ORTA ASYA’DA ABD-ÇİN-RUSYA REKABETİ VE TÜRK DÜNYASINA YANSIMALARI

ABD ve Çin arasındaki jeopolitik mücadelenin küresel ve bölgesel politikaları yansımalarının en çok hissedildiği bölge Orta Asya bölgesidir. Türkiye’nin de son dönemde Orta Asya ülkeleri ile olan ilişkilerinin derinleşip gelişmesi, ABD-Çin-Rusya arasındaki jeopolitik çekişmenin de etkisiyle daha da dikkatle izlenmektedir. Türkiye, Rusya'nın geleneksel olarak kendi ilgi alanı olarak gördüğü, Çin'in ise hızla girmekte olduğu bir bölgede daha da etkili olmak istemektedir. Ankara’nın bu adımı doğal olarak Moskova’yı ve Pekin’i rahatsız etmektedir. Tabiatıyla, Türkiye’nin bu bölgede ne Rusya ne de Çin ile tek başına rekabete girmesi realist bir anlayış değildir. Fakat bölgede çatışan çıkarlar ve jeopolitik gelişmeler, Türkiye'nin daha çok ön plana çıkmasını sağlamaktadır. Özellikle ABD-Rusya ve Çin arasındaki jeopolitik çekişme Türkiye’ye fırsatlar doğurmaktadır ve bu durumun Türk Dünyasına yansımaları olmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Orta Asya, Türk Dış Politikası, Türk Dünyası, Jeopolitik, Rusya, Çin

US-CHINA RIVALRY IN CENTRAL ASIA AND ITS REFLECTIONS ON THE TURKIC WORLD

The region where the global and regional policy reflections of the geopolitical struggle between the US and China are most felt is the Central Asian region. The deepening and development of Turkey's relations with the Central Asian countries in the recent period, with the effect of the geopolitical conflict between the US, China and Russia, is being watched more carefully. Turkey wants to be even more influential in a region that Russia traditionally regards as its area of interest and China is rapidly entering. This step of Ankara naturally disturbs Moscow and Beijing. Naturally, it is not a realistic perception for Turkey to compete with neither Russia nor China in this region alone. However, the conflicting interests and geopolitical developments in the region make Turkey come to the fore even more. In particular, the geopolitical conflict between the US, Russia and China creates opportunities for Turkey and this situation has reflections on the Turkic World.

Keywords:

Central Asia, Turkish Foreign Policy, Turkic World, Geopolitics, Russia, China,

PDF

___

Arık, U. ( 2013). Dünyaya bakış. İstanbul: İleri Yay.
Aydın, M. (2001) .Kafkasya ve Orta Asya’yla ilişkiler. Türk Dış Politikası 2. Cilt (Ed. Baskın Oran) . İstanbul: İletişim Yay.
Aydın, M. (2006). Türkiye’nin Orta Asya politikaları. ( der. Mustafa Aydın ve Çağrı Erhan), Beş deniz havzasında Türkiye. Ankara: Siyasal Kitabevi.
Amineh, P. & Houweling, H. ( 2004). Central Eurasia in global politics: conflict, security and development. Brill Academic Pub, Leiden.
Amirbek, A. & Anuarbekuly, A. & Makhanov, K. ( 2017). Türk dili konuşan ülkeler entegrasyonu: tarihsel geçmişi ve kurumsallaşması. ANKASAM Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 1(3). 164-204.
Balcı, A. & Mış, N. (2008). Turkey's role in the alliance of civilizations: a new perspective in Turkish foreign policy. Turkish Studies, 9(3). 387-406.
Kalkan, D. (2020). Soğuk savaş dönemi sonrasında Türk dış politikasında enerji güvenliği ve Azerbaycan. Ankara: Sonçağ Yayınları
Marshall, T. (2018). Coğrafya mahkûmları. İstanbul: Epsilon Yay.
Öğütçü, M. (2020). Yeni dünyanın gizli şifreleri. İstanbul: Destek Yayınları.
Arık, U. ( 2013). Dünyaya bakış. İstanbul: İleri Yay.
Aydın, M. (2001) .Kafkasya ve Orta Asya’yla ilişkiler. Türk Dış Politikası 2. Cilt (Ed. Baskın Oran) . İstanbul: İletişim Yay.
Aydın, M. (2006). Türkiye’nin Orta Asya politikaları. ( der. Mustafa Aydın ve Çağrı Erhan), Beş deniz havzasında Türkiye. Ankara: Siyasal Kitabevi.
Amineh, P. & Houweling, H. ( 2004). Central Eurasia in global politics: conflict, security and development. Brill Academic Pub, Leiden.
Amirbek, A. & Anuarbekuly, A. & Makhanov, K. ( 2017). Türk dili konuşan ülkeler entegrasyonu: tarihsel geçmişi ve kurumsallaşması. ANKASAM Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 1(3). 164-204.
Balcı, A. & Mış, N. (2008). Turkey's role in the alliance of civilizations: a new perspective in Turkish foreign policy. Turkish Studies, 9(3). 387-406.
Kalkan, D. (2020). Soğuk savaş dönemi sonrasında Türk dış politikasında enerji güvenliği ve Azerbaycan. Ankara: Sonçağ Yayınları
Marshall, T. (2018). Coğrafya mahkûmları. İstanbul: Epsilon Yay.
Öğütçü, M. (2020). Yeni dünyanın gizli şifreleri. İstanbul: Destek Yayınları.
Diesen, G. “Central Asia and Eurasia after the fall of Kabul”. Valdai. 6 Eylül 2021. https://valdaiclub.com/a/highlights/central-asia-and-eurasia-after-the-fall-of-kabul/ (Erişim tarihi: 10.07.2022).
Frantzman, S.“Kazakhstan protests will cause concern in nearby authoritarian states”.The Jerusalem Post. 5 Ocak 2022. https://www.jpost.com/international/article-691667 (Erişim tarihi: 20.07.2022).
Graziosi, S. & Carafano, J. “Turkey’s riskly Afghanistan strategy, The Heritage Foundation. 29 Eylül 2021. https://www.heritage.org/middle-east/commentary/turkeys-risky-afghanistan-strategy (Erişim tarihi: 25.07.2022).
Grynszpan, Par E.” Le Kazakhstan opère un rapprochement stratégique avec la Turquie”. Le Monde. 5 Ocak 2022. https://www.lemonde.fr/international/article/2022/01/05/le-kazakhstan-opere-un-rapprochement-strategique-avec-la-turquie_6108274_3210.html (Erişim tarihi: 22.07.2022).
Hook, S. & Spanier, J. Amerikan dış politikası. çev. Özge Zihnioğlu. İstanbul: İnkılap Kitapevi. 2018.
İpek, C. Frankofoni ile Türk Konseyi’nin mukayesesi. Nobel Yayıncılık. 2019.
Karaoğlu, O. ‘Küresel ve Bölgesel İlişkilerde Avrasya Jeopolitiği ve Rusya’, Panorama, Çevrimiçi Yayın, 2 Şubat 2021, https://www.uikpanorama.com/blog/2022/02/02/kuresel-ve-bolgesel-iliskilerde-avrasya-jeopolitigi-ve-rusya/ . (Erişim tarihi: 06.08.2022).
