Eleftherios Venizelos’un Hatıratında Paris Barış Konferansı Ve İzmir’in Yunanlara Bırakılma Kararı

1917 yılında Antant Güçleri yanında Büyük Savaş’a katılan Yunanistan, savaşın Antant lehine sonuçlanması ile birlikte Paris Barış Konferansı’nda, galip devletlerin masasında ulusal taleplerini oluşturdu. Dönemin Yunanistan Başbakanı Eleftherios Venizelos, Büyük Yunanistan için belirlediği hedeflerini Paris’in tüm siyasi kulislerinde bir propaganda aracı olarak kullanmaya çalıştı. Bilhassa Müttefikleri yanına çekebilmek amacıyla derlediği memorandum kitapçığında etnolojik ve tarihi mirasla hak iddia ettiği Batı Anadolu topraklarının Yunanistan’a bırakılmasını talep ediyordu. Bu isteklerini abartılı istatistiki bilgilerle destekleyerek Batı Anadolu’da Rum nüfusun Türk nüfusundan daha fazla olduğunu iddia ediyordu. Özellikle Venizelos bölgedeki Rumların kendi kaderini belirlemesini ve Wilson ilkelerinde yer alan self determinasyon hakkıyla da İzmir’in Yunanistan’a bağlanmasını önermişti. Ancak Yunan milli çıkarları Büyük Savaş’ın bir diğer galibi olan İtalya’nın ulusal menfaatleri ile çakışmaktaydı. Öte yandan gerek Avrupa’da Yunanperver teşkilatlanma gerekse İngiliz dış politikasında Doğu Akdeniz’in önemi bölgenin koşulsuz şartsız Yunanistan’a bırakılmasını zaruri kılıyordu. İtalya’nın konferans boyunca dışlandığı Paris Barış Görüşmelerinde İzmir’in Yunanistan’a bırakılmasına karar veren Yüksek Konsey, 12 Mayıs 1919 tarihinde İzmir işgali ile ilgili yeni bir akit oluşturdu. Bu makalede Yunanistan Başbakanı Eleftherios Venizelos’un Paris Barış Konferansı süresince kaleme aldığı tek yazılı hatıratı üzerinden inceleme yapılmıştır. Ayrıca, makalede, Yunanistan Dışişleri Bakanlığı, Yunanistan Devlet Arşivleri ve Benaki Müzesi Tarih Arşivinde yer alan gizli ve şifreli telgraflar incelenerek Paris Barış Konferansı sırasında Batı Anadolu topraklarının Yunanistan’a bırakılma kararı irdelenmiştir. Makalede elde edilen temel bulgular İngiliz dış politikası gölgesinde şekillenen Yunan dış politikasının İzmir’i bir oldubitti karar sonucunda işgal ettiği yönündedir. Yunanistan’ı İtalya’ya karşı destekleyen Büyük Güçlerin amacı Megali İdea hedefinin gerçekleştirilmesinden ziyade Doğu Sorunu ve Doğu Akdeniz politikasını kendi menfaatlerine göre şekillendirme isteğidir.

Anahtar Kelimeler:

Paris Barış Konferansı, Yunanistan, Megali İdea, İzmir, İşgal, Eleftherios Venizelos.

Paris Peace Conference in Memory of Eleftherios Venizelos and the Decision to Left İzmir to the Greeks

