., ATEŞ. H.,(2004): "Kent Yönetimi, Kentlileşme ve Göç: Sorunlar ve Çözüm Önerileri", Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, Sayı: 48,İstanbul.
- GENAR , (2006): ‘‘Konya’da Kent kültürü ve Kentlilik Bilinci’’, İstanbul.
- GEYİK, S., (2010): “Kırdan Kente Göç Sonrası Kentlilik Bilinci (Mevlana Mahallesi Örneği)”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,Sakarya.
- GÜÇLÜ, S., (2002): "Kentlileşme ve Göç Sürecinde Antalya’da Kent Kültürü ve Kentlilik Bilinci", T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
- GÜLER, K. B., vd., (2015): “İç Göç ve Kent ile Bütünleşme: Kocaeli İli Alan Araştırması”, Sosyal Güvenlik Dergisi, Ekim 2015, Cilt: 5, Sayı: 2, Ankara.
- HELLE, H. J., (1996): “Kentlileşmiş İnsan”, Çeviren: Zeynep AYGEN, Cogito Dergisi, Sayı: 8, İstanbul.
- IŞIK, O., (1991): "Kent Planlamada Bir Gündem: Çevre ve Katılım", TMMOB Şehir Plancıları Odası Yayını, Ankara.
- KALABALIK, H., (2005): "İmar Hukuku", Ankara: Seçkin Yayıncılık. KELEŞ, Ruşen (2006) “Kent ve Kültür Üzerine”, Mülkiye, Cilt: XXIX, Sayı: 246.
- KARACA, M., (2007): “Sosyolojik Bir Olgu Olarak İnternet Gençliği: Elazığ Örneği”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Elazığ.
- KARAKÜÇÜK, S. ve GÜRBÜZ, B., (2007): "Rekreasyon ve Kent(li)leşme", Gazi Kitapevi.
- KARTAL, K., (1983): “Kentlileşmenin Ekonomik ve Sosyal Maliyeti”, Amme İdaresi Dergisi,Cilt: 16, Sayı: 4, Ankara.
- KAYA, E.,(2004): ‘‘Kentleşme ve Kentlileşme’’, İlke Yayınları, İstanbul.
- KAYA, E. vd.,(2007): ‘‘Modern Kent Yönetimi-I’’, Okutan Yayıncılık, İstanbul.
- KELEŞ, R., (2013): “Kentleşme Politikası”, İmge Kitapevi, 12. Baskı, Ankara.
- KAYPAK, Ş., (2014): “Toplumsal Cinsiyet Bakış Açısından Kente Bakmak”, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi.
- KESKİN, E. B., vd.,(2015): ‘‘Kentlilik Bilinci Çalışmaları İçin Bir Model Önerisi: Bursa’da Kentlilik Bilinci Araştırması’’, Paradoks Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 1, Bursa.
- KILIÇ, S., (2013): "Örnekleme yöntemleri", Journal of Mood Disorders Volume: Cilt: 3, Sayı: 1.
- KIRAY, M., (1964), Ağır Sanayiden Önce Bir Sahil Kasabası: Ereğli, D.P.T. Yayınları, Ankara.
- KIRAY, M.,(2007): “Kentleşme Yazıları”, Bağlam Yayıncılık, İstanbul.
- KURT, N.,(2011): “Kent Hizmetlerinin Geleceğinde Kentsel Sorumluluklar Ve Kent Kültürünün Geliştirilmesi Stratejileri”, Yönetim Bilimleri Dergisi, Sakarya üniversitesi, Sayı: 9,Sakarya.
- MAZUMDAR, S.,(2007): “Kentsel Yaşam Kalitesi ve Yer Duygusu”, Çeviren: Ebru Yetiş, Sayı: 335, http://ww w.mimarlikd ergisi.com/index .cfm?sayfa=mimarlik&D e r g i S a y i =53&R e c ID=1330 (Erişim Tarihi: 02.12.2016).
- MUTLU, A.,(2011): “Metropol Kent Samsun’da Kentlilik Bilinci”, Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı Proje Raporu, Samsun.
- ÖZYURT, C.,(2007): “Yirminci Yüzyıl Sosyolojisinde Kentsel Yaşam”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 18 Aralık 2007.
- SENCER, Y.,(1979): “Türkiye’de Kentleşme”, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
- SİMMEL, G., (1996): “Metropol ve Zihinsel Yaşam”, Çeviren: Bahar Öcal DÖZGÜREN, Cogito Dergisi, Sayı: 8, İstanbul.
- ȘENBEYAZLI, D., AYDEMİR, Ş., (2008): “Kentlilik Bilinci ve Mekân: Trabzon Kenti Örneği” , http://www.spo. org.tr/resimler/ekler/d 3019b85 6147c 17_ e k.pdf (Erişim Tarihi:22.11.2016).
- TEKELİ, İ., (2011): “Kent, Kentli Hakları, Kentleşme ve Kentsel Dönüşüm”, Türkiye Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
- T.C. BAYINDIRLIK VE İSKÂN BAKANLIĞI, (2009): ‘‘Kentlilik Bilinci, Kültür ve Eğitim Komisyonu Raporu’’, Kentleşme Şurası, Ankara.
- URL 1: http: //w3.balikesir.ed u.tr/~birol/kentl ilik_ bilinci.pdf (Erişim Tarihi: 16.12.2016).
- YILDIZ, M. C., GÜRBÜZ, M.,(2011): “Sosyo-Kültürel Değişim Sürecinde Komşuluk”, http://www.academia.edu/6613652/Sosyo_Kulturel_Degisim_Surecinde_Komsulk_Turk_Kulturu_ve_Komsuluk, Elazığ, (Erişim Tarihi: 03.04.2016).
- YILDIRIM, A., ŞİMŞEK, H. (2003): "Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri", Ankara: Seçkin Yayınları .
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2018
- Yayıncı: Ali Ülvi ÖZBEY