II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİNDE ZİRAİ EĞİTİM HAMLESİ: HÜDAVENDİGAR HAMİDİYE ZİRAAT AMELİYAT MEKTEBİ VE NUMUNE ÇİFTLİĞİ (1891-1909)

II. Abdülhamid döneminde eğitimin modernleştirilmesi doğrultusunda pek çok gelişme yaşanmıştır. İlk, orta ve yükseköğretimde olduğu gibi mesleki ve teknik eğitim alanında da yeni eğitim kurumları tesis edilmiştir. Özellikle mesleki eğitimde, ülkenin içinde bulunduğu sosyo-ekonomik durum dikkate alınarak adım atılmaya çalışılmıştır. Bu konuda en temel örneklerden birini ziraat meselesi ve ziraat mektepleri oluşturur. II. Abdülhamid iktidara geldikten sonra ziraat alanında modernleşme ve ziraat eğitimi gündeme gelmiş ve Halkalı’da bir ziraat mektebi tesisine girişilerek uzun ömürlü ilk adım atılmıştır. Ziraat Mektepleri sadece İstanbul ile sınırlı kalmamış, vilayetlerde de tesis edilmiştir. İşte bu çalışmada, II. Abdülhamid dönemi eğitim politikaları ve ziraat anlayışı doğrultusunda Bursa’da açılan Hüdavendigar Ziraat Ameliyat Mektebi ve Numune Çiftliği ele alınmıştır. Bu bağlamda, mektebin açılış süreci, idari ve öğretim kadrosu, müfredat ve dersler, imtihanlar, öğrenci sayısı, mezuniyet, mektebin sosyal durumu ile çiftlik hakkında ayrıntılı bilgiler verilmiştir. Bursa’daki Ziraat Mektebi, döneminde Halkalı ve Selanik Ziraat Mektepleri ile birlikte, Osmanlı Devletinde modern ziraat eğitiminin verildiği üç eğitim kurumundan biridir. Akabinde Meşrutiyet ve Cumhuriyet Türkiye’sinde varlığını devam ettiren bu okul, günümüzde II. Abdülhamid döneminde inşa edilen ziraat mekteplerinden tarihi misyonunu devam ettiren tek okul olma özelliğiyle, Türk eğitim tarihinde ayrı bir yere sahiptir.

Anahtar Kelimeler:

II. Abdülhamid, Bursa, Tarım, Modern Eğitim, Ziraat Eğitimi, Ziraat Mektebi

AGRICULTURAL EDUCATION MOVE IN THE ABDULHAMID II PERIOD: HUDAVENDIGAR HAMİDİYE AGRICULTURAL PRACTICE SCHOOL AND SAMPLE FARM (1891-1909)

During the reign of Abdülhamid II, there have been many developments to modernize education. As in primary, secondary, and higher education, new educational institutions were established in the field of vocational and technical education. Especially in vocational education, the socio-economic situation of the country is taken into consideration and steps have been taken. One of the most basic examples in this regard is the question of agriculture and agricultural schools. After Abdülhamid II came to power, modernization, and agriculture education in the field of agriculture came to the agenda and a long-lasting first step was taken by entering an agricultural school facility in Halkalı. Agricultural Schools were not only limited to İstanbul, but also established in provinces. In this study, Hüdavendigar Agricultural School and Sample Farm opened in Bursa in line with the educational policies and agriculture understanding of the period of Abdülhamid II was discussed. In this context, detailed information about the opening process of the school, administrative and teaching staff, curriculum and courses, examinations, number of students, graduation, social status of the school and the farm were given. The Agricultural School in Bursa, along with the Halkalı and Selanik Agricultural Schools, was one of the three educational institutions in the Ottoman Empire where modern agriculture education was given. Subsequently, these schools continue to exist in the Constitutional Monarchy and the Republic of Turkey, the only school of its kind today maintained its historic mission of the agricultural school built Abdülhamid II period, has a unique place in the history of Turkish education.

