TÜRKİYE SELÇUKLU DEVLETİ'NDE ZEREDHÂNE KURUMUNUN ÖZELLİĞİ VE İŞLEYİŞİ

Türkler, tarihte demirci bir millet olarak bilinmektedirler. Demiri ve doğal hammaddeleri kullanarak ok-yay, mızrak, kılıç, balta, gürz, kalkan, zırh ve daha birçok silah üretmişlerdir. Türkiye Selçuklu Devleti, silah üretiminde ticaret ve çarşı-pazar üretiminden ziyade, Türk halkının üretiminden faydalanmıştır. Üretilen silahlar, başkentte, önemli şehirlerde ve kalelerde bulunan, zeredhâne adı verilen yerlerde muhafaza edilmişlerdir. Türkiye Selçuklu Devleti sultanı, Ücretli Askerlere ve İktâ Birliklerine silah dağıtımında bulunmak sorumluluğuna sahip olmadığından, bu müessese öncelikli olarak Gulâm Birlikleri’ne hizmet etmektedir. Silah dağıtımı sultanın emriyle bürokratik bir düzen içinde gerçekleşir ve taşıma işleminde de hayvanlar kullanılırdı.

Anahtar Kelimeler:

Türkiye Selçuklu Devleti, Zeredhâne, Zırh, Gulâm, İktâ, Türkmen, Ücretli Asker

PDF

___

Ahmed bin Mahmud (2011). Selçuknâme (Merçil, E. Çev.). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay.
Ahmed Eflâkî (1973). Ariflerin menkıbeleri (C. I-II), (Yazıcı, T. Çev.). İstanbul 1973, II.
Akok, M. (1976). Kayseri şehri tarihî İç Kalesi, Türk Arkeoloji Dergisi, XXIII-2, 2-38.
Amiloğlu, O. (2010), (Ed.). Aksaray ili merkez kültür envanteri, Ağaçören, Eskil, Gülağaç, Orataköy, Sarıyahşi. Aksaray: T.C. Aksaray Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
Sevim, A. (2005). İbnü'l-Adîm'in Zübdetü'l-Haleb Min tarihi Haleb adlı eserindeki Selçuklularla ilgili bilgiler. Makaleler, (C. 1-2), 618-668.
_____ (2008). İbnü’l Kalânisî’nin Zeylü Tarih-i Dımaşk adlı eserinde Selçuklularla ilgili bilgiler, (H. 436-500 = 1044/45-1106/07)”. Belgeler, XXIX / (33), 1-42.
Alipour, R. & Rehren, T. (2014). Persian Pulād Production: Chāhak tradition. Journal of Islamic Archaeology, I / (2), s. 1-33.
Anonim Selçuknâme (2014). (Gök, H. İ. & Coşguner, F. Çev.). Ankara: Atıf Yay.
Avcı, C. (1984). İstanbul Türk ve İslam eserleri müzesindeki Selçuklu taş eserleri. Sanat dünyamız. XXIX, 6-12. Erişim Adresi: earsiv.sehir.edu.tr.
Ayan, E. (2013). Büyük Selçuklu imparatorluğu’nda Oğuz isyanı, İstanbul: Kitabevi.
Babinger, F. (2014). Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin (Yazgan, İ. Çev.). Ankara: La Yay.
Barthold, V. V. (1990). Moğol istilasına kadar Türkistan (Yıldız, H. D. Çev.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
Baykara, T. (1969). Denizli tarihi. İstanbul: Fakülteler Matbaası.
_____ (1997). I. Gıyaseddin Keyhusrev, (1164-1211), Gazi-Şehit. Ankara: Türk Tarih Yay.
Bombaci, A. (1978). The Army of the Saljuqs of Rum. Annali, Istituto Orientale di Napoli, XXXVIII / (28), 343-369.
Bostan, İ. (1990). Azeb. İslam ansiklopedisi. (C. 4, 212-213). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Bulduk, Ü. (2013). Karahisar-ı Sahib (Afyonkarahisar sancağı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
Cahen, C. (1968). Pre-Ottoman Turkey. New York: Taplinger.
