BÜYÜK MOĞOL ULUSU’NDA İLK VELİAHT TAYİNİ HUSUSUNA DAİR BİR İNCELEME

Cengiz Han’ın ölümü sonrasında yerine geçecek kişinin ne zaman ve nasıl bir şekilde belirlendiği hususunda kaynaklarda bazı farklı bilgiler bulunmaktadır. Dönemin tanığı olan anonim eser Mongolun Nigoça Tobçiyan bu hususta Cengiz Han’ın ikinci oğlu Çağatay’ın etkisini vurgulamaktadır. Çağatay veliaht tayini sırasında kardeşi Ögedey’i desteklemiştir. Bu sayede Ögedey’in veliaht olmasını sağlamıştır. Ancak sonradan kaleme alınmış eserler veliaht tayini hususunda Cengiz Han’ın kendi istek ve arzusu ile Ögedey’i veliaht ilan ettiği bilgisini vermektedirler. Ayrıca Mongolun Nigoça Tobçiyan veliaht tayinin tarihini 1219 yılında çıkılan Harezmşah Seferi’nin hemen öncesine koymaktadır. Ancak diğer eserler Cengiz Han’ın ölümüne yakın 1226 yılında çıkmış olduğu Tangut Seferi’ni işaret etmektedirler. Bu farklılıkların konu alındığı çalışmamızda uygun görülen tüm kaynaklar değerlendirilmiş ve dönemin tanığı olan anonim eserin daha doğru bilgi verdiği neticesine varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Cengiz Han, Büyük Moğol Ulusu, Ögedey Khagan, Çağatay Khan