Kemal, L. ” Turkey's role in Afghanistan: a major risk”. Al Jazeera Center For Studies, 29 Ağustos 2021. https://studies.aljazeera.net/en/analyses/turkeys-role-afghanistan-major-risk (Erişim tarihi: 25.07.2022).
Leonhardt, D. “A new Axis” The New York Times. 9 Şubat 2022. https://www.nytimes.com/2022/02/09/briefing/china-russia-alliance.html (Erişim tarihi: 05.07.2022).
Naumkin, V. “Türkiye, Türk dili konuşan halkları birleştirebilir mi?”. Şarkul Avsat. 19 Mayıs 2021. https://turkish.aawsat.com/home/article/2980936/vitaly-naumkin/t%C3%BCrkiye-t%C3%BCrk-dili-konu%C5%9Fan-halklar%C4%B1-birle%C5%9Ftirebilir-mi (Erişim tarihi: 02.07.2022).
Naumkin, V. “ABD ve NATO kuvvetlerinin Afganistan'dan çekilmesi komşularına ne getirecek?” Şarkul Avsat. 21 Nisan 2021. https://turkish.aawsat.com/home/article/2931446/vitaly-naumkin/abd-ve-nato-kuvvetlerinin-afganistandan-%C3%A7ekilmesi-kom%C5%9Fular%C4%B1na-ne (Erişim tarihi: 20.07.2022).
Önen, A. “Turkic Council rebranding reflects Turkey’s hopes to broaden ties in Asia” South China Morning Post, 9 Şubat 2022
https://www.scmp.com/comment/opinion/article/3166207/turkic-council-rebranding-reflects-turkeys-hopes-broaden-ties-asia (Erişim tarihi: 20.07.2022).
Petersen, A. “China is pivoting to Central Asia—but is Washington paying attention?”. The Atlantic. 28 Ekim 2013. https://www.theatlantic.com/china/archive/2013/10/china-is-pivoting-to-central-asia-but-is-washington-paying-attention/280921/ (Erişim tarihi: 23.07.2022).
Pitel, L. “Kazakhstan unrest shows Erdogan that Putin is still the regional ‘big boss’. Financial Times. 25 Ocak 2022. https://www.ft.com/content/7cfbf1c9-d7e5-4329-9e8d-7dfb031b1e71 (Erişim tarihi: 05.07.2022).
Stronski. P. “The shifting geography of the South Caucasus”. Carnegie Moscow Center. 23 Haziran 2021. https://carnegieendowment.org/2021/06/23/shifting-geography-of-south-caucasus-pub-84814. (Erişim tarihi: 12.07.2022).
Tavşan, S. 'Turkic world' wants a voice in the new global order”. Nikkei Asia. 13 Kasım 2021. https://asia.nikkei.com/Politics/International-relations/Turkic-world-wants-a-voice-in-the-new-global-order (Erişim tarihi: 25.07.2022).
The Economist. “Kazakhstan’s bloody turbulence will affect all of Central Asia”. 13 Ocak 2022. https://www.economist.com/briefing/2022/01/13/kazakhstans-bloody-turbulence-will-affect-all-of-central-asia (Erişim tarihi: 25.08.2022).
Tomar, C. “Türk Dili Konuşan Ülkelerden Türk Devletlerine”. Anadolu Ajansı. 15 Kasım 2021. https://www.aa.com.tr/tr/analiz/turk-dili-konusan-ulkelerden-turk-devletlerine/2421214, (Erişim tarihi: 15.07.2022).
Trenin, D. “One Year On: Russia and the South Caucasus After the Karabakh War”., Carnegie Moscow Center. 18 Kasım 2021. https://carnegiemoscow.org/commentary/85811 (Erişim tarihi: 20.07.2022).
Yaman, E. “Türk Dünyasında Dil Birliği”. Yeni Türkiye Dergisi. Yıl 3 Sayı 15 ss 180-210.1997
Türk Devletler Teşkilatı, Türk Devletler teşkilatı organizasyon tarihçesi, https://www.turkkon.org/tr/organizasyon-tarihcesi, 2021. (Erişim tarihi: 28.07.2022).
Türk Devletler Teşkilatı, Türk dili konuşan ülkeler işbirliği konseyi’nin kurulmasına dair Nahçıvan anlaşması, 2009. https://www.turkkon.org/tr/temel-belgeler, (Erişim Tarihi: 08.07.2022).
Türkiye Dışişleri Bakanlığı. Orta Asya ülkeleri ile ilişkiler, https://www.mfa.gov.tr/turkiye-orta-asya-ulkeleri-iliskileri.tr.mfa.
Türkiye Kazakistan iş konseyi bilgi notu, DEİK, 2022. https://www.deik.org.tr/turkiye-avrasya-is-konseyleri-turkiye-kazakistan-is-konseyi?pm=28&sm=raporlar (Erişim tarihi: 25.07.2022). TÜİK. “Uluslararası göç istatistikleri, 2019”.
https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Uluslararasi-Goc-Istatistikleri-2019-33709