Türkiye’de Popülizm Ve Seçimsel Demokrasiye Prelüd: İngiliz Elçilik Raporlarında 1954 Seçimleri Üzerine Bazı Düşünceler

Demokrat Parti’nin ilk iktidar döneminde girişilen icraatların ve iktidar pratiklerinin seçmen onayına sunulması açısından 1954 seçimleri yabancı temsilciliklerin de dikkatle takip ettikleri bir yarış olmuştur. Bu seçimler öncesinde Türkiye’de yaşanan ve siyasi tansiyonu yükselten birtakım gelişmelerin seçmen nezdinde nasıl karşılanacağı merakla beklenmekteydi. Cumhuriyet Halk Partisi’nin mallarına el konulması, Halkevlerinin ve Millet Partisi’nin kapatılması gibi gelişmeler 1954 seçimlerine gidilen süreçte iktidar ve muhalefet arasındaki ilişkiyi gerginleştirmiştir. Türkiye’deki siyasal gelişmeleri dikkatle takip eden İngiltere’nin Ankara Büyükelçiliği’nin dışişleri bakanlığına iletilmek üzere hazırlamış olduğu raporlar, 1954 seçimleri öncesinde vatandaşların oy tercihlerine etki edecek birtakım hususları içermesi bakımından anılan dönemi farklı bir pencereden okumaya imkân sağlamaktadır. Bu süreçte partilerin seçmen tercihlerine etki etmek için kullandığı stratejiler, dış politikanın iç politikaya ne şekilde etki ettiği ve bu bağlamda iktidar ve muhalefetin Batı ittifakı konusunda sağladığı oydaşmanın 1954 yılında çıkarılan Petrol Kanunu üzerinden belki de ilk kez sorgulanmaya başlaması gibi gelişmelerin tartışıldığı elçilik raporları, zamanın ekonomi politiğini ortaya koyması açısından dikkate alınmayı hak etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

1954 Seçimleri, İngiliz Elçilik Raporları, Demokrat Parti, Cumhuriyet Halk Partisi, Seçim stratejileri.

Prelude to Populism and Electional Democracy in Turkey: Some Revıews on 1954 Elections in the Reports of the British Embassy

In terms of presenting the actions and power practices initiated during the first ruling period of the DP government for voter approval, the 1954 elections were a race that foreign missions also carefully followed. A number of developments happened before the elections and raising the political tension in Turkey were eagerly awaited in how the voters would meet. Developments such as the seizure of the property of the RPP, the closure of the People's Houses, and the closure of the Nation Party strained the relationship between the government and the opposition during the 1954 elections. The reports to be forwarded to the foreign ministry which were prepared by the UK Embassy in Ankara closely following the political developments in Turkey, provides the opportunity to look at the mentioned period from a different aspect, since it contains some issues that will affect the voting preferences of the citizens before the elections of 1954. In this process, the strategies used by the parties to influence voter preferences, the embassy reports discussing developments such as how foreign policy affects domestic politics and, in this context, the questioning of the ruling and opposition party on the Western alliance on the Petroleum Law, which was issued for the first time in 1954, deserves to be taken into account in terms of revealing the political economy of the time.

Keywords:

1954 Elections, British Embassy Reports, Democrat Party, Republican People, Election strategies.,

PDF

___

A very limited freedom. (1954, October 7). The Times.
Akyol, T. (2021). Kuvvetler ayrılığı olmayınca otoriter demokrasi: 1946-1960. İstanbul: Doğan Kitap.
Albayrak, M. (2004). Türk siyasi tarihinde Demokrat parti (1946-1960). Ankara: Phoenix Yayınevi.
Bayar’s visit. (1954, Jan. 29). The Wall Street Journal.
Benhür, Ç. (2007). 14 Mayıs 1950 genel seçimlerinde CHP ve DP'nin seçim kampanyalarının ana hatları. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi(17), 61-75.
Bila, H. (1999). CHP 1919-1999. İstanbul: Doğan Kitap.
Critisizm of the times. (1954, October 18). The Times.
Çakmak, F. (2015). Halkevlerinin kapatılması ve Cumhuriyet Halk partisi mallarına el konulması. History Studies, International Journal of History, 1-21.
Çınar, K., Uğur Çınar, M., & Açıkgöz, A. (2022, September). Turkey's republican peoples party (chp): A Long dure'e analysis. Turkish Studies.
Cinar, K. (2023). The historical roots of right-wing populism in Turkey: A spatial examination of the DP, ANAP and AKP Goverments. Southeast European and Black Sea Studies. https://doi.org/10.1080/14683857.2023.2176195
Danforth, N. L. (2021). The remaking of republican Turkey: Memory and modernity since the fall of the Ottoman Empire. Cambridge: Cambridge University Press.
Demir, Ş. (2010). Türk siyasi tarihinde Adnan Menderes. İstanbul: Paraf Yayınları.
Eroğul, C. (2003). Demokrat parti ve ideolojisi. Ankara: İmge Yayınevi.
Güngör, S. (2004). Muhalefette CHP. Ankara: Alternatif Yayınları.
Hale, W. (1980). The role of the electoral system in Turkish politics. International Journal of Middle East Studies, 11(3), 401-417.
Kahraman, H. B. (2010). Türk siyasetinin yapısal analizi-II 1920-1960. İstanbul: Agora Kitaplığı.
Kalaycıoğlu. E. (2023). A hundred years of flux: Turkish political regimes from 1921 to 2023. Turkish Studies, 1-23. https://www.tandfonline.com/doi/epdf/10.1080/14683849.2022.2161374? needAccess=true&role=button
Kaya, Y. (2018). Türk siyasal yaşamında 1954 seçimleri. İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 7/3, 2276-2291.
Koçlar, B.,&Özdurğun, Y. (2017). Demokrat parti'nin iktidara gelişinin basına yansımaları. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, IV/XIII, 264-296.
Lary, R. (1953, February 22). Suprise of voter tells history of new Turkey. Chicago Daily Tribune.
Menderes, A. (2011). Demokrasiden darbeye Babam Adnan Menderes. İstanbul: Doğan Kitap.
Öymen, O. (2009). Öfkeli yıllar, İstanbul: Doğan Kitap.
Özbudun, E. (2011). Otoriter rejimler, seçimsel demokrasiler ve Türkiye. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Political storm over moves aganist peoples party. (1954, February 4). The Times.
Resmi Gazete, S. 8660, 17 Mart 1954.
Sütçü, G. (2011). Playing the Game of Democracy through the electoral Mechanism: The Democratic Party Experience in Turkey. Turkish Studies, 12(3), 341-356.
The National Arhcive (TNA), Foreign Office (FO) 371/101848, Annual Report of Turkey for 1951, WK 1011/1, January 2, 1952.
The New York Times May 4, 1954.
TNA, FO 371/101848, Annual Report of Turkey for 1951, WK 1011/1, January 2, 1952.
TNA, FO 371/101849, From Ankara to Foreign Office, WK1013/13, June 17, 1952.
TNA, FO 371/101849B, From ANkara to Foreign Office, WK 1013/22, October 21, 1953.
TNA, FO 371/101849B, From Ankara to Foreign Office, WK1013/16, July 28, 193.
TNA, FO 371/101849B, From Ankara to Foreign Office, WK1013/2, January 15, 1952.
TNA, FO 371/107548, From Ankara to Foreign Office, WK 1013/18, August 25, 1953.
TNA, FO 371/107550, British Embassy Ankara, WK 1016/1, December 30, 1952.
TNA, FO 371/112922, Ankara Political Summary no 11, WK 1013/13, May 21, 1954.
TNA, FO 371/112922, From Ankara to Foreign Office, WK 1013/1, December 31, 1953.
TNA, FO 371/112922, From Ankara to Foreign Office, WK 1013/4, February 13, 1954 .
TNA, FO 371/112922, From Ankara to Foreign Office, WK 1013/5, February 24, 1954.
TNA, FO 371/112922, From Ankara to Foreign Office, WK 1013/6, March 12, 1954.
TNA, FO 371/112922, From Ankara to Foreign Office, WK 1013/7, March 26, 1954.
TNA, FO 371/112924, British Embassy Ankara, WK 1016/4, February 10, 1954.
TNA, FO 371/112924, General Background to Turkish General Elections 1954, WK 1016/7, April 9, 1954.
TNA, FO 371/112924, Peoples Republican Party's Attitude to Relations with the United States, WK1016/5, February 26, 1954.
TNA, FO 371/112924, Report on the Present Position of the Turkish Political Parties, WK 1016/7, April 9, 1954.
TNA, FO 371/112924, Review of the Internal Political Situation.. WK 1016/18, August 13, 1954.
TNA, FO, 371/107550, Turkish Political Parties, WK 1016/13, July 7, 1953.
Toker, M. (1991). Demokrasimizin İsmet paşalı yılları: DP'nin Altın Yılları 1950-1954. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
Tunçay, M. (1995). Siyasal tarih (1950-1960). M. T. vd. içinde, Türkye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye1908-1980. İstanbul: Cem Yayınevi.
Unat. K. (2017). Durmayalım düşeriz! iktidardan muhalefete CHP'nin seçim propagandaları. Ankara: Siyasal Kitabevi.
Uyar, H. (2017). Demokrat parti iktidarında CHP 1950-1960. İstanbul: Doğan Kitap.
Yeni Ulus, 12 Ocak 1954.
Yılmaz, E. (2010). 1950 Seçimlerinin önemi, öne çıkan özellikleri ve siyasi Sonuçları. e-Journal of New World Sciences Academy, 5(4), 541-551.
Yılmaz, H. (1997). Democratization from above in response to the ınternational context. New Perspectives on Turkey(17), 1-38.