Participating in the Great War alongside the Entente Powers in 1917, Greece formed its national demands at the table of the victorious states at the Paris Peace Conference, after the war ended in favor of the Entente. The Greek Prime Minister of the time, Eleftherios Venizelos, tried to use the goals he set for Greater Greece as a propaganda tool in all the political backstage of Paris. In particular, in the memorandum book he compiled in order to attract the Allies to his side, he demanded that the lands of Western Anatolia, which he claimed with ethnological and historical heritage, be left to Greece. Supporting these demands with exaggerated statistical information, he claimed that the Greek population in Western Anatolia was more than the Turkish population. In particular, Venizelos suggested that the Greeks in the region determine their own destiny and that Izmir be connected to Greece with the right of self-determination included in Wilson's principles. However, Greek national interests coincided with the national interests of Italy, another winner of the Great War. On the other hand, the importance of the Eastern Mediterranean in both the Greek organization in Europe and the British foreign policy made it necessary to leave the region unconditionally to Greece. The Supreme Council, which decided to leave Izmir to Greece in the Paris Peace Talks, where Italy was excluded throughout the conference, formed a new contract on 12 May 1919 regarding the occupation of Izmir. In this article, the only written memoir written by Greek Prime Minister Eleftherios Venizelos during the Paris Peace Conference is analyzed. Moreover, in this article, the secret and encrypted telegrams in the Greek Ministry of Foreign Affairs, the Greek State Archives and the The Benaki Museum’s Historical Archive were examined and the decision to leave the Western Anatolian lands to Greece during the Paris Peace Conference was examined. The main findings obtained in the article are that the Greek foreign policy shaped in the shadow of the British foreign policy occupied İzmir as a result of a fait accompli decision. The aim of the Great Powers that support Greece against Italy is the Eastern Question and the desire to shape the Eastern Mediterranean policy according to their own interests, rather than the realization of the Megali Idea goal.

Keywords:

Paris Peace Conference, Greece, Megali İdea, Smyrna, Occupation, Eleftherios Venizelos.,