Michel le Syrien, (1905). Chronique de Michel le Syrien, Patriarche Jacobite d’Antioche (1166-1199), (Chabot, J. B. Çev.)., (C. 1-3). Paris: Ernest Leroux.
Dânişmend Gâzi Destanı, (2007). (Sert, M. & Biçer, B. Haz.). Ankara: Akçağ Yay.
Çoruhlu, T. (2005). Mızrak. İslam ansiklopedisi (C. 30, 4-5). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Darkot, B. (1971). Ankara. İslam ansiklopedisi (C. 1, 437-453). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
Devellioğlu, F. (2007). Zerd, Zered. Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. (1180). Ankara: Aydın Kitabevi. Dukas, (2013). İstanbul’un fethi, Dukas kroniği, 1341-1462 (Mirmiroğlu V. Çev.). İstanbul: Kabalcı.
Ebû Abdullah Muhammed İbn Battûta Tancî (2013). İbn Battûta seyahatnâmesi (Aykut, A. S. Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yay.
Edge, D. & Paddock, J.M (1991), Arms and Armors of the Medieval Knight. Hong Kong: Random Haouse Value Pub.
De Amicis, E. (1997). Costantinopoli. Milano: Touring Club.
_____, (2010). İstanbul (Özdem, F. Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yay.
Emecen, F. (2010). Osmanlı klasik çağında savaş, İstanbul: Timaş.
Eyice, S. (1998). İznik (Nicae). İstanbul: Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi Yayını.
Fathalizade, A. (2010). Ortaçağda, Yakın-Doğu’da demir-çelik üretimi ve kılıç yapımı. Türk mühendis ve mimar odaları birliği, metalürji mühendisleri odası, CLVIII, 34-43.
Fleet, K. (2009). Erken Osmanlı döneminde Türk-Ceneviz ticareti (Akpınar, Ö. Çev.). İstanbul: İş Bankası Yay.
Gordlevski, V. (1988). Anadolu Selçuki devleti (Yaran, A. Çev.). Ankara: Onur Yay.
Gökdemir, T. (2016). Türk Kara ordusu lojistik tarihi. Ankara: Kadim Yayınları.
Göksu, E. (2008), Türkiye Selçuklularında ordu (Doktora tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
_____, (2019). Gelenek ve değişim arasında Türkiye Selçuklu ordusu, Türk askerî kültürü, Özkaya, S. (Ed.). (283-314). İstanbul: Kronik.
Grousset, R. (1980). Bozkır imparatorluğu (Uzmen, R. Çev.). İstanbul: Ötüken.
Hamdullâh Müstevfî-i Kazvînî (2015). Târîh-i Güzîde (Göksu, E. Çev. vd.). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay.
Howorth, H. H. (1876). History of Mongols (C. 1-4). London: Logmans, Green, and Co.
Iacobo Gelli (1900), Guida del Raccogliatori e dell’Armatore. Milano: Ulrico Hoepli.
Iosofat Barbaro, (1979). Di messer Iosofat Barbaro, gentliuomo veneziano, il viaggio della Tana e Persia. Navigazioni e Viaggi, Giovanni Battista Ramuzio (Ed.). (C. 4, 491-574).
Islamic Swords and Swordsmiths, (2000). Yücel, Ü. (Ed.). İstanbul 2000.
İbn Bibi, (1996). El Evamirü’l Ala’îye, fi’l-Umuri’l-Ala’iye (Selçuk-Name) (Öztürk, M. Çev.). C. 1-2. Ankara: T. C. Kültür Bakanlığı.
İbni Bibi (1941). Anadolu Selçukî devleti tarihi (Gencosman, M. N. Çev). Ankara: Uzluk Basımevi.
İbnü’l-Adîm, (2018). Bugyetü’t fi tarih-i Haleb. İslâm kaynaklarına göre Malazgirt savaşı (Sümer, F. & Sevim, A.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
İbnü’l-Verdî (2017). Selçuklular (Alican, M. Çev.). İstanbul 2017.
