EFENDİKELİMESİNDEN HAREKETLE NASREDDİN HOCA’NIN KİMLİĞİ HAKKINDA GÖRÜŞLER

Dildeki kelimeler toplumdilbilim açısından incelendiği zaman ilginç sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Bu incelemeler, genelde kabul edilmişama delillendirilmesinde sıkıntıduyulan müphem konulara ışık tutabilmektedir. “efendi” kelimesi de bunun güzel örneklerinden biridir. Bu kelime Yunanca kökenlidir. Anadolu Selçuklularıdöneminde Bizans Yunancasından Türkiye Türkçesine geçmiştir. Türkiye Türkçesi kanalıile de Türkmence, Özbekçe, Kırgızca ve Uygurca gibi Türk yazıdillerine yerleşmiştir. Türk dünyasının genelinde bilinen ve sevilen bir tip olan Nasreddin Hoca, özellikle Türkmenistan’da, Özbekistan’da, Tacikistan’da, Kırgızistan’da ve Çin’in Uygur bölgesinde “efendi” diye adlandırılmaktadır. Bu yazıda, “efendi” kelimesi ve anlamlarından hareketle, Nasreddin Hoca’nın nereli olduğu, yaşadığıdönem ve fıkralarının yayılma yönü üzerinde durulmuştur. Ayrıca Nasreddin Hoca’nın Ahi Evren olduğu iddiasıda sorgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

efendi, Nasreddin Hoca, Ahi Evren, toplumdilbilim, fıkra

Interesting results arise when the words in language is analysed in socio-linguistik. This analyses can throw light on a cloudy subject which is unproven but accepted in general. Efendi words is one of the good examples of this. This word is Greek origin. İt came down from Byzantine Empire Greek to Turkey Turkish in Anatolia Seljuk period. İt settled down t oto Turkish literary Languages as Turkoman Turkish, Uzbek Turkish, Kirghiz Turkish, and Uyghur Turkish through the channel of Turkey Turkish. The Nasreddin Hodja is a chracter who is known and liked in almost all Turkish World. The Nasreddin Hodja has been designated by being “efendi” in Turkmenistan, Uzbekistan, Tajikistan, Kyrgyzistan, and region of Uygur in China. In this study, it was mentioned that where was the Nasreddin Hodja from and period which was Nasreddin Hodja live and direction of anecdote spreading by taking into consideration of “efendi” words and its means. Moreover, allegation of the Nasreddin Hodja was Ahi Evren ascertained

Keywords:

