Türkiye akarsularında taşkın debilerinin belirlenmesi

Bu araştırmada ülkemiz akarsuları üzerinde bulunan Akım Gözlem İstasyonları (AGİ), bu istasyonlara ait en kesitler ile bu en kesitlerde gözlenen Yıllık Anlık Maksimum Akım (YAMA) değerleri incelenmiştir. Araştırma sonucunda incelenen 47 adet AGl'nuna ait taşkın eşel kotları ve taşkın debileri belirlenmiştir. 10 ve daha fazla taşkın debisi gözlenen AGl'larına ait YAMA değerlerine Log-Pearson Tip III (LP3) dağılımı uygulanmıştır. İncelenen istasyonlarda toplam 1545 adet YAMA değeri gözlenmiş, araştırma sonucunda bunlardan 281 (% 18.2) adedinin taşkın olduğu tespit edilmiştir, incelenen AGİ'ları içerisinde belirlenen minimum taşkın debisinin aşılma olasılığı en fazla olan istasyonun 601 nolu AGİ (%85.7), taşkın debisinin aşılma olasılığı en az olan istasyonun ise 302 nolu AGİ (%19.3) olduğu belirlenmiştir. Bu çalışma ile elde edilen bilgiler varlığında kaynak (memba) tarafından gelen bir taşkının akıntı tarafına (mansab) önceden haber verilerek taşkın sularına karşı gerekli önlemlerin önceden alınması sonucu zararların azaltılabileceği düşünülmüştür.

Flood determination of the streams in Turkey

In this research, the flow gauging stations (FGS) on the streams in Turkey, the cross-sections of these stations and the values of annual maximum flow (AMF) observed on these cross-section are investigated.As an outcome of the research, the flood flows and the flood gauge heights are determined on 47 FGS that are investigated. Log-Pearson Type III (LP3) distribution is utilized on the AMF values on FGS in which 10 or more flood flows were observed. A total of 1545 AMF values are perceived between the observation years, and the research led to the conclusion that 281 (18.2 %) of these values gave rise to floods. It is resolved that the station with the maximum probability of overflowing the minimum flood flow determined among the FGS investigated, was the FGS No 601 (85.7 %); and the station with the minimum probability of overflowing the flood flow, was FGS No 302 (19.3 %). The idea of forewarning the downstream settlements about a flood from upstream utilizing the information obtained by this study, in order to take precautions to mitigate possible damage due to the flood is developed.

___

Bayazıt, Mv 1991, Hidroloji, İTÜ Matbaası, İstanbul.
Bayazıt, M., 1981, Hidrolojide İstatistiksel Metotlar, ÎTÜ Matbaası, İstanbul.
Benjamin, J.R. and Cornell, C.A. 1970, Probability, Statistics and Decision for Civil Engineers. Mcgraw-Hill. Bode Company, New York.
Bilgin, R., 1981, Su Kaynaklarının Geliştirilmesi Çalışmalarında Taşkın Tahmin Yöntemlerinin Önemli ve Bazı Uygulamalar, Su ve Toprak Kaynaklarının Geliştirilmesi Konferansı, Bildiriiler Cildi 1. 166-193.
Chow, V.T., Maidment, D., and Mays, W.L., 1988, Applied Hydrology, Me Graw-Hill, Book Co., New York.
DSÎ, 1994, Türkiye Akarsu Havzaları Maksimum Akımlar Frekans Analizi MAFA, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Yücetepe, Ankara.
Dyck, S., 1976, Angewandte Hydrologie, Teil 1: Berechnung und Regelung des Durchflusses der Flüsse, VEB Verlag Für Bauwesen, Berlin.
EİEÎ, 1955-1995, 19.. Su Yılı Akım Değerleri, EİEİ, Hidrolik Etüt Dairesi, EİEİ Genel Müdürlüğü, Ankara.
Erkek, C, Ağıralioğlu, N., 1986, Su Kaynaklan Mühendisliği. Matbaa Teknisyenleri Basımevi, İstanbul.
Gizbili, M.M., 1995, Hidroloji. TMMOB İnşaat Mühendisliği Odası Yayınları, Ankara.
Haktanır, T., 1992, Comparison of Various Flood Frequency Distributions Using Annual Flood Peaks Data of Rivers in Anatolia, Journal of Hydrology, 136(1-4), 1-31.
Haktanır, T. and Horlacher, H.B., 1993, Evaluation of Various Distributions for Flood Frequency Analysis. Hydrological Sciences Journal, 38(1), 15-32.
Haktanır, T., and Bozduman, A., 1995, A Study on Sensitivity of The Probability-Weighted Moments Method on The Choice of The Plotting Formula. Journal of Hydrology, Vol 168.
Haktanır, T., Ardıçlıoğlu, M., 1998, Taşkın Frekans Analizi İçin Paket Program, II. Ulusal Hidrometeoroloji Sempozyumu, 18-20 Kasım 1998. Ankara.
Oğuz, B., 1991, Taşkın Frekans Analizi, Su Mühendisliğinde Bilgisayar Uygulamaları Semineri, 07- 11 Ekim 1991, Cild I Sayfa 9-1, 9-20, Şanlıurfa.
Onüçyıldız, M., 1994, Türkiye Akarsularında Gözlenen Pik Değerler, Doktora Semineri, S.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Onüçyıldız, M., 1999, Türkiye Akarsularında Taşkın Debilerinin Belirlenmesi, Doktora Tezi, S.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Özcan, Z., 1990, Türkiye Akarsularının Taşkın Pikleri Frekans Analizi, Yüksek Lisans Tezi, Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
Özdemir, H., 1978, Uygulamalı Taşkın Tidrolojisi. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Yücetepe, Ankara.
U.S. Geological Survey, 1982, Guideliness For Determining Flood Flow Frequency, Bulletin-17B. Hydrology Subcommittee, Us Dept. of Interior, Geological Survey, Office of Water Data Coordination.
U.S. Water Resources Council, 1981. Guidelines For Determining Flod Flow Frequencies, USWRC, Hydrology Committee, Bulletin-17B.
Vogel, R.M, Willbert O., Mcmahon, T, 1993, Flood-Flow Frequency Model Selestion Of Southwestern United States, Journal of Water Planning and Management 119:353-367.