İnalcık, H. (2009). Devlet-i ‘Aliyye, Osmanlı imparatorluğu üzerine araştırmalar. İstanbul: İş Bankası Yay.
İnbaşı, M. (2000). Kayseri kalesi. Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesi, Osmanlı Tarih Araştırmaları ve Uygulamaları Merkezi, XI, s. 825-548.
Kafesoğlu, İ. (1994). Türk milli kültürü. İstanbul: Boğaziçi Yay.
Karaman, Y. (2018). Çarşamba’da tarihi Anadolu Selçuklu kılıcı yakalandı. Arkeolojik Haber. Erişim Adresi: https://www.arkeolojikhaber.com/haber-carsambada-tarihi-anadolu-selcuklu-kilici-yakalandi-17257/
Kerîmûddin Mahmud-i Aksarayî (2000). Müsâmeretü’l-ahbâr (Öztürk, M. Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
Kesik, M. (2018). Selçukluların Haçlılarla imtihanı. İstanbul: Timaş.
_____ (2017). At üstünde Selçuklular. İstanbul: Timaş.
_____ (2000). Cenabî’ye göre Türkiye’de Selçuklular. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, XXXVI, 213-259.
Kılıçarslan, Y. Cebeci, İslam ansiklopedisi (C. 7, 182-183). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
Koca, S. (2005). Selçuklular’da ordu ve askerî kültür, Ankara: Berikan Yay.
_____ (2019). Büyük Selçuklu devleti’nde ordu. Türk askerî kültürü. Özkaya, S. (Ed.). (238-283). İstanbul: Kronik.
Köymen, M. A. (1967), Alp Arslan zamanı Selçuklu askerî teşkilatı. Ankara: Ankara Basımevi.
_____ (1983). Alp Arslan ve zamanı (C. I-II). Ankara: Ankara Üniversitesi D. T. C. Fakültesi Yay.
_____ (2020). Büyük Alâeddin Keykubad ve zamanı. İstanbul: Kronik.
Kuzucu, S. (2017). Osmanlı ordusu ve sefer lojistiği, İstanbul: Kitabevi.
Küçükdağ, Y. & Arabacı, C. (2016). Selçuklular ve Konya, Konya: Çizgi Yay.
Lapidus, I. (1967). Muslim cities in the later Middle Ages, London: Cambridge.
Luz, N. (2014). The Mamluk city in the Middle East, Cambridge: Cambridge Pub.
Marenesi, E. L. (1865). Kubetsci, Kuvetchi. I Popoli Antici e Moderni. Milano.
Merçil, E. (2000). Türkiye Selçukluları’nda meslekler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
_____ (1996). Gulâm. İslam ansiklopedisi (C. 14, s. 180-184). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Muhammed b. Mahmud b. Ecâ et-Türkî (2018). İbn Ecâ seyahatnamesi (Şeker, M. Çev.). İstanbul: Ötüken.
Nicol, D. & Dennis, P. (1993). Mamluk ‘Askari. Osprey: Cortez.
Nicolle, D. & Hook, R. (2001). The Crusades. Osprey: Cortez.
Nicolle, D. & McBride, A. (2020). Haçlılar çağı’nda İslam orduları, 1071-1300 (Şakul, K. Çev.). İstanbul: İş Bankası Yay.
Niketas Khoniates, (1995). Historia (Işıltan, F. Çev.). Ankara 1995.
Nizamü’l Mülk (2015). Siyasetname, (Ayar, M. T. Çev.). İstanbul: İş Bankası Yay.
Nolan, C. (2017). The Allure of battle, A history of how wars have been won and lost. Oxford: Oxford University Press.
Ocak, A. Y. (1980). XIII. yüzyılda Anadolu’da Babailer isyanı. İstanbul: Dergah.
_____, (1999). Zındıklar ve mülhidler. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
Orhun abideleri, (2005). (Ergin, M., Çev.). İstanbul: Boğaziçi Yay.
Özdal, A. N. (2008). Türklerin savaş sanatı. İstanbul: Doruk Yay.