PDF

___

Ahmed Tebrîzi. (2019). Şehinşahname (Kaheki, M. G. & Abadi, C. R. A. Haz.). Tahran: İntişarat-ı Doktor Muhammed Afşar.
Alaaddin Ata Melik Cüveynî. (2013). Tarih-i cihan güşa (Öztürk, M. Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
Alâeddin Atâ-Melik Cûveyni. (2016). Târîh-i cihân guşâ. (Kazvîni, M. Neşr.). Tahran: İntişarat-ı Hermes.
Anonim. (1995). Moğolların gizli tarihi. (Temir, A. Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
Anonim. (2011). Moğolların gizli tarihçesi. (Kaya, M. L. Çev.). (Kalan, E. Ed.). İstanbul: Kabalcı Yay.
Anonim. (1990). Mongolun nigoça tobçiyan. (Sumyabaatar, B. Trs.). Ulaanbaatar: Ulsin Hevleliin Gazar.
Anonim. (2004). The secret history of the Mongols. (De Rachewiltz, I. Tr.). Leiden: Brill.
Ansarı, A. S. B. (1993). Cûzcânî, Minhâc-ı Sirâc. İslam Ansiklopedisi. (C. 8, s. 98-99) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
Beyânî, Ş. (2018). Moğol dönemi İran’ında kadın. (Uyar, M. Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
Bilgin, O. (1993). Cüveynî, Atâ Melik. İslam Ansiklopedisi. (C. 8, s. 140-141). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
Djamal Al-Karşi. (2005). İstoriya Kazakistana v Persidskih istoçnikah Djamal al- Karşi al-mulhakat bissurah. C. I. (Vohidova Ş. H. & Aminova B. B. Tr.). Almatı: Daik Pryess.
Ebü’l-Ferec İbnü’l-İbrî. (2011). Târîhu muhtasari’d-düvel. (Yaltkaya, Ş. Çev.). Ankara Türk Tarih Kurumu Yay.
Gregory Abu’l Farac. (1999). Abu’l farac tarihi. C.II. (Doğrul, Ö. R. Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
Gömeç, S. Y. (2019). Çingiz Han’ın topraklarında bölünme. Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, I/(2). 203-208.
Hamdullah Müstevfi Kazvîni. Zafername. Türk İslam Eserleri Müzesi Kütüphanesi. Mikrofilm Arşiv Nu: 1490, Envanter Nu: T 2041, vr. 358a-359a.
Haykıran, K. R. (2016). Moğollar zamanında yakın doğu. İstanbul: Ötüken Yay.
Kafalı, M. (1993). Cengiz han. İslam Ansiklopedisi. ( C. 7, s. 367-369). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
Kalan, E. (2012). Tarihi kaynaklara göre Cuci adının kökeni ve Cengiz kağan’a oğul olma sorunsalı. Tarih İncelemeleri Dergisi, (XXVII/ (1), s. 119-130). İzmir.
Li Chih-Ch’ang. (1931). Ch’ang Ch’un the travels of an alchemist. (Waley, A. Trans.). London: George Routledge & Sons Ltd.
Lubsandanzan. (2006). Altan tovç. (Çoimaa, Ş. Haz.). Ulaanbaatar: Mongol Tüühen Survalç Biçgiin Tsvral.
Muhammed Benâketi. (2000). Târîh-i benâketi. (Şear, C. Nşr.). Tahran: Encümen-i Asar Mefahir-i Ferhengi.
Muhammed Mîrhand. (2006). Târîh-i ravzatû’s-safâ, (C. VIII). (Keyanfur, C. Nşr.) Tahran: İntişarat-ı Esatir.
Minhâc-I Sirâc El-Cûzcânî. (2016). Tabâkat-ı nâsırî. (Uyar, M. Çev.). İstanbul: Ötüken Yay.
Minhâc-I Sirâc El-Cûzcâni. (2010). Tabâkat-ı nâsıri, C. II. (Habibi, A. Nşr.). Tahran: İntişarat-ı Esatir.
Özaydın, A. (2000). İbnü’l ibrî. İslam Ansiklopedisi ( C. 21, s. 92-94) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
Özgüdenli, O. G. (2012). Vassâf. İslam Ansiklopedisi (C. 42, s. 558-559). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
Şeşen, R. (1993). Câmiu’t tevârîh. İslam Ansiklopedisi (C. 7, s. 132-134). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
Şeşen, R. (Haz.). (1998). Müslümanlarda tarih-coğrafya yazıcılığı. İstanbul: İSAR Yay.
Reşiduddin Fazlullah Hemedâni. (1995). Câmiu’t-tevârîh. C. I-II. (Ruşen, M. & Musevi, M. Nşr.) Tahran: İntişarat-ı Elburz.
Reşiduddin Fazlullah Hemedâni. (2014). Câmiu’t-tevârîh. (Kerimi, B. Neşr.). Tahran: İntişarat-ı İkbal.
Reşiduddin Fazlullah Hemedâni. Kitab-ı nesebname-i mûluk. Topkapı Sarayı Müzesi III. Ahmed Kitaplığı, Envanter Nu: 2937, vr. 116a, 130a.
Sagan Setsen. (2006). Erdeniin tovç. (Bayarsihan, M. Haz.). Ulaanbaatar: Tüühen Survalç Biçgiin Tsvral.
T’ang, C. (1970). Moğol sülalesi devrinde Türk ve İslam dünyası ile temaslarda bulunan şahsiyetler (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Umumi Türk Tarihi Kürsüsü.
Uluğ Bek. Tevârîh-i Çengîznâme-i şeceretû’l etrâk bazi tevârîh-i Selâtîn-i Türk. Harvard University Houghton Library, Microfilm on File No: 89-1356, vr. 69a.
Vassâf. (1968). Tâhrir-i târîh-i Vassâf. (Ayeti, A. M. Nşr.). Tahran: İntişarat-ı Bonyad-ı Ferheng-i İran.
Yazıcı, T. (1992). Benâkitî. İslam Ansiklopedisi. ( C. 5, s. 429-430). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
Yıldırım, K. (Haz.). (2013). Çin kaynaklarında Türkistan şehirleri. İstanbul: Ötüken Yay.