İkinci Dünya Savaşı’nın Gölgesinde Türkiye’de Eğitim ve Öğretim

Cumhuriyetle birlikte yeni Türk devletinin önündeki en büyük meselelerden birisi eğitim ve öğretim işleriydi. Çünkü bu dönemde eğitim bakımından Türk toplumu doğuya göre ileri fakat batının oldukça gerisindeydi. Bu bilinçle Cumhuriyetin ilanından itibaren gerek eğitim ve öğretimin yapılanması gerekse yaygınlaştırılması için önemli adımlar atıldı. Esasen “maarif davası” olarak görülen eğitim ve öğretim işlerinin planlama ve yatırım olarak İkinci Dünya Savaşı yıllarında büyük bir ivme kazandığı bilinmektedir. İkinci Dünya Savaşı Türkiye’sinin askerî, siyasi, diplomatik, ekonomik ve sosyal yapısı farklı disiplinlerin çalışma konusu olarak karşımıza çıkmaktadır. Buna karşın çerçevesi İkinci Dünya Savaşı olarak belirlenmiş eğitim ve öğretim faaliyetleri ile ilgili bilimsel çalışma sınırlıdır. Savaşın özellikle ekonomik bakımdan olumsuz etkilerinin dönemin bütün bakanlık bütçelerine yansıdığı rahatlıkla görülür. Savaş öncesinde Türkiye’de eğitim ve öğretim bakımından planlı ve köklü adımlar atıldığı düşünüldüğünde savaşın bu olumsuz etkilerinin genel bütçeye nasıl yansıdığı, ne şekilde tedbirler alındığı, eğitim ve öğretim yatırımlarının savaş öncesine göre gelişimi ve değişimi gibi sorulara cevaplar önem arz etmektedir. Çalışmaya bu düşünceden hareket edilerek başlandı ve dönemin hükûmet raporları, meclis tutanakları ve arşiv belgeleri ışığında Türkiye’nin savaş yıllarındaki eğitim ve öğretim faaliyetleri, dönemin öğretim kademesi esas alınarak bir çerçeveye oturtuldu.

Anahtar Kelimeler:

İkinci Dünya Savaşı, Köy Enstitüleri, Hasan Âli Yücel, Mesleki ve Teknik Eğitim, Eğitim ve Öğretim.

Education in Turkey in the Shadow of the Second World War

Education and training was one of the biggest issues facing the new Turkish state after the proclamation of the republic. This was because Turkish society was educationally advanced compared to the east, but far behind the west. With this awareness, important steps have been taken to structure and expand education and training since the proclamation of the republic. It is known that education and training, which was originally seen as a " education case", gained great momentum in terms of planning and investment during the Second World War. Turkey's military, political, diplomatic, economic and social structure during the Second World War is the subject of study in different disciplines. However, scientific studies on education and training activities during the Second World War period are limited. It is easily seen that the negative effects of the war, especially in economic terms, were reflected in all ministry budgets of the period. Before the war, Turkey took planned and radical steps in terms of education and training. In this respect, the answers to questions such as how the negative effects of the war were reflected on the general budget, what measures were taken, the development and change in education and training investments compared to the pre-war period are important. This idea inspired this study, and in the light of the government reports, parliamentary minutes and archival documents of the period, Turkey's education and training activities during the war years were grounded on the basis of the education level of the period.

Keywords:

Education and Training, Hasan Âli Yücel, Second World War, Village Institutes, Vocational and Technical Education.,

PDF

___

T.C Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi
B. Resmi Yayınlar
TBMM Zabıt ceridesi
C. Kitap ve Makaleler
Akyüz, Y. (2011). Türk eğitim tarihi. Ankara: Pegem Akademi.
Boratav, K. (2010). Türkiye iktisat tarihi (1908-2007). Ankara: İmge Kitabevi.
C.H.P Beşinci büyük kurultay zabıtları (29 Mayıs 1939- 3 Haziran 1939). (1939). Ankara: Ulus Basımevi.
Cicioğlu, H. (1985). Türkiye Cumhuriyetinde ilk ve ortaöğretim (tarih gelişimi). Ankara: AÜ Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları.
Cicioğlu, H. (2005). Türkiye Cumhuriyetinde ortaöğretimin gelişimi. Cumhuriyet Dönemi Eğitim Politikaları Sempozyum Bildirileri. İstanbul.
Çıkar, M. (1997). Hasan Ali Yücel reformu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Duman, T. (1991). Türkiye'de ortaöğretime öğretmen yetiştirme. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Eren, F. (1988). Üniversite reformları açısından yükseköğretim tarihi gelişimi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakülteleri Dergisi, 3(1), 283-292.
Gök, F. (1999). 75 Yılda insan yetiştirme, eğitim ve devlet. 75 Yılda Eğitim. içinde İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
İkinci maarif şurası (15-21 Şubat 1943), çalışma programı, raporlar, konuşmalar. (1990). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Kirby, F. (2012). Türkiye'de köy enstitüleri. (N. Berkes, çev.) İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
Kuşçi, A. (2021). Türk Eğitim Tarihi (1923-1950). Ankara: İKSAD Yayınları.
Metinsoy, M. (İstanbul). İkinci Dünya Savaşı'nda Türkiye. 2016: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Özen, H. (1999). Türkiye Cumhuriyeti'nde yükseköğretim ve üniversitenin 75 yılı. 75 Yılda Eğitim. içinde İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Öztürk, C. (2005). Cumhuriyet döneminde öğretmen yetiştirmede model arayışları. Cumhuriyet Dönemi Eğitim Politikaları Sempozyumu. İstanbul.
Öztürk, C. (2007). Atatürk devri öğretmen yetiştirme politikası. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Pamuk, Ş. (2015). Türkiye'nin 200 yıllık iktisadi tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Sakaoğlu, N. (1997). Osmanlı'dan günümüze eğitim tarihi. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Tekeli, İ. (1993). Osmanlı imparatorluğu'ndan günümüze eğitim kurumlarının gelişimi. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi (C. 3). içinde İstanbul: İletişim Yayınları.
Tekeli, İ. & İlkin, S. (2021). İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Yücel, H. A. (1998). Milli eğitimle ilgili söylev ve demeçler. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.