efendi, the Nasreddin Hodja, Ahi Evren, socio-linguistik, anecdote,

PDF

___

Abdullayev: B.T. ABDULLAYEV, vd. Azerbaycan Dilinin İzahlı Lüğeti, c.II, Bakü 1980.
Altundağ: Şinasi ALTUNDAĞ, “Nasreddin Hoca’nın İlim Cephesi Hakkında”, Nasreddin Hoca Kitabı, İstanbul 2005,107–114.
Banarlı: Nihat Sami BANARLI, Türkçenin Sırları, Bayram: Mikâil BAYRAM, Sosyal ve Siyasi boyutlarıyla Ahi Evren-Mevlânâ Mücadelesi, Konya 2005.
Bi xun: Bi XUN, “Hoca Nasrettin ve Hint Hikâyeleri” (Çev. Alimcan İnayet), Prof. Dr. Fikret Türkmen Armağanı, İzmir 2005.
Cabbarov: Toramirza CABBAROV, “Türkistan Menbalarına Göre Nasreddin Hoca”, Nasreddin Hoca’nın Dünyası, Ankara 1996, 45–49.
Çağ: Doğuştan Günümüze Büyük İslâm tarihi, C.9, çağ Yayınları, İstanbul 1988.
Dakuki: İbrahim DAKUKÎ, “Irak Türkmenlerinde ve Araplarda Nasreddin Hoca”, Nasreddin Hoca’nın Dünyası, Ankara 1996, s. 113–117.
Danişmend: İsmail Hami DANİŞMEND, “Nasreddin Hoca Kim?”, Nasreddin Hoca Kitabı, İstanbul 2005, s. 219–224.
Eren: Hasan EREN, “ Kıbrıs Ağzının Kökeni”, Milletlerarası Birinci Kıbrıs Tetkikleri Kongresi (14–19 Nisan 1969) Türk Heyeti Tebliğleri, Ankara 1971, s. 347–359
Gökçe: Turan GÖKÇE, “1572 Yılında İç-il Sancağından Sürülüp Kıbrıs’a İskân Edilen Aileler”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, sa.2, İzmir 1997, s.1– 78
Gölpınarlı: Abdülbaki GÖLPINARLI, Mevlânâ Celâleddîn Dîvân, İstanbul 1974.
Holthoer: Rostislav HOLTHOER,”Nasreddin Hoca-Finlandiya’daki Zaman Ötesi Doğulu Kozmopolit”, Nasreddin Hoca’nın Dünyası, Ankara 1996, 93–98.
İmran: İmran BABAYEV- Paşa EFENDİYEV, “Azerbaycan’da Nasreddin Hoca Fıkraları İle İlgili Çalışmalar”, Nasreddin Hoca’nın Dünyası, Ankara 1996, s. 33–36.
Koçar: Çağatay KOÇAR, “Türkistan halk Edebiyatında Nasreddin Hoca”, Türkistan İle İlgili Makaleler, Ankara 1991, 119–134.
Konyalı: İbrahim Hakkı KONYALI, “Nasreddin Hoca”, Nasreddin Hoca Kitabı, İstanbul 2005, s.225–262.
Köprülü: M. Fuad KÖPRÜLÜ, Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri, Akçağ Yayınları, 2.bs. Ankara 2004.
Köprülü 2005: M. Fuad KÖPRÜLÜ, Anadolu’da İslamiyet (Haz. Metin Ergun), Ankara 2005.
Kurgan: Şükrü KURGAN, “Çin’deki Nasreddin Hoca”, Nasreddin Hoca’nın Dünyası, Ankara 1996, 85–89.
Ma’rufov: Z. M. MA’RUFOV, Özbek Tilining İzahli Lugati, c.I, Moskova 1981.
Nişanyan: Sevan NİŞANYAN, www.nisanyan.com/sozluk/ (25.05.2006) Orhonlu: Cengiz ORHONLU, “Osmanlı Türklerinin Kıbrıs Adasına Yerleşmesi (1570–1580)”, Milletlerarası Birinci Kıbrıs Tetkikleri Kongresi (14– 19 Nisan 1969) Türk Heyeti Tebliğleri, Ankara 1971,s. 91–97
Özkan: İsa ÖZKAN: Huca Nasretdin Mezekleri, Nasreddin Hoca Fıkraları, Anakara 1999.
Pakalın 1983: Mehmet Zeki PAKALIN, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.1, İstanbul 1983s. 506
Sertoğlu: Midhat SERTOĞLU, Osmanlı Tarih Lügati, 2.bs., İstanbul 1986“efendi”, Türk Ansiklopedisi, C.XIV, Ankara 1966, s.
TA: “efendi”, Türk Ansiklopedisi, C.XIV, Ankara 1996, s. 373-374 Tasavvufî: www.tasavvufalemi.com/sayfa.php?yaziNo=465. (04.03.2006).
Tatar: Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi, C. 17, Tatar Edebiyatı, Ankara 2001.
TDK: Türkçe Sözlük, C.I, Ankara 1988.
Tecer: Ahmet Kutsi Tecer, “Nasreddin Hoca”, Nasreddin Hoca Kitabı, İstanbul 2005, 33–45.
Yakut: Abliz Yakut, Genizat Geyurani vd., Uygur Tilining İzahlik Lugiti (Kıkartilmisi), Şincang Helk Neşriyati, 1999.
YTS: Leonidas KARATTZAS, Faruk TUNCAY, Yunanca Türkçe Sözlük, Atina 1994.