Edirne Kaleiçi geleneksel konutlarının plan ve cephe özellikleri

Edirne kenti tarihsel gelişimi boyunca jeopolitik konumu nedeniyle önemli bir yerleşim merkezi olarak gelişimini sürdürmüştür. Özellikle Türkler tarafından alınmasıyla önemi artmış, uzun yıllar Osmanlı İmparatorluğu'na başkentlik yapmış, çok sayıdaki anıt ve sivil mimarlık örneği yapıları ile kendine has tarihi dokusunu ve kimliğini oluşturmuş bir kenttir. Edirne'nin ilk yerleşim çekirdeğini oluşturan Kaleiçi'nde günümüzde ayakta kalmayı başarmış 18,yy. sonu ve 19.yy. başlarına ilişkin kentin sosyal ve kültürel yaşamının göstergesi olan çok sayıda tarihi konut yer almaktadır. Kaleiçi bu yönüyle kentin geçmişteki fiziksel ve sosyo-kültürel yapısına, gelişmesine ışık tutacak bir yerleşim birimidir. Kaleiçi yerleşim biriminde yapılan detaylı bir saptama ve belgeleme çalışmasında 214 tarihi konut tespit edilmiştir. Geleneksel Türk konutu iç sofalı plan tipi ile benzerlikler gösteren tarihi Kaleiçi konutları, kültürel süreklilik açısından gelecek kuşaklara aktarılmaları gereğindeki önemi dikkate alınarak, günümüz yaşam koşullarında, kullanıcı gereksinimlerini karşılayacak biçimde yenilenme olanaklarının sağlanması ve uygun fonksiyonlarla günlük hayata katılmaları gerekmektedir. 1970'li yıllara değin çoğunluğu tarihi konutlardan oluşan yerleşim, bu yıllardan sonra alınan yanlış kararlar, uygulamalar, tarihi konutlara karşı ilgisizlik, bilinçsizlik ve tamamen spekülatif amaçlara hizmet eden katlı yapılaşmanın getirdiği çirkin görüntü sonucu giderek özgün dokusunu yitirmeye başlamıştır. Çoğunlukla kentte yaşayan azınlıklar için tasarlanan bu konutlarda yapılan saptama ve belgeleme çalışmalarıyla; hem konutların tanıtımına yönelik, hem de bu alanda yapılacak yeni yapılara veri oluşturacak özelliklerinin irdelenmesi ve bir tasarım rehberi niteliğine dönüştürülmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla ele alınan çalışmada, yerleşme alanı içinde yer alan tarihi konutların tasarım ve cephe ayrıntıları saptanılmaya çalışılmıştır.

Plan and facade characteristics of the traditional Edirne Kaleiçi houses

Over a long history, the city of Edirne has been developing as an important settlement centre due to its geopolitical location. The importance of Edirne increased especially after it was conquered by the Ottoman Turks and served as the capital city of the Ottoman Empire for a long period of time. It is a city of a peculiar character and identity with its many monuments and samples of civil architecture. Kaleiçi, as the first settlement nucleus of Edirne, has still many historic houses which could manage to survive, reflecting the social and cultural life of the city around the end of 18th and beginning of the 19th centuries. This makes Kaleiçi even more important as a historic settlement unit shedding light on the physical and socio-cultural structure and hence contributing to the further development of Edirne. During a detailed study of determination and documentation, there have been 214 historic house identified. There are a lot of similarities between the historic Kaleiçi houses and the traditional Turkish houses as they both have internal halls.lt is key to include these houses in our daily life by renovating them to satisfy the needs of the contemporary life. This would also ensure that the cultural continuity is sustained and transferred to the next generations, Kaleiçi was consist of many historic houses until around mid 1970s but has started to lose its peculiar character and identity owing to construction of many multi-storey apartments as a result of wrong council decisions, applications serving to speculative purposes. Unconscious and indifferent approach against the historic houses and structures were the other causes of this tragic result. The purpose of the study that was made on Kaleici houses which were generally designed to serve the minorities in the community, was to research on the detailed characteristics and to provide data and a sort of design guide for the new structures to be built in this area. A particular endeavour was also made, during this study, to determine the details of design and frontal structure of these historic houses.

___

  • Akansel, S., " Edirne Kaleiçi Geleneksel Konutlarında Plan ve Cephe Analizi" Yüksek Lisans Tezi, T.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü, Edirne 1990, s: 34
  • Batur, A., Yücel, A., Fersan, N., " İstanbul'da 19. Y.Y Sıra Evleri Koruma ve Yemden Kullanım İçin Bir Monografik Araştırma", O.D.T.Ü Mimarlık Fakültesi Dergisi Cilt:5, No: 2, Ankara, 1979, s:185-203
  • Eldem, S.H., "Türk Evi Plan Tipleri", İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi, İstanbul, 1968, s: 93
  • Edirne Rehberi, İkinokta Araştırma Basım Yayın organizasyon, 1987, s: 7
  • Kuban, D., " Türkiye'de ve Özellikle İstanbul'da Ahşap Konut Mimarisi ve Korunması İle İlgili Sorunlar", Mimarlık 1973/6, s: 6
  • Selami, M., City and Neighbourhood of Edirne, The Encyclopedia of ıslam, s.687
  • Ulusoy, Z., "Kentsel Korumanın Fiziksel ve Toplumsa Boyutları", 2. Kentsel Koruma ve Yenilemeler Kolokyumu, M.S.Ü., İstanbul, 1994, s:96-99