Millî Mücadele Yıllarında Marmara Bölgesinde Faaliyet Gösteren, Müfrezeler, Milis Kuvvetleri ve Çeteler(1918–1922)

Mondros Mütarekesi’nin imza edilmesiyle birlikte, Mütareke hükümlerine dayanarak İtilaf Devletleri Anadolu’yu işgale başlamışlardır. Mütareke ile birlikte ülkede asayiş giderek bozulmuştur. Asayişin bozuk olması nedeniyle de ülke genelinde özellikle de Marmara Bölgesi’nde çete hareketlerinin önü açılmış, Rum ve Ermeni çetelerinin Müslüman-Türk tebaaya yaptıkları mezalim dayanılmaz bir hal almıştır. Rum çeteleri “Megali İdea” etrafında siyasî emeller peşinde koşmuşlar ve İstanbul merkezli bir Bizans-Yunan İmparatorluğu’nun oluşması için büyük çaba göstermişlerdir. Bu hedefleri doğrultusunda Ermeni çeteleri ile de işbirliği içerisinde olmuşlardır. Gerek İngilizler gerekse de Patrikhane ile Yunanlılar Rum ve Ermeni çetelerinin kurulması, silah ve cephane ihtiyaçlarının karşılanması hususlarında azamî destek sağlamışlardır. Rum ve Ermeni çeteleri Marmara Bölgesi’nde Müslüman-Türk köylerini basmışlar, halkın para ve değerli eşyalarını gasp etmişler, evleri yakıp yıkmışlardır. Yine, birçok Müslümanı katletmişler, pek çok kadın ve kıza da tecavüz etmişlerdir. Rum ve Ermeni çetelerinin zulümleri neticesinde bölgede yaşayan halk, Karakol Cemiyeti ve Trakya-Paşaeli Cemiyeti gibi teşkilatların teşvikleri ve yardımlarıyla millî milis kuvvetleri oluşturmak suretiyle Rum ve Ermeni çetelerinin zulümlerinden korunmaya çalışmışlardır. Oluşturulan milis kuvvetleri bölge halkını Rum ve Ermeni çetelerinden korumuş, birçok Rum ve Ermeni çetesinin de imhasına muvaffak olmuştur. Bu milis kuvvet ve müfrezeleri, düşman silah depolarına yaptıkları baskınlardan elde ettikleri silahları Anadolu’ya göndermek suretiyle Anadolu’da yürütülen Kuvâ-yı Milliye Hareketi’ne önemli oranda destek vermişlerdir. Yine bu milis kuvvet ve müfrezeleri Anadolu’ya giriş ve çıkışların kontrol altında tutulması ve Kuvâ-yı Milliye Hareketi’ne katılacak olan subay ve gönüllülerin güvenli bir şekilde Anadolu’ya geçişlerinin sağlanabilmesi noktasında da büyük hizmetler yapmışlardır. Bu milis kuvvet ve müfrezeleri, çalışmaları boyunca Kuvâ-yı Milliye, daha sonrasında da Ankara Hükümeti ile sıkı ilişkiler içerisinde olmuşlardır. Zaten bu milis kuvvet ve müfrezelerinin bir kısmı Kuvâ-yı Milliye Hareketi’nin çabasıyla oluşturulmuştur. Milis kuvvet ve müfrezeleri, Marmara Bölgesi’nde Rum ve Ermeni çetelerine ve işgal kuvvetlerine karşı kararlı bir mücadele sergilemiş, Millî Mücadele’nin başarıya ulaşmasına önemli katkı sağlamışlardır.

Allies began to occupy Anatolia after Armistice of Mudros. Public security was decayed gradually in the country by the armistice. As the public security had been decayed, operations of irregulars began in all over the country especially in Marmara region; atrocities against Muslim-Turkish citizens from Greek and Armenian irregulars became irresistible. Greek irregulars run after political desires around “Megola Idea” and made a great effort for this aim. They had been in cooperation with Armenian irregulars for this desire as well. Both British and Patriarchate and Greeks supported the foundation of Greek and Armenian irregulars and they provided their guns and ammunition. Greek and Armenian irregulars attacked Muslim-Turkish villages in Marmara Region, disease their money and valuables and harried and vandalized their homes. And, again they murdered many Muslims and raped many women and girls. As a result of cruelty of Greek and Armenian irregulars, the public of the region tried to defense themselves against these irregulars by forming national militia forces by the help and encouragement of organizations such as Karakol Cemiyeti and Trakya-Pasaeli Cemiyeti (Newly) constituted militia forces protected the public of the region against Greek and Armenian irregulars and succeeded in destruction of many Greek and Armenian irregulars. These militia forces and battalions supported the National Movement by sending the guns which they got after they had raided the arsenals of the enemy. These militia forces played an important role again in controlling ingress-egress to Anatolia and providing safe passage of volunteers and army officers who will join the National Movement. These militia forces and battalions were in close relations with National Movement during their action and later with Ankara Government. Anyway, some of these militia forces and battalions were formed by the help of National Movement Action. Militia Forces and Battalions performed a clear struggle against Greek and Armenian irregulars in Marmara Region and provided an important contribution to the success of National Movement.

PDF

___

Arşiv Belgeleri

Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi (TİTE)

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)

Babıâli Evrak Odası (BOA, BEO)

Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Asayiş Kalemi (BOA, DH. EUM. AYŞ)

Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Evrak Odası (DH. EUM. VRK)

Dâhiliye Nezareti Umur-ı Mahalliye-i Vilâyât Müdüriyeti (BOA, DH. UMVM)

Dâhiliye Nezareti Kalem-i Mahsus Müdüriyeti (BOA, DH. KMS)

Meclis-i Vükela Mazbataları (BOA, MV)

Gazeteler

Alemdar

Takvim-i Vekayi

Açıksöz

İkdam

Kitaplar

Adıvar, Halide Edip, Türk’ün Ateşle İmtihanı, Birinci Basım, Özgür Yayınları, İst–2004.

Apak, Rahmi, İstiklal Savaşı’nda Garp Cephesi Nasıl Kuruldu, TTK, Ank–1990.

Aras, Kazım, İstiklal Savaşı’nda Kocaeli Bölgesi’nde Harekât, Askerî Mecmuanın

Tarih Kısmı, Sayı: 43, İstanbul Askerî Matbaa, İst–1936.

Arşiv Belgelerine Göre Balkanlar’da ve Anadolu’da Yunan Mezalimi II Anadolu’da Yunan Mezalimi, Devlet Arşivler Genel Müdürlüğü Yayınları, Ank–1996.

Atatürk, M. Kemal, Nutuk (1919–1927), Yay. Haz: Zeynep Korkmaz, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ank–2005.

Bıyıklıoğlu, Tevfik, Trakya’da Millî Mücadele, Cilt: I, Üçüncü Basım, Ank–1992.

Cebesoy, Ali Fuat, Millî Mücadele Hatıraları,

Criss, Bilge, İşgal Altında İstanbul, İkinci Basım, İletişim Yayınları, İst–1994.

Çelebi, Mevlüt, Millî Mücadele Döneminde Türk-İtalyan İlişkileri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ank–2002.

Güler, Ali, İşgal Yıllarında Yunan Gizli Teşkilatları, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ank–1988.

Güner, Zekai, Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ank–1998.

Hiçyılmaz, Ergun, Kaldırın Şafakları İpsiz Recep, (Yayınevi ve Tarih Yok).

Kalkavanoğlu, İlyas Sami, Millî Mücadele Hatıralarım, Ekicigil Yayınevi, İst–1957.

Kansu, Mazhar Müfit, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, Cilt: 1, İkinci Basım, TTK, Ank–1986.

Kansu, Mazhar Müfit, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, Cilt: 2, TTK, Ank–1968.

Karaçam, Nazif, Ulusal Kurtuluş Savaşında Trakya, (Yayım Yeri ve Tarih Yok).

Kazmaz, İpsiz Recep, Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı, Ank–1996.

Özdemir, İlter, Yahya Kaptan, Körfez Gazetesi Yayınları, Gebze–1977.

Özel, Sabahattin, Millî Mücadele İzmit-Adapazarı ve Atatürk, Derin Yayınları, İst–2005.

Öztüre, Avni, İzmit Tarihi –Nikomedia Yöresindeki Yeni Bulgularla-, Çeltüt Matbaası, İst–1981.

Serez, Mehmet, Atatürk ve Millî Mücadele’de Tekirdağ, Tekirdağ Valiliği Yayınları, Tekirdağ–2004.

Simavi, Lütfi, Osmanlı Sarayı’nın Son Günleri, Hürriyet Yayınları, İst-ty.

Sofuoğlu, Adnan, Kuvâ-yı Milliye Dönemi’nde Kuzeybatı Anadolu (1919–1921), Genelkurmay Basımevi, Ank–1994.

Sofuoğlu, Adnan, Millî Mücadele Dönemi’nde Kocaeli, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ank–2006.

Sonyel, R. Salahi, Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, Cilt: I, Üçüncü Basım, T.T.K, Ank–1995.

Şapolyo, Enver Behnan, Kuvâ-yı Milliye Tarihi Gerilla, Yıldız Matbaacılık, Ank–1957.

Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, Cilt: 1, Millî Eğitim Basımevi, İst–1991.

Temel, Mehmet, İşgal Yıllarında İstanbul’un Sosyal Durumu, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ank–1998.

Tevetoğlu, Fethi, Millî Mücadele Yıllarındaki Kuruluşlar, İkinci Basım, TTK, Ank–1991.

Türk İstiklal Harbi I Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı, Üçüncü Basım, Genelkurmay Yayınları, Ank–1999.

Uras, Şükrü, Yahya Kaptan, Akba Yayınevi, İst–1968.

Yalkın, M. Razi, Anlatan: M. Sadık Poğda, Bulgar Sadık, İkinci Basım, Gün Basımevi, İst–1944.

Yalkın, M. Razi, Hazırlayan: Serpil Sürmeli, Bir Türk Casusunun Mütareke Hatıraları, Atatürk Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları, Erzurum–2007.

Yüce, Rifat, Kocaeli Tarih ve Rehberi, Türk Yolu Matbaası, İzmit–1945.

Makaleler

Adnan Sofuoğlu, “Anadolu Üzerindeki Yunan Hedefleri ve Mütareke Dönemi Fener Rum Patrikhanesinin Faaliyetleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: X, sayı 28, Mart–1994.

Cevdet Yakup Baykal, “İstiklal Harbi’nin İlk Şehidi: Yahya Kaptan”, Tarih ve Coğrafya Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 1, 1959.

Doğan Ersoy, “Alaşehir Kuva-yı Milliye Hareketi’nin Malî Kaynakları”, Millî Mücadele’de Alaşehir Kongresi (6–25 Ağustos 1919), Anadolu Matbaacılık, İzmir–1988.

Ertuğrul Zekai Ökte, “Yunanistan’ın İstanbul’da Kurduğu Gizli İhtilal Cemiyeti: Kordus”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı: 40, Ocak–1971.

Fahri Can, “Birinci Dünya Savaşı’ndan Sonra İlk Millî Kuvvet Nasıl kuruldu?”, Yakın Tarihimiz, Cilt: 1, (Yayım Yeri ve Tarih Yok), s. 334–335.

Fahri Can, “Birinci Dünya Savaşı’ndan Sonra İlk Millî Kuvvet Nasıl kuruldu?”, Yakın Tarihimiz, Cilt: 1, (Yayım Yeri ve Tarih Yok), s. 394–395.

Fahri Can, “Birinci Dünya Savaşı’ndan Sonra İlk Millî Kuvvet Nasıl kuruldu?”, Yakın Tarihimiz, Cilt: 2, (Yayım Yeri ve Tarih Yok), s. 28–29.

Fahri Can, “Karakol Cemiyeti Nasıl kurulmuştu?”, Yakın Tarihimiz, Cilt: 4, (Yayım Yeri ve Tarih Yok).

Fahri Can, “Kurmay Albay Bakkal Todori’nin Hikâyesi”, Yakın Tarihimiz, Cilt: 2, (Yayım Yeri ve Tarih Yok).

İhsan Birinci, “İpsiz Recep Çetesi”, Hayat Tarih Mecmuası, Yıl: 2, Cilt: 2, Sayı: 10, 1 Kasım 1966

İhsan Birinci, “Millî Mücadele İçin Kurulan Cemiyet ve Çeteler”, Hayat Tarih Mecmuası, Yıl: 7, Cilt: 2, Sayı: 9, 1 Ekim 1971.

İhsan Birinci, “Millî Mücadele İçin Kurulan Cemiyet ve Çeteler–2”, Hayat Tarih Mecmuası, Yıl: 7, Cilt: 2, Sayı: 10, 1 Kasım 1971.

İhsan Birinci, “Yahya Kaptan”, Hayat Tarih Mecmuası, Yıl: 14, Cilt: 1, Sayı: 1, 1 Ocak 1978.

İhsan Birinci, “Yahya Kaptan–2”, Hayat Tarih Mecmuası, Yıl: 14, Cilt: 1, Sayı: 2, 1 Şubat 1978.

Mehmet Okur, “Millî Mücadele Dönemi’nde Fener Rum Patrikhanesinin ve Metropolitlerin Pontus Rum Devleti Kurulmasına Yönelik Girişimleri”, Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 29–30, Mayıs-Kasım 2002.

Mucize, Ünlü, “Mütareke Yıllarında İstanbul Merkezli Pontusçu Faaliyetler”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 2004–2, Sayı: 9.

Rahmi, Çiçek, “Millî Mücadele’de Ermeni-Rum-Yunan İttifakı’nın Anadolu Basınındaki Yankıları”, Atatürk Yolu Dergisi, Yıl: 3, Cilt: 2, Sayı: 6, Kasım 1990.

Şevket Rado, “Birinci Umumî Harpte ve Mütareke Günlerinde İstanbul”, Hayat Tarih Mecmuası, Yıl: 7, Cilt: 1, Sayı: 2, 1 Mart 1971.

Tezler

Çam, Yusuf, Millî Mücadele’de İzmit Sancağı, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ank–1991.

Hülagu, Orhan, Millî Mücadele Dönemi’nde Bursa ve Havalisi (1918–1922), Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İst–1994.

Özel, Turgut, Kocaeli Yarımadası’nda Millî Mücadele ve Yahya Kaptan, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Bilim Dalı, İst–1996.

Turan, Bünyamin, İzmit Livası’nda Yunan Mezalimi (1920–1921), Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya–1996.