Özgüdenli, O. & Duman, İ. (2016). Ortaçağ İslâm dünyasında bir ok mancınığı: Kuşkencîr. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, III / (1), 93-108.
Özkaya, S. (2019), Kültür tasnifi ve Türk askerî kültürüne giriş. Türk askerî kültürü, Özkaya, S. (Ed.). (11-141). İstanbul: Kronik.
Parlak, S. (2019). Türk askerî mimarlığı. Türk askerî kültürü, Özkaya, S. (Ed.). (629-663). İstanbul: Kronik.
Peacock, A. (2016). Selçuklu devleti’nin kuruluşu (Rona, Z. Çev.). İstanbul 2016.
Ravendî (1999). Râhatü’s Sudûr ve Ayetü’s-Sürûr (C. 1-2), (Ateş, A. Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
Reşîdü’d-dîn Fazlullâh (2018). Selçuklular, Câmi’ü’t-tevâîh (Göksu, E. & Güneş, H. Çev.). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay.
Rice, T.T. (2015). Anadolu Selçuklu tarihi (Taştan, T. K. Çev.). Ankara: Nobel Akademik Yay.
Samira Kortantamer, “Mamlûklarda hapishaneler”, Hapishâne kitabı, İstanbul: Kitabevi.
Sevim, A. & Merçil, E. (1995). Selçuklu devletleri tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
Simone de Saint Quentin, (2006). Bir Keşiş’in anılarında Tatarlar ve Anadolu, 1245-1248, (Özbayoğlu, E. Çev.) Antalya: Daktav Yay.
Sümer, F. (2002), Keykubad I. İslam ansiklopedisi (C. 25, 258-259). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Süryani Mihail, (1944). Süryanî Patrik Mihailin vakainâmesi, ikinci kısım, (1042-1195) (Andreasyan, H. Çev.). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Kütüphanesi, No: 11932.
Şeşen, R. (1995). Eyyûbiler. İslam ansiklopedisi (C. 12, 20-31). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Taneri, A. (1993). Candar. İslam ansiklopedisi. (C. 7, 145-146). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
_____, Emîr-i Silâh. İslam ansiklopedisi (C. 11, 145). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Tanman, B. (1988). Abdal Mûsâ tekkesi. İslam ansiklopedisi (C. 1, s. 65-66). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Togan, Z.V. (1981). Umumî Türk tarihine giriş. İstanbul: Enderun.
Turan, O. (1958). Türkiye Selçukluları hakkında resmî vesikalar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
_____ (1980a). Tarihi akışı içinde din ve medeniyet. İstanbul: Nakışlar Yay.
_____ (1980b). Selçuklular ve İslamiyet, İstanbul: Nakışlar Yay.
_____ Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul 2005.
_____ (1977). İktâ. İslam ansiklopedisi (C. 5 / (2), s. 949-952). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
Turan, Ş. (1990). Türkiye – İtalya İlişkileri (C. 1). İstanbul: Metis Yay.
_____ (2009). Silâhdar, İslam ansiklopedisi (C. 37, 191-193). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Urfalı Matheos (2019). Urfalı Matheos Vekayi-Nâmesi (952-1136) (Andreasyan, H. D. Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
Uyar, M. & Erickson, E. (2014). Osmanlı askeri tarihi, İstanbul: İş Bankası Yay.
Uyumaz, E. (2011). Türkiye Selçuklu devleti’ne giden ve gelen elçiler. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay.
Uzunçarşılı, İ. H. (1984). Osmanlı devlet teşkilatına medhal. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
Yıldız, H. (1991). Anadolu beylikleri, teşkilât ve kültür., İslam ansiklopedisi (C. 3, s. 139-141). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
Yılmaz, L. (2002). Antalya, (16. yüzyılın sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
Yurdalan, Özcan, (2014, Haziran). Niksar: kalenin eteğinde. Atlas, 255. Erişim Adresi: https://www.atlasdergisi.com/kesfet/kultur/kalenin-eteginde.html