20268

TURKESTANSKİYE VEDOMOSTİ GAZETESİ’NİN TÜRKİSTAN TARİHİ KAYNAĞI OLARAK ÖNEMİ

Çarlık Rusya dönemi Türkistan tarihi halen tam manasıyla incelenmiş ve ortaya konulmuş değildir. 1870-1917 yılları arasında Türkistan Genel Valiliği’nin resmi yayını görevini üstlenen Turkestanskiye Vedomosti Gazetesi, Türkistan tarihinin ilgili dönemini iyi yansıtan süreli kaynaklardan biridir. Bu çalışmada, gazetenin 1871 yılındaki sayıları mercek altına alınarak incelenmiştir. Yapılan değerlendirmelerin ve incelemelerin sonucunda söz konusu gazetenin Türkistan’ın o devirdeki tarihi, kültürü, toplumsal yapısı, şehirleri, eğitim hayatı, ekonomisi gibi pek çok alanda önemli bir kaynak olduğu ortaya konulmuştur. Bölgede yaşayan halklar ve etnik gruplar, bölgenin coğrafi özellikleri, başka devletlerin bölgeye yönelik politikaları gazetenin makalelerine konu edilmiştir. Bu gazetede Rusların bölgeye yönelik emelleri en iyi şekilde yansıtılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Turkestanskiye Vedomosti, , Türkistan Genel Valiliği, Rusların Şark Politikası, , Türkistan, Türk halkları

