Ortadoğu ile ilgili ayrılıkçı basın faaliyetleri hakkında sultan II. Abdülhamit’e sunulan bazı layihalar

Matbaanın gelişimine bağlı olarak doğan ve gelişen basın-yayın, XIX. Yüzyılda Avrupa’da daha âdil ve özgürlükçü bir toplum oluşturmak için kullanılırken, Osmanlı Devleti’nde ayrılıkçı fikirlerin ateşlendiği bir araç olarak kullanılmıştır. Avrupa destekli artan ayrılıkçı yayın faaliyetleri karşısında büyük sıkıntılar yaşayan Osmanlı Hükümeti konu ile ilgili olarak birçok kişiden layihalar hazırlamasını istemiştir. Bu layihaların bölgede daha önce görev yapmış, bölgeyi iyi tanıyan kişilere hazırlatılmış olması, tespit ve teşhislerin isabetli olmasını sağlamıştır. Layihalardaki tespitlerin başında bölge insanı ile Osmanlı Hükümeti arasında iletişim sağlayacak ve Arapça yayınlanacak gazete ve dergilerin eksikliği gelmektedir. Ancak bu gazetelerin bizatihi devlet tarafından değil, devletin maddi desteğini almış ve hükümetle koordineli çalışabilecek özel yayınlar olarak çıkartılması gerektiği ifade edilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Orta Doğu, Suriye

Press was applied as a tool which provoked separatist ideas in Ottoman State, while it emerged and developed based on development of printing house was used to constitute more equitable and liberal society in Europe during XIX century, Ottoman government that had great problems against European-supported separatist press activities wanted many people to prepare letters regarding matter. These letters were prepared through those charged and knew the region very well, and determinations and identifications were provided to be exact. There exist inadequacy of papers and journals at the beginning of determinations of letters that would provide communication between people of region and Ottoman Government and to be published in Arabic language, but it is mentioned that these papers must be printed as special publications that would work in coordination with government and by obtaining financial aid of state, not directly by state.

Keywords:

Middle East, Syria,

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) DH. MKT, 714/60. Y. EE, nr, 136/117.

Y. A. HUS, nr, 316/26. Y. EE, nr, 136/98.

Y. A. RES, nr, 74/53. Y. EE, nr, 127/71.

Y. PRK. MK, nr, 4/59. Y. EE, nr, 127/87.

Y. PRK. AZJ, nr, 6//52. Y. EE, nr, 56/11.

Telif Eserler AHMET CEVDET PAŞA: (1991), Tezâkir 21-39, (Yayınlayan: Cavid Baysun), Ankara: TTK, Yay.

ÇADIRCI, Musa: (1992), “II. Abdülhamit’e Sunulan Bir Layiha, “Hey’et-i Teftişiye’nin Geşt-i Güzar Eylemiş Olduğu Mahallerin Ahvaliyle Hey’et-i Mezkûrun Ahvali”, Ankara: OTAM, Sayı: 3, s. 412–485.

HARTMAN, M.: (1997), “Matbuat”, C. 7, İA, MEB Eskişehir: Yay., s. 362–402.

İNUĞUR, M. Nuri: (2002), Basın ve Yayın Tarihi, İstanbul: Der Yay.

İPŞİRLİ, Mehmet: (1999), “ıslahat”, İstanbul: DVİA, C. 19, s. 170–174.

İSKİT, Server: (1943), Türkiye’de Matbuat İdareleri ve Politikaları, İstanbul: Başvekâlet Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü Yayınları:2, s. 63–138.

KOLOĞLU, Orhan: (2006), Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi, İstanbul: Pozitif Yay.

KURŞUN, Zekeriya: (1999), “II. Abdülhamit döneminde Batı Basınında İmaj Düzeltme Çabaları: Matbuat-ı Ecnebiye’nin Kurulması ve Faaliyetleri”, İstanbul: Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 1, s. 105-118.

KÜTÜKOĞLU, Mübahat: (2003), “Layiha”, Ankara: TDVİA, C. 27, s.116–117.

ŞAM, Emine A.: (2003), “İngilizlerin Mısır’a Yerleşmesi ve Gazi Ahmet Muhtar Paşa’nın Raporu”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi Sayı: 147, Aralık, s. 117-123;