Keywords:

Abdülhamid II, Bursa, Agriculture, Modern Education, Agricultural Education, Agriculture School,

PDF

___

Ahmet Tevfik (2006). Velosipet ile bir cevelan, 1900’e doğru İstanbul’dan Bursa’ya bisikletli bir gezi (C. Kayra, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay. Akarlı, E. (1999). II. Abdülhamid: hayatı ve iktidarı, Osmanlı ansiklopedisi (C. II, s. 253-265). Ankara: Yeni Türkiye Yay. Bursa İl Yıllığı (1973). Cumhuriyet’in 50. yılında Bursa (K. Kolukısa & M. Yörük, Haz.). Çeşme, V. (2014). Osmanlı’da ziraati modernleştirme sürecinde Halkalı ziraat mektebi (1892-1928): kuruluşu ve idari yapısı. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, XV(2), 39-80.
Çiftçi, C. (2009). Hudavendigar Hamidiye ziraat ameliyat mektebi. C. Çiftçi (Ed.), Osmanlı modernleşmesi ve Bursa içinde, Bursa: Osmangazi Belediyesi Yay.
Erdönmez, A. (2003). Ziraat mektebi. Bursa Araştırmaları, 2, 32-33.
Ergin, O. N. (1977). Türk maarif tarihi. İstanbul: Eser Matbaası.
Eyice, S. (2000). İhtifalci Mehmed Ziya. İslâm Ansiklopedisi (C. 21, s. 559-560). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
Fatma Fahrünnisa Hanım (2010). 1896 baharında Bursa (N. Özdemir, Haz.). Bursa: Bursa Kültür A.Ş.
Gençoğlu, M. (2014). Sultan II. Abdülhamid’in yurtdışı eğitim politikası. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 33-73.
Georgeon, F. (2012). Sultan Abdülhamid (A. Berktay, Çev.). İstanbul: İletişim Yay.
Güran, T. (1999). Tarım politikası. Osmanlı Ansiklopedisi ( C. III, s. 305-311). Ankara: Yeni Türkiye Yay.
Hasan Taib (1323). Hatıra yahut mirat-ı Bursa. Bursa: Hüdavendigar Vilayeti Matbaası.
Hocaoğlu, M. (1998). İkinci Abdülhamid’in muhtıraları (Belgeler). İstanbul: Kamer Yay.
İhtifalci Mehmed Ziya (2010). Bursa’dan Konya’ya Seyahat (Melek Çoruhlu, Haz.). İstanbul: Kırkambar Kitaplığı.
Kadıoğlu, S. (2005). Osmanlı döneminde Türkiye’de ziraat okulları üzerine notlar ve “Tedrisat-ı Ziraiye Nizamnamesi”. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, 8, 239-257.
Kaplanoğlu, R. (2006). Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Bursa (1876-1926). Bursa: Avrasya Etnografya Yay.
Kepecioğlu, K. (2010). Bursa kütüğü. C. 1-4, (H. Algül & O. Çetin & M. Hızlı & M. Kara & M. A. Yediyıldız, Haz.). Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yay.
Kumaş, N. (2011). II. Abdülhamid döneminde Bursa’da sosyal hayat (1876-1909) (Yayımlanmamış doktora tezi). Uludağ Üniversitesi, Bursa.
Nurdoğan, A. (2011). II. Abdülhamit döneminde devletin Kosova’da açtığı okullar. Türk Kültürü İncelemeleri, 25, 35-76.
Oğuzoğlu, Y. (2010). Bursa Hamidiye ziraat mektebi ve bir uygulaması. Bursa’nın köklü eğitim kurumları Bursa ziraat mektebi, Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yay.
Sarıçelik, K (2016). Osmanlı Devleti’nin Anadolu’da gül tarımını teşvik politikaları. The Journal of Academic Social Science Studies, 47, 309-317.
Sedad (1934). Bursa 1934 yıllığı. Bursa: Bursa Belediyesi Neşriyatı.
Şerafeddin Mağmumi, (2001). Bir Osmanlı doktorunun anıları yüzyıl önce Anadolu ve Suriye. (C. Kayra, Çev.). İstanbul: Büke Yay.
Talay, A. (2007). Eserleri ve hizmetleriyle II. Abdülhamid. İstanbul: Armoni Yay.
Toruk, İ. (2013). Halkalı ziraat mektebi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Unat, F. R. (1964). Türkiye eğitim sisteminin gelişmesine tarihi bir bakış. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
Üsküdari, F. (1972). Eski Bursa’dan notlar. Bursa: Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Yay.
Quataert, D. (2008). Anadolu’da Osmanlı reformu ve tarım 1876-1909 (N. Özok Gündoğan & A. Z. Gündoğan, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
Vurgun, A. (2020). Maarifperver Sultan II. Abdülhamid. İstanbul: Yeditepe Yay.
Yıldırım, M. A. (2013). Osmanlı’da ipekböcekçiliği eğitimi: Bursa harir darüttalimi ve darülharirlerin açılması. Turkısh Studies, 8(5), 577-594.
Yıldız, Ö. (2012). Halkalı ziraat mektebi’nin tarihçesi. International Journal of Social Science, 5(4), 293-306.