ŞİBANÎ-NÂME'NİN BUDAPEŞTE NÜSHASI ÜZERİNE
Harezm, Horasan, Semerkant, Belh, Hisar gibi şehirleri hâkimiyeti altına alarak Şibanîlerdevletini kuran Şiban Han, 1451-1510 yılları arasında yaşamış bir Özbek hanıdır. Ömrünü savaşmeydanlarında geçiren Şiban Han’ın hayatını, mücadelelerini anlatan ve Şibanî-nâme adı verileneserlerin hem manzum hem de mensur örnekleri mevcuttur. Mensur Şibanî-nâme anonimdir.Mesnevi nazım şekliyle yazılan manzum Şibanî-nâme ise Timurlular sülalesine mensup MuhammedSâlih tarafından kaleme alınmıştır. Bu eser yurtdışında A. Vambery ve P. M. Melioranskiy;Türkiye’de ise Yıldız Kocasavaş tarafından yayımlanmıştır. Şiban Han’ın 1499-1506 yıllarındakiyaşamını ve yaptığı savaşları kronolojik olarak anlatan eserin Avusturya Millî Kütüphanesi’ndekinüshasının tek nüsha olduğu düşünülmekteydi. Ancak Macaristan’da eserin yeni bir nüshasına dahaulaştık. 190 varaktan müteşekkil bu nüshanın ilk 96 varağı Avusturya nüshasından tamamenfarklıdır ve başka bir vezinle yazılmıştır. Bu nüshada birçok farklı yer adı ve şahıs adınarastlanmaktadır. Bu çalışmada Şibanî-nâme’nin yeni bulunan Budapeşte nüshası tanıtılacaktır.
ON THE BUDAPEST COPY OF THE SHİBANÎ-NÂME
Shiban Khan, who established the state of the Shibanîs by taking under rule cities, such as Khorezm, Khorasan, Samarkand, Belkh and Hisar, was an Uzbek khan who lived between 1451 and 1510. There are examples of works both in verse and in prose given the name of Shibanî-nâme, which tell the life and the struggles of Shiban Khan, who spent his life on the battlefields. The Shibanî-nâme in prose is anonymous. Whereas, the Shibanî-nâme in verse written in the masnavi verse form was written by Muhammed Sâlih, who was a member of the Timurid dynasty. This work was published by A. Vambery and P. M. Melioranski abroad, whereas, in Turkey it was published by Yıldız Kocasavas. It was thought that the only copy of the work, which tells chronologically the life and the wars fought by Shiban Khan between 1499 and 1506, was the copy in the National Library of Austria. However, we accessed another new copy of the work in Hungary. This copy consisting of the first 96 leaves from 190 leaves is completely different from the copy in Austria and was written with a different meter. Many different place names and names of individuals are encountered in this copy. In this study, the newly found Budapest copy of the Shibanî-nâme will be presented.
___
- ARAT, Reşit Rahmeti (1987), Gazi Zahirüddin Muhammed Babur, Vekayi, Babur’un Hatıratı, C. I-II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- BEREZİN, W. (1849), Şeybaniada. İstoriya Mongolo-Tyurkov na Dcagtayskom Dialekt, Kazan.
- ERASLAN Kemal (1991), Şibânî Han’ın ʹBahru’l-Hüdâʹ Adlı Eseri. Türk Kültürü Araştırmaları Muharrem Ergin’e Armağan, Yıl: XXVIII/1-2, s.103-177.
- KAFALI, Mustafa (1976), Şiban Han Sülalesi ve Özbek Ulusu, Atsız Armağanı, İstanbul: Ötüken Yayınevi, s. 295-306.
- KARASOY, Yakup (1998), Şiban Han Dîvânı (İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- KARASOY, Yakup (2003), ‟Mihmân-nâme-i Buhârâ ve Şiban Han’ın Bilinmeyen Üç Şiiri”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi (Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun’a Armağan), S. 13: 105-114.
- KARASOY, Yakup-TOKER, Mustafa (2005), Türklerde Şecere Geleneği ve Anonim Şibanînâme, Konya: Tablet Kitabevi.
- KOCASAVAŞ, Yıldız (2003), Şeybanî-nâme Giriş-Tıpkıbasım-Metin Tercüme, İstanbul: Çantay Yayınları.
- KÖPRÜLÜ, M. Fuad (1945), ‟Çağatay Edebiyatı”, İslam Ansiklopedisi, C.III, İstanbul: MEB Yayınları, 270-323.
- MELİORANSKİY, P. M. (1908), Muhammed Salih-Şeybani-name-Dcagatayskiy Tekst, S. Petersburg.
- PARLATIR, İsmail; HAZAİ, György (2007), Macar Bilimler Akademisi Kütüphanesi’ndeki Türkçe El Yazmaları Kataloğu, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
- SEYHAN ALIŞIK, Gülşen (2004), Şeybânî Han’ın Risâle-i Ma’ârif Adlı Eseri ve Türkçeciliği, V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri C.I., 20-26 Eylül 2004, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- TOGAN, A. Zeki Velidi (1981), Bugünkü Türkili Türkistan ve Yakın Tarihi, İstanbul.
- ISSN: 1300-5766
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Başlangıç: 1994
- Yayıncı: Selçuk Üniversitesi