PDF

___

Ayagan. B. (gl.red) (2005). Zagryajskiy Grigoriy Semenoviç, Kazahstan natsional’naya entsiklopediya, (C. 2, s. 367), Almata: Kazak entsiklopediyası.
Babadjanova, Alima. (1990). Evgeniy Karloviç Betger- istorik, bibliyograf, bibliotekoved (1917-1956 gg.), (Doktora Tezi), Taşkent Devlet Üniversitesi, Taşkent.
Bashanov, Mihail. (2005). Grebenkin Afanasiy Davıdoviç, Russkiye voennıe vostokovedı do 1917 goda. Biobibliografiçeskiy slovar', s. 66, Moskva: Vostoçnaya literatura.
Betger, Evgeniy. (1926). Pereçen pomeşennıh v “Turkestanskih Vedomostyah” statey i zametok, otnosyaşihsya do oblastey, nıne vhodyaşih v Tadjikistan, Taşkent: Pravitel’stvo TASSR.
Betger, Evgeniy. (1927). Rospis stat’yam i zametkam po istorii i arheologii Sredney Azii, pomeşennım v gazete “Turkestanskie Vedomosti” za vremya ee suşestvovaniya (28 aprelya 1870 - 15 dekabrya 1917), V.V. Bartholdu Turkestanskie druz’ya, uçeniki i poçitateli, Taşkent, 481-531.
Egamberdiyev, Mirzahan, (2002). Türkistanskiye Vedomosti Gazetesi”ne göre Türkistan’da ruslaştırma siyaseti (1870-1917), (Yüksek Lisans Tezi), Ankara, Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Egamberdiyev, Mirzahan. (2005). Çarlık Rusyası’nın Türkistan’daki eğitim politikası (1870-1917), Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), s. 103-108.
Fokin, N. (2000). Zabıtıy vostokoved: A. Horoşhin, Gipanis, 33, Erişim adresi: http://www.gipanis.ru/?level=1087&type=page.
Horoşhin, Aleksandr. (1872). Samarkand, Turkestanskie Vedomosti, S. 44, 7 Kasım, s. 177-178.
Horoşhin, Aleksandr. (1876). Sbornik statey kasayuşihsya Turkstanskago kraya, Taşkent: tipografiya i hromolitografiya A. Tranşelya.
Kartayeva, Tattıgul. (2001). Gazeta “Turkestanskie Vedomosti”: (1870-1917 gg.) kak istochnik istoriii etnografii Kazahstana. Bibliografichiskiy ukazatel’, Almata: Gylym.
Kartayeva, Tattıgul. (2007). “Turkestanskie Vedomosti”– etnograficheskie rasskazi. biblioteka kazahskoy etnografii. 44 Tom., 2-oe Dopolnennoe. Sbornik Kommentarii, Astana: Altın Kitap.
Kartayeva, Tattıgul. (2019). Kazak ve Turkestanskiye Vedomosti gazeteleri ışığında 20. yüzyıl başı Kazak basınında Türkiye konulu haberler, 19 Mayıs’ın 100. Yıldönümünde Atatürk ve Türk İstiklâli Uluslararası Sempozyumu (15-18 Mayıs 2019), Ankara: Yorum matbaacılık.
Kerimova, Hatice. (2019). Türkistan Genel Valiliği’nde idari sistemin oluşumu ve gelişim süreci (1865-1897), (Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Erişim adresi: http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/ET001084.pdf.
Kudinova, Ol’ga. (1982). “Turkestanskie Vedomosti”– pervaya peçatnaya gazeta v Sredney Azii: 1870-1900, Moskova: İzdatel’stvo Lomonosovskogo Universiteta.
Lyuşkeviç, Fanya. (1971). Etnografiçeskaya gruppa İrani, Zanyatiya i bıt narodov Sredney Azii, Leningrad: Nauka, 36-72.
Makarov, İ.V. (2019). ’Bolşaya igra’ v 1880-1890-h gg. v otrajenii gazetı ‘Turkestanskiye Vedomosti’, Voprosı istorii, arheologii, politiçeskih nauk i regionovedeniya. sbornik materialov XV vserossiyskoy (s mejdunarodnım uçastiyem) nauçnoy konferentsii studentov, magistrantov, aspirantov i molodıh uçenıh. 29-30 aprelya 2019, (s. 31-35), Tomsk: İzdatel’skiy dom Tomskogo Gosudarstvennogo Universiteta.
Nurbekov, Saken. (2006). Turkestanskie Vedomosti: istoriya, ekonomika, politika. Ders kitabı, Almata: Al Farabi Üniversitesi Yay.
Ostroumov, Nikolay. (1908). Sartı. Etnografiçeskie materialı (obşiy oçerk’), Taşkent: tipografiya gazetı “Sredneaziatskaya Jizn’”.
Rıjenkov, M.R.. (1986). Gazeta ‘Turkestanskie Vedomosti’: 1970-1917 gg., Voprosı istorii, S.10, 178-183. Erişim adresi: https://biblio.kz/m/articles/view/%D0%93%D0%90%D0%97%D0%95%D0%A2
Sunbetbayeva, Sandugash. (2018). The newspaper “Turkestanskie Vedomosti” and the beginning of the development of the history of the press in Central Asia, Bilig, S. 84, Kış, 1-21.
Şadmanova, S.B. (2009). Arhivnıe dokumentı - vajnıy istoçnik izuçeniya istorii periodiçeskoy peçati Turkestana. Po materialam Tsentral’nogo Gosudarstvennogo Arhiva Respubliki Uzbekistan, Vestnik Arhivista, 3(107), 23-37.
Şahingöz, Mehmet & Egamberdiyev, Mirzahan. (2009). Çarlık Rusya’sının Türkistan’ı Rusya’ya entegrasyonu politikasında ‘Turkestanskie Vedomosti’ gazetesinin yeri, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(4), 572-583.
Şuşkova, Margarita. (2015). Organizatsiya upravleniya Turkestanom v naçale XX veka, (Doktora Tezi), Rusya Devlet Sosyal Bilimler Üniversitesi, Moskva, Erişim adresi: http://www2.rsuh.ru/binary/2634639_38.1448894210.29532.pdf.
Taşağıl, Ahmet. (2012). Türkistan, İslam Ansiklopedisi, (C. 41, s. 556-560), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Tohtiyev, Ş.R. (2012). Kratkaya istoriya Samarkandskih i Buharskih ‘İrani’, Evraziyskiy Curnal Regionalnıh i Politiçeskih İssledovaniy, C. 33, S. 287, s. 124-129.
Tölepbay, Möldir. (2019). “Türkistan Ualeyatı” gazetining algaikı avtorı - Şahmardan İbragimov, Literary portal, Erişim adresi: https://adebiportal.kz/en/blogs/view/3609.
Turkestanskiye Vedomosti, 1871, S. 1, s. 48, Tipografiya okrujnogo ştaba; S. 1, 14 Ocak 1871, S. 3, 7 Şubat 1871, S. 5, 22 Şubat 1871