PDF

___

Akşin, S. (2017). Kısa Türkiye tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür yay.
Anderson, M. S. (2010). Doğu sorunu. 1774-1923. Uluslararası ilişkiler üzerine bir inceleme. (İ. Eser, çev.). İstanbul: Yapı Kredi yay.
Armaoğlu, F. (2014). 19. Yüzyıl siyasi tarihi (1789-1914). İstanbul: Timaş yay.
Armaoğlu, F. (2014b). 20. Yüzyıl siyasi tarihi (1914-1995). İstanbul: Timaş yay.
Berber, E. (1987). Kurtuluştan sonra İzmir’de Yunan işgal dönemine tepkiler. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt III, Sayı: 8, Mart 1987, 443-460.
Bilsel, M. C. (1998). Lozan. Cilt I, İstanbul: Sosyal yay.
Bozkurt, A. (2021). İngiliz perspektifinden Türkiye ve milli hareket (1918-1922). Mondros Mütarekesi’nden Çanakkale krizi’ne. İstanbul: Ötüken yay.
Boztaş, A. (2014). Wilson ilkelerinin Türk dış politikasına yansımaları: Realist ve pragmatist bir perspektif. Gazi Akademik Bakış, Cilt: 7, Sayı: 14, Yaz, 163-176.
Budak, M. (2020). Osmanlı Devleti’nin Paris Barış Konferansı’na davet edilmesi ve muhtıralar sunması ile ilgili tartışmalar. Tarih Dergisi, 71, 455-472.
Callwell, M. G. S. C.E. (1927). Field-Marshal Sir Henry Wilson Bart., G.C.B.,D.S.O.-His life and diaries. Volume II, London: Cassell and Company.
Çelebi, M. (2019). Bir İtalyan gazetecinin kaleminden İzmir’in işgali. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIX, Özel Sayı: İzmir’in İşgali, 131-154.
Çelebi, M. (1993). Milli Mücadele’de İtalyan işgalleri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. IX, Sayı: 26, Mart 1993, 395-416.
Çelebi, M. (1998). Milli Mücadele döneminde Türk-İtalyan ilişkileri. Belleten, Cilt: 62, Sayı: 233, 157-206.
Dalby, A. (2014). Eleftherios Venizelos. 1919-1923 Barış görüşmeleri ve sonrası. (D. Demirkent, çev.). Ankara: Akılçelen Kitapları.
Demirhan, H. (2019). Yunanistan’ın İzmir’i işgalinde İngiltere’nin rolü. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 18 (4), 1515-1536.
Dilek, M. S. (2013). Paris Barış Konferansı’nda Yunan talepleri ve büyük güçlerin tutumu. Karadeniz Araştırmaları, Sayı: 36, Kış, 31-42.
Diomidis, N. P. (1978). Greece at the Paris Peace Conference. Thessaloniki: Institute for Balkan Studies.
Ellis, C. H. (1928). The Origin structure and working of the league of nations. London: George Allen & Unwin.
Goldstein, E. (1989). Great Britain and greater Greece 1917-1920. The Historical Journal, Vol: 32, No: 2, 339-356.
Grassi, F. L. (2003). İtalya ve Türk sorunu (1919-1923). Kamuoyu ve dış politika. (N. Özkan & D. Kundakçı, çev.). İstanbul: Yapı Kredi yay.
Jaeschke, G. (1968). İngiliz belgelerinin ışığı altında Yunanların İzmir çıkarması. Belleten, Cilt: 32, Sayı: 128, Ekim 1968, 567-576.
Jaeschke, G. (2011). Kurtuluş Savaşı ile ilgili İngiliz belgeleri. (C. Köprülü, çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Kitsikis, D. (1963). Yunan propagandası. İstanbul: Meydan Neşriyat.
Köse, İ. (2014). Paris Barış Konferansı tutanakları ve başkan Woodrow Wilson’un Türk algısı. History Studies, Cilt: 6, Sayı: 3, 217-238.
Llewellyn Smith, M. (2002). Yunan düşü. (H. İnal, çev.). Ankara: Ayraç yay.
Lloyd George, D. (1938). The Truth about the peace treaties. Volume I, London: Victor Gollancz Ltd.
Macmillan, M. (2004). Paris 1919. 1919 Paris Barış Konferansı ve dünyayı değiştiren altı ayın hikayesi. (B. Dişbudak, çev.). Ankara: Odtü yay.
Markovich, S. G. (2018). Eleftherios Venizelos, British public opinion and the climax of Anglo-Hellenism (1915-1920). Balcanica, XLIX, Belgrade, 125-155.
Nicolson, H. (1933). Peacemaking 1919. London: University Paperbacks.
Nicolson, H. (1934). Curzon: the last phase 1919-1925. London: Constable and Company Ltd.
Özsüer, E. (2015). Birinci Dünya Savaşı süresince Yunanistan’da yaşanan siyasal kutuplaşma ve iç çatışma: kasım olayları. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 100. Yılında Birinci Dünya Savaşı, Çanakkale Cephesi ve Küresel Sonuçları Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Özel Sayısı, Cilt: 14, Sayı: 27-28, 33-67.
