Damat Ferit Paşa Hükümetleri Tarafından Azledilen Kuva-yı Milliyeciler

Damat Ferit Paşa, Mustafa Kemal Paşa'nın Samsun'a çıkışı ile birlikte hızla örgütlediği ve "vatanı işgal kuvvetlerinden temizlemek" maksadıyla hareket eden Millî Mücadele Harekatı'nın ortadan kaldırılması adına birçok faaliyette bulunmuştur. Damat Ferit Paşa'nın sadarette olduğu dönemlerde Kuvâ-yı Milliye hareketi; İttihatçılık, Bolşeviklik, asilik, sahte milliyetperverlik, dinsizlik vb. şekillerde suçlanmış; bununla da halkın Kuvâ-yı Milliyecilere karşı ayaklanması hedeflenmiştir. Hatta Kuvâ-yı MİUİyecilerin öldürülmelerinin farz olduğuna dair fetva dahi çıkartılmıştır. Damat Ferit Paşa, Kuvâ-yı Milliyecilerden kurtulmak için başta Mustafa Kemal Paşa olmak üzere birçok Kuvâ-yı Milliyeciyi görevinden azletmiştir. Bununla Anadolu insanının Kuvâ-yı Milliyecilere itibar etmemesi amaçlanmıştır. Azil işleminin fayda vermemesi üzerine Divân-ı Harplerde gerekli değişiklikler yapılarak Kuvâ-yı Milliyeciler yargılanmışlar ve çeşitli cezalara çarptırılmışlardır. Başta Mustafa Kemal Paşa olmak üzere Kuvâ-yı Milliye hareketinin önde gelen lider kadrosu ve birçok Kuvâ-yı Milliyeci gıyaben idama mahkum edilmişlerdir. Yine birçoğu da Kuvâ-yı Milüye'ye destek vermek gibi suçlardan yargılanıp idama mahkum edilmişler ve haklarındaki idam hükmü infaz edilmiştir.

Damat Ferit Pasa took part in many activities to eliminate the National Struggle Movement which was organized rapidly after Mustafa Kemal Pasa's landing on Samsun and acted to "eliminate the country from occupying forces". The movement of The Nationalist Forces was accused of being the supporter of Committee of Union and Progress Party, Bolshevist, rebellious, false nationalist and irreligious in the period of Damat Ferit Pasa. In this way the public rebellion against The Nationalist Forces was aimed. Furthermore, a fatwa (opinion on a matter involving the Islamic religious law) was given which considered lolling the members of the Nationalist Forces is a religious duty. In order to get rid of the Nationalist Forces, Damat Ferit Pasa discharged many members of the Nationalist Forces from their duty beginning with Mustafa Kemal Pasa. After the discharges didn't help, the members of the Nationalist Forces were judged and punished after making some changes on Maritial Courts. Mustafa Kemal Pasa and the leader staff of the Nationalist Forces movement were sentenced to death in their absence. Many of them were judged for offenses like supporting the Nationalist Forces, sentenced to death and executed.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)

Başbakanlık Osmanlı Arşivi Babıâli Evrak Odası (BOA, BEO)

Alemdar

Peyam

Peyam-ı Sabah

Takvim-i Vekayi

Vakit

AKER, M. Şefik. (1937). 57. Tümen ve Aydın Millî Cidali, Cilt: 3, İstanbul Askerî Matbaası, İst.

AKYÜZ, Yahya. (1975). Türk Kurtuluş Savaşı ve Fransız Kamuoyu 1919– 1922, TTK Basımevi, Ank.

ATA, Ferudun. (2005). İşgal İstanbul’unda Tehcir Yargılamaları, TTK Basımevi, Ank.

ATATÜRK, M. Kemal. (2005). Nutuk (1919–1927), Yay. Haz: Zeynep Korkmaz, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ank.

Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ank–1997.

ATAY, Falih Rıfkı. (1998). Çankaya, Bateş Yayınları, İst.

AYBARS, Ergün. (1998). İstiklal Mahkemeleri –Yakın Tarihimizin Gerçekleri-, Milliyet Yayınları, İkinci Basım, İst.

BALCIOĞLU, Mustafa. (2000). İki İsyan –Koçgiri, Pontus- Bir Paşa - Nurettin Paşa-, Nobel Yayınları, Ank.

BAYAR, Celal. (1997). Ben de Yazdım, Cilt: 7, Sabah Kitapçılık, İst.

BELEN, Fahri. (1973). Türk Kurtuluş Savaşı, Başbakanlık Basımevi, Ank– 1973.

BEYATLI, Yahya Kemal. (1976). Siyasî ve Edebî Portreler, Baha Matbaası, İst.

BIYIKLIOĞLU, Tevfik. (1981). Atatürk Anadolu’da (1919–1921), Cilt: 1, Kent Basımevi, İkinci Basım, İst.

CEBESOY, Ali Fuat. (2000). Millî Mücadele Hatıraları, Temel Yayınları, İst.

GENÇOSMANOĞLU, K. Zeki-N. Ahmet Banoğlu.(1971). Atatürk Ansiklopedisi, Türkiye Cumhuriyeti Siyasi Tarihi, Cilt: 5, May Yayınları, İst.

GÜNER, Zekai-Orhan Kabataş. (1990). Millî Mücadele Dönemi Beyannameleri ve Basını, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ank.

ILGAR, İhsan. (1973). Mütareke’de Yerli ve Yabancı Basın, Kervan Yayınları, İst.

JAESCHKE, Gotthard. (1991). Kurtuluş Savaşı İle İlgili İngiliz Belgeleri, Çev: Cemal Köprülü, T.T.K. Basımevi, Ank.

