Maraşta Misyonerlik Faaliyetleri (XIX. Yüzyılın İkinci Yarısı ve XX. Yüzyılın Başlarında)

Osmanlı İmparatorluğu coğrafyasının misyonerlik faaliyetleri bakımından önemi; üç büyük dinin kutsal mekanlarının bulunduğu Anadolu ve Ortadoğu’nun, bu devletin egemenlik sahası dahilinde yer almasından kaynaklanmaktadır. Nitekim bu bölge Hristiyanlık literatüründe “İncil Ülkesi” manasına gelen “Bible land” olarak isimlendirilmektedir. Maraş da Osmanlı ülkesinde çok stratejik bir konuma sahip olup, Ortadoğu’ya açılan güzergâh üzerinde tarihi bir şehirdi. Bu şehirde XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren, ekseriyetini Ermenilerin oluşturduğu bir çok azınlık yaşamaktaydı. Bu etnik çeşitlilik misyonerlerin özellikle ilgi ve alakasını celbetmiştir. Bilindiği üzere Hristiyan dünyası, çoğu zaman birbirleriyle menfaat çatışmasına girmelerine rağmen, Osmanlı Devleti’nin ortadan kaldırılması hususunda ittifak ediyorlardı. Bu emellerine ulaşabilmek için, hayata geçirmeyi düşündükleri vasıtalardan biri de misyonerlik ve misyoner faaliyetleri idi. Bu düşünceden hareketle, özellikle XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren muhtelif Avrupa devletlerinden gelen misyonerler, Osmanlı topraklarının hemen her tarafında, özellikle de azınlıkların yoğun oldukları bölgelerde teşkilâtlanmışlardır. Açtıkları okullar, kurdukları hastaneler ve yetimhaneler ile faaliyetlerini yürütmeye başlamışlardır. Bu çerçevede misyoner faaliyetleri içerisinde Maraş’ın ehemmiyeti, diğer bazı Anadolu şehirlerinde olduğu ve yukarıda zikredildiği gibi misyonerlik için, demografik açıdan uygun bir dokuya sahip olmasından kaynaklanıyordu. Bu nedenle de Maraş’a bir misyoner istasyonu tesis etmekte geç kalınılmamıştı (1855). Misyonerlerin hedefleri açısından bu adım o kadar önemliydi ki kendi deyimleriyle artık Maraş “işgal edilmiş” kabul edilebilirdi...

The geography of Ottoman Empire is very important for missionary activities.The main reason for this,the land of Ottoman empire covered Anotolia and middle East where three grand religion was born and their holy place were there.Therefore ,this region called as “Bible Land” in Christian literature. Marash province was very strategical city and was being way of Middle East.At the beginnig of 19.century,several minorities,especially Armenians were living in Marash.This ethnical situation was to get into attention missionary. Although Christian world were fighting each other,they had got agreement about to destroy Ottoman Empire.Missionary and their activities were one of the tool to reach this aim for them.in the frame of this thinking,especially from the second half of 19.century,missionaries from different European states organized themselves on the land of Ottoman Empire, particularly regions where minorities live.After they settle down,they opened schools,hospitals and orphanages. In this framework,the importance of Marash province was coming from its population structure.Therefore it was built a missionary station in Marash province(1855).Thus,missonary called Marash as “ occupated region”.

PDF

___

1310 Tarihli Haleb Vilayeti Salnâmesi.

1317 Tarihli Maarif Salnâmesi.

1319 Tarihli Maarif Salnâmesi.

1320 Tarihli Haleb Vilayeti Salnâmesi.

1321 Tarihli Maarif Salnâmesi.

1324 Tarihli Haleb Vilâyeti Salnâmesi.

AKYÜZ, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, Ankara, 1982.

ATALAY, Besim, Maraş Tarihi ve Coğrafyası, Günümüz Türkçesine Çev. Mehmet Yusuf Özbaş, İstanbul, 1973.

ATALAY, Besim, Maraş Tarihi ve Coğrafyası, İstanbul, 1339.

CUİNET, Vital, D’Asie La Turquie, C. 2.Paris, 1892.

DOĞAN, Ayhan, XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Maraş, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Konya, 1999.

FENDOĞLU, Tahsin, “Amerika Birleşik Devletleri’nin Misyonerleri ve Osmanlı Devleti”, Türkler, C.14, Ankara 2002.

HAYDAROĞLU, İlknur Polat, Osmanlı İmparatorluğu’nda Yabancı Okullar, Ankara-1993.

KERR, Stanley E.; The Lions of Marash, State University of New York Press, Albany, 1973.

KOCABAŞ, Süleyman, Misyonerlik ve Misyonerler, İstanbul, 2002.

KOCABAŞOĞLU, Uygur, Kendi Belgeleriyle Anadolu’daki Amerika, Misyoner Okulları, İstanbul, 1989.

KOCAOĞLU, A. Mehmet, “Misyonerlik Faaliyetlerinden Pontus Rum Devletine Uzanan Süreç”, Giresun Tarihi Sempozyumu, 24-25 Mayıs 1996, Bildiriler, İstanbul, 1977.

MAHİROĞULLARI, Adnan, “XIX. Yüzyılda Sivas ve Yöresinde Misyonerlik Faaliyetleri”, Türk Yurdu, Aralık 1999-Ocak 2000, C. 19-20, S. 148-149, Ankara 2000.

Meydan Larousse, “Misyonerlik”, C. 8.

ÖZKAN, Salih, “Kayseri ve Yöresinde Azınlık ve Yabancı Okulları”, II. Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Tebliği”, 16-17 Nisan 1998, Kayseri, 1998.

SEVİNÇ, Necdet, Ajan Okulları, İstanbul, (t.y.)

ŞAŞMAZ, Musa, Kürt Musa Bey Olayı 1883-1890, İstanbul, 2004.

ŞEMSEDDİN SÂMİ, Kâmusü’l-Â’lam, C. 6., İstanbul, 1316.

ŞİMŞİR, Bilal, “Ermeni Propagandasının Amerika Boyutu Üzerine”, Tarih Boyunca Türklerin Ermenilerle İlişkileri Sempozyumu, (8-12 Ekim 1984), Ankara, 1985.

TOZLU, Necmettin, Kültür ve Eğitim Tarihimizde Yabancı Okullar, Ankara, 1991.

TURAN, Ömer, “19. Yüzyıl Osmanlı Tarihinin Kaynaklarından İngiliz ve Amerikan Protestan Misyonerlik Cemiyetleri Arşivleri”, XIII. Türk Tarih Kongresi, 4-8 Ekim 1999, Kongreye Sunulan Bildiriler, C.3- III.Kısım, T.T.K, Ankara, 2002.

ÜLKEN, H. Ziya, “Anadolu’da Şehirlerin Gelişimi”, Terc. Abdülkadir Yuvalı, Milli Kültür,S.77, Ankara, 1999.

WHITE, George E., Bir Amerikan Misyonerinin Merzifon Amerikan Koleji Hatıraları, Terc. Cem Tarık Yüksel, İstanbul, 1995.