Özsüer, E. (2018). Yunan ordusunun Anadolu işgalinde bir muhalif ses: Rizospastis gazetesi. Sakarya Meydan Muharebesi Haymana İkinci Uluslararası Sempozyumu, Ankara, 173-202.
Pallis, A. A. (1995). Yunanların Anadolu macerası (1915-1922). (O. Azizoğlu, çev.). İstanbul: Yapı Kredi yay.
Petsalis-Diomidis, N. (1978). Greece at the Paris Conference (1919). Thessaloniki: İnstitute for Balkan Studies.
Psomiades, H. J. (1968). The Eastern question: The last phase: a study in Greek-Turkish diplomacy. Thessaloniki: İnstitute for Balkan Studies.
Reisser, W. J. (2012). The black book: Woodrow Wilson’s secret plan for peace. United Kingdom: Lexington Books.
Selek, S. (2020). Milli Mücadele. Ulusal Kurtuluş savaşı. İstanbul: Doğan Kitap.
Sonyel, S. R. (2011). İngiliz gizli belgelerinde Türk-Yunan ilişkileri (1821-1923). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Sürmeli, S. (2015). Siyaset ve savaş. İngilizlerin Çanakkale çıkmazı (3 Kasım 1914-18 Mart 1915). Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 57, Güz, 131-146.
Tanör, B. (2003). Kurtuluş kuruluş. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
Temperley, H. W. V. (1921). A history of the peace conference of Paris. Vol V, Economic Reconstruction and Protection of Minorities, London: Oxford University Press, Hodder & Stoughton.
Toynbee, A. J. (2007). Türkiye’de ve Yunanistan’da batı meselesi. (K. M. Orağlı, çev.). İstanbul: Yeditepe yay.
Venizelos, E. (1919). Greece before the peace congress 1919: A memorandum dealing with the rights of Greece. New York: Oxford University Press American Branch,
Yalçın, D. (2000). Türkiye Cumhuriyeti tarihi I. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
Αγγελομάτης Χ. (2008). Χρονικόν Μεγάλης Τραγωδίας, Το Έπος της Μικράς Ασίας [Büyük Trajedinin Kronolojisi. Küçük Asya Destanı], Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας.
Βακάς, Δ. (1949). Ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Πολεμικός Ηγέτης. Ιστορικαί Σελίδες από την Δημιουργίαν της Μεγάλης Ελλάδος, 1910-1920 [Eleftherios Venizelos. Savaş Lideri. Büyük Yunanistan’ın Kurulmasından Tarihi Sayfalar, 1910- 1920], Αθήναι: Εκδοτικός οίκος Μ. Σαλίβερου Α. Ε.
Βενιζέλος, E. K. (1971). Η Κρητική Επανάστασις του 1889 [1889 Girit Devrimi], Αθήναι: Εκδόσεις Αθήνα,.
Βενιζέλος, E. K. (1979). Ιδιόγραφον Ημερολόγιον [Kendime Günlükler], Εκδόσεις ΙΛΑΕΚ, Χάνια.
Θεοδούλου, Χ. Α. (2011). Η Ελλάδα και η Αντάντ [Yunanistan ve Antant], Εκδόσεις Χάνια: Πατάκη.
Μαζαράκης Αινιάν, Ι. (1988). Οι εθνικές μας διεκδικήσεις στη Συνδιάσκεψη Ειρήνης Α Εξάμηνο 1919 [1919 Barış Konferansı Birinci Döneminde Ulusal Taleplerimiz], Συμπόσιο για τον Ελευθέριο Βενιζέλο Πρακτικά, Αθήνα: ΕΛΙΑ και Μουσείο Μπενάκη, s. 241-264.
Μαυρογορδάτος, Γ. Θ. (2011). Η σύγκρουση Βενιζέλου-Κωνσταντίνου [Venizelos-Konstantin Çatışması], Θάνος Βερέμης (επίμ), Ελευθέριος Βενιζέλος. Από την τουρκοκρατούμενη Κρήτη στον Εθνικό Διχασμό, Τόμος Α, Αθήνα: Τα Νέα, s. 199- 234.
Μαυρογορδάτος, Γ. Θ. (2015). 1915. Ο Εθνικός Διχασμός [1915. Ulusal Bölünme], Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.
Πιπινέλης, Π. (επιμ.). (1964). Γεωργίου Στρέιτ Ημερολόγιον – Αρχείον, [Georgios Streit’in Günlükleri-Arşivi] Τόμος Α, Αθήναι.
Πλουμίδης, Σ. Γ. (2020). Τα Μυστήρια της Αιγηϊδος. Το Μικρασιατικό Ζήτημα στην Ελληνική Πολιτική (1891-1922) [Aigeis’in Gizemleri. Yunan Siyasetinde Küçük Asya Sorunu (1891-1922)], Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας.
Στεφάνου, Σ. (1982). Τα Κείμενα του Ελευθερίου Βενιζέλου. Η Ζωντανή Ιστορία της δραματικής περιόδου του έθνους (1909-1935) [Eleftherios Venizelos'un Metinleri. Ülkenin Dramatik Döneminin Yaşayan Tarihi (1909-1935)], Τόμος Β (1915-1920), Αθήνα: Λέσχη Φιλελευθέρων – Μνήμη Ελευθ. Βενιζέλου.