JAESCHKE, Gotthard. (1989). Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi – Mondros’tan Mudanya’ya Kadar (30 Ekim 1918–11 Ekim 1922), TTK Basımevi, Ank.

KANSU, M. Müfit. (1986). Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, Cilt: 1, TTK Basımevi, Ank.

KAPLAN, Mehmet-İnci Enginün ve Diğerleri. (1981). Devrin Yazarlarının Kalemiyle Millî Mücadele ve Gazi Mustafa Kemal, Cilt: 1, Kültür Bakanlığı Yayınları, İst.

KARABEKİR, Cemal. (1991). Maçka Silâhhanesi Hatıraları, İstiklal Harbi Kahramanları, Nehir Yayınları, İst.

KARABEKİR, Kazım. (1995). İstiklal Harbimiz, Cilt: 2, Emre Yayınları, İst.

KARAL, Enver Ziya. (1999). Osmanlı Tarihi, Cilt: IX, İkinci Basım, T.T.K. Basımevi, Ank.

KERMAN, Zeynep. (1982). Belçika Temsilciliği Vesikalarına Göre Millî Mücadele, Dergâh Yayınları, İst.

KOCAOĞLU, Bünyamin. (2006). Mütarekede İttihatçılık, İttihat ve Terakki Fırkası’nın Dağılması (1918–1920), Temel Yayınları, İst.

Mehmet Arif Bey.(1992). Anadolu İnkılâbı Millî Mücadele Anıları (1919–23), Yay. Haz: Bülent Demirbaş, İkinci Basım, Arba Yayınları, İst.

MEVLANZADE Rıfat. (1993). İttihat Terakki İktidarı ve Türkiye İnkılâbının İç Yüzü, Yedi İklim Yayınları, İst.

ÖZKAN, Hülya. (1994). İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele Karşıtı Faaliyetleri (4 Mart 1919–16 Ekim 1920), Genelkurmay Basımevi, Ank. ÖZSOY, Osman. (1997). Gazetecinin İnfazı, Timaş Yayınları, İst.

SARIHAN, Zeki. (1994). Kurtuluş Savaşı Günlüğü, Cilt: 2, TTK Basımevi, Ank.

SARIHAN, Zeki. (1995). Kurtuluş Savaşı Günlüğü, Cilt: 3, TTK Basımevi, Ank.

SELEK, Sabahattin. (2000).Anadolu İhtilali, Cilt: 1, Dokuzuncu Basım, Kastaş Yayınevi, İst.

SOFUOĞLU, Adnan. (1994). Kuvâ-yı Milliye Döneminde Kuzeybatı Anadolu (1919–1921), Genelkurmay Basımevi, Ank.

TEVETOĞLU, Fethi. (1991). Millî Mücadele Yıllarındaki Kuruluşlar, TTK Basımevi, Ank.

TUNAYA, Tarık Zafer. (2003). Türkiye’de Siyasal Partiler (Mütareke Dönemi), Cilt: 2, İletişim Yayınları, İkinci Basım, İst.

YALÇIN, E. Semih-Salim Koca. (2005). Mustafa Kemal Paşa’nın Anadolu’ya Geçişi, Berikan Yayınevi, Ank.

ZÜRCHER, Eric Jan. (2003) Millî Mücadele’de İttihatçılık, İletişim Yayınları, İst.

AKANDERE, Osman. (2003). “11 Nisan 1920 (1336) Tarihli Takvim-i Vekâyi’de Kuvâ-yı Milliye Aleyhinde Yayınlanan Kararlar”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Yıl: 12, Sayı: 24, Ank, 417–467.

AYDIN, Mesut. (1990). “Millî Mücadele Dönemi’nde Anadolu’ya Giriş ve Çıkışları Kontrol Altında Tutan Kuruluşlar”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 5, Ank.

ÇAĞLAR, Günay. (1995). “Kuvâ-yı İnzibatiye”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Yıl: 8, Sayı: 15, Ank, s. 343–365.

ÇAĞLAR, Günay. (1999). “Millî Mücadele’de Fetvalar Olayına Değişik Bir Açıdan Bakış”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 75. Yıl Özel Sayısı, Sayı: 11, Erzurum, s. 265–282.

KISIKLI, Emine. (1990). “Millî Mücadele Başlangıcında, Mustafa Kemal Paşa’nın Millî Hareketi, İttihat ve Terakki Faaliyetlerinde Uzak Tutma Teşebbüsleri”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 5, Ank, s. 109–127.

SERTOĞLU, Midhat. (1978). “Millî Mücadele’ye Yardım Ettikleri İçin Cezalandırılmak İstenenlere Dair Yayınlanmamış Belgeler”, Hayat Tarih Mecmuası, Yıl: 14, Sayı: 2, Şubat, s. 47–49.

TEVETOĞLU, Fethi. (1989). “Atatürk-İttihat ve Terakki”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: V, Sayı: 15, Temmuz, s. 613–623.

YILMAZ, Durmuş. (1993) “Bir Millî Mücadele Muhalifi, Ömer Kazım ve İki Kitabı”, Selçuk Üniversitesi Ata Dergisi, Sayı: 4, Konya.

DEMİRBAŞ, Osman. (1999). İttihat ve Terakki Cemiyeti ve Millî Mücadele, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü.

ERDEM, Ş. Ca. (2002). Sadrazam Damat Ferit Paşa, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.

KARAASLAN, Halis. (1997). Millî Mücadele Dönemi’nde İç İsyanların Çıkışında Dini Faaliyet ve Propagandanın Rolü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

ÖZTÜRK, Reşat. (1992). İstanbul Basınında Edebiyatçıların Millî Mücadele’ye Bakışı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü.

TUNÇ, Salih. (1999). İşgal Döneminde İstanbul Basını (1918–1920), Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü.