Doğanşehir (Malatya) civarındaki ofiyolitik kayaçların jeolojik ve petrografik özellikleri

İnceleme alanı yaşlıdan gence doğru, Paleozoyik-Mesozoyik yaşlı Malatya Metamorfitleri, Üst Kretase yaşlı Berit Grubu ve Polat Granitoidi, Orta Eosen yaşlı Maden Karmaşığı ve Suludere formasyonu, Pliyosen yaşlı Beylerderesi formasyonu ve Kuvaterner oluşukları yüzeylenme sunmaktadır. Bu birimler arasında çoğunlukla Üst Kretase sonrası ve Orta Eosen sonrası meydana gelen önemli hareketler nedeniyle, çoğunlukla birincil ilişkiler gözlenmemekte, daha çok tektonik dokanaklar izlenmektedir. Çalışmanın asıl amacını oluşturan Berit ofiyoliti, geniş bir alanda yüzeylenme sunmakta ve Malatya Metamorfitleri bu ofiyolitler, Polat Granitoidi ve Orta Eosen yaşlı Maden Karmaşığı üzerine çoğunlukla tektonik olarak gelmektedir. Ancak, Malatya metamorfitlerine ait bazı yüzleklerle Polat Granitoidi ile kontak metamorfizma oluşturduğu yerlerde vardır. Orta Eosen yaşlı Suludere formasyonu ve Kuvaterner yaşlı birimler ofiyolitleri uyumsuz olarak örtmektedir. Polat Granitoidine ait küçük intrüzyonlar yer yer ofiyolitler içerisine sokulum yapmaktadır. Berit ofiyoliti, ültrabazik kayaçlar, gabrolar ve bunları kesen verlitik kayaçlardan oluşmuştur. Ültrabazik kayaçlar, serpantinleşmiş dünit ve harzburjitlerden meydana gelmiştir. Gabrolar, oldukça geniş bir alanda yüzeylenme sunmakta, ince taneli gabro ve iri-orta taneli kısmen amfibolitlere dönüşmüş ve yer yer kısmi ergime izleri gösteren gabrolar ile granat kristalleri içeren gabrolar olarak gözlenebilmektedirler. Berit ofiyoliti kayaçları, Neotetis'in güney kolunun Üst Kretase'den itibaren kuzeye doğru dalması ve dalan levhanın üzerinde kalan okyanusal levhada oluşan açılma (Supra-subduction zone) ile oluşmuşlardır.

Geological and petrographical characteristics of the ophiolitic rocks around Doğanşehir (Malatya)

The following units crop out in the investigated area from oldest to youngest. Paleozoic-Mesozoic Malatya Metamorphics, Upper Cretaceous Berit Group and Polat Granitoid, Middle Eocene Maden Complex and Suludere. formation, Pliocene Beylerderesi formation and Quaternary talus. Because of the tectonism occured after Upper Cretaceous and after Middle Eocene the primarily stratigraphical relation are mostly missing and the tectonic contacts are visible. Berit ophiolite being the subject of this study, crops out largely in the studied area and the Malatya Metamorphics thrust onto the Berit ophiolite, Polat Granitoid and Maden Complex, while the Suludere formation and Quaternary talus discordantly overlain the other units. There are contact metamorphic zones between some blocks of the Malatya Metamorphics and Polat Granitoids.However, the small intrusions of the Polat Granitoid cut the Berit ophiolite. Berit ophiolite are composed of ultrabasic rocks, wehrlitic rocks cutting the gabbros. Ultrabasic rocks consist of serpentinized dunites and harzburgites. Gabbros are seperated fine grained gabbros andgabbros which are coarse-mid grained, partly changed to amphibolites and displayed sign of partly melting in the some area and containing granat christs. The ophiolitic rocks of Berit group were formed by spreading above a northward-dipping intra oceanic, subduction (Supra-subduction) of Neothethyan Ocean during Upper Cretaceous.

___

Aktaş, G. ve Robertson, A. H. F., 1990, Tectonic evolution of the Tethys suture zone in SE Turkey: Evidence from the petrology and geochemistry of Late Cretaceous and Middle Eocene extrusives. In. Symp. on ophiolite genesis and evolution of oceanic lithosphere Geol. Soc, London, Special Publ., 311-328.
Baydar, O., 1989, Berit-Kandil dağları (Kahramanmaraş) ve civarının jeolojisi. İstanbul Üniv. Fen Bilimleri Enst., İstanbul, Doktora Tezi (yayımlanmamış).
Beyarslan, M.,1991, İspendere (Kale-Malatya) Ofiyolitleri'nin Petrografik Özellikleri: F.Ü. Fen Bilimleri Enst. Yüksek Lisans Tezi, (yayımlanmamış), 57s.
Beyarslan, M. Ve Bingöl, A. F., 2000, Petrology of a supra-subduction zone ophiolite (Kömürhan- Elazığ-Turkey). Canadian Journal of Earth Sciences. 37: 1411-1424. CANADA.
Bingöl, A. F. ve Beyarslan, M., 1996, lazığ Magmatitleri'nin Jeokimyası ve Petrolojisi. KTÜ 30. Yıl Sempozyumu Bildiri Metinleri. Cilt 1, 208-224.
Bingöl, A.F., Beyarslan, M., Akgül, B., Erdem, E., 1997, Karanlıkdere (Gölbaşı-Adıyaman) Mağmatitlerinin petrolojisi. Selçuk Üniversitesi 20. Yıl Sempozyumu, 135-148. Konya.
Demir, O., 1997, Malatya-İsmetpaşa-Akçadağ-Kürecik-Hekimhan-Arguvan-Karakaya Baraj gölü arasındaki alanının jeolojisi ve Hidrokarbon olanakları, TPAO Rapor No. 3781, 31s (yayımlanmamış), Ankara,
Genç, Ş. C, Yiğitbaş, E. ve Yılmaz, Y., 1993, Berit Metaofiyoliti'nin Jeolojisi. A. Suat Erk Jeoloji Simpozyumu (2-5 Eylül 1991) bildirileri, Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Jeoloji bölümü, Ankara, 37-52.
Karaman, T., 1993, Malatya doğu ve güneydoğusunun jeolojisi ve petrografisi, Selçuk Üniv.Fen Bilimleri Enst., Konya, Doktora Tezi, 198s (yayımlanmamış).
Michard, A., Whitechurch, H., Ricou, L. E., Montigny, R. and Yazgan, E., 1984, Tauric subduction (Malatya-Elazığ provinces) and its bearing on tectonics of the Tethyan realm in Turkey. In: Dixon, J.E. and Robertson, A.H.F. (eds), The Geological Evolution of the Eastern Mediterranean, Spec. Publ.Geo. Soc, London, 17,361-373.
Moody, J.B., 1976, Serpentinization: a review. Lithos, 9, 125-138, 1976.
Önal, A., 1995, Polat-Beğre (Doğanşehir) çevresindeki magmatik kayaçların petrografik ve petrolojik özellikleri. Fırat Üniv. Fen Bilimleri Enst., Elazığ, Doktora Tezi, 159s (yayımlanmamış).
Önal, A. ve Bingöl, A.F., 1996, Polat-Beğre granitoyidinin (Malatya) mineralojisi vePetrografisi. Çukurova Üniversitesi, Geosound, Yerbilimleri, 29, 41-58.
Önal, A. ve Bingöl, A.F., 1997, Doğanşehir (Malatya) Batısı'mn Jeolojisi. Selçuk Üniv. Mühendislik Fakültesi Dergisi, Konya, 12 / 1, 63-75.
Özçelik, M., 1985, Malatya güneydoğusundaki magmatik kayaçların jeolojisi ve tektonik ortamına jeokimyasal bir yaklaşım. Türkiye Jeoloji Bülteni, Ankara, 28 / 1,19-35.
Pearce, J.A., Lippard, S.J. ve Roberts, S., 1984, Characteristics and tectonics significance of supra-subduction zone ophiolites.Geol.Soc.London, Special Publication, 16, 77-94.
Perinçek, D. ve Kozlu, H., 1984, Stratigraphy and structural relations of the units and theAfşin- Elbistan-Doğanşehir region (Eastern Taurus). Geology of the Taurus Belt. Int.Symp. Pric. Eds. Tekeli, O and Göncüoğlu, M.C., Ankara, 181-198.
Tarhan, Nv 1984, Göksun-Afşin-Elbistan dolayının jeolojisi. Jeoloji Mühendisleri Odası Bülteni,Ankara, 19, 3-9.
Yazgan, E., 1981, Doğu Toroslarda etkin bir paleo-kıta kenarı etüdü (Üst Kretase-Orta Eosen). Hacettepe Üniv., Yerbilimleri, Ankara, 7, 83-104.
Yazgan, E., 1983, A geotravers between the Arabian Platform and the Munzur Nappies. Int. Symp. on the Geology of the Taurus Belt. Field Guide Book, 199- 208, Ankara.
Yazgan, E., 1984, Geodynamics evolution of the Eastern Taurus region (Malatya-Elazığ area,Turkey). In Tekeli, O. and Göncüoğlu, M. C, Geology of the Taurus Belt. Int. Symp. proceedings, 199-208.
Yazgan, E., Chessex, R., 1991, Geology and Tectonic Evolution of the Southeastern Taurides in the Region of Malatya. TAPG Bulletin, 3/1, 1-42.
Yılmaz, Y., ve Yiğitbaş, E., 1991, SE Anadolu'nun farklı ofiyolitik-metamorfik birlikleri ve bunların jeolojik evrimdeki rolü. Türkiye Petrol Jeologları Derneği, Ankara, Türkiye 8. Petrol Kongresi, Tebliğler, Jeoloji, 128-140.
Yılmaz, H., 1992, Doğanşehir-Sürgü-Gözene (Malatya) yöresinin jeolojisi K.T.Ü. Fen Bilimleri Enst., Trabzon, Doktora tezi, 141s (yayımlanmamış).
Yılmaz,Y., Yiğitbaş, E., Yıldırım, M. ve Genç, Ş.C., 1992, Güneydoğu Anadolu metamorfik masiflerinin kökeni. Türk. 9. Petrol Kong. Bild., Ankara, Türkiya Petrol Jeologları derneği 296-307.
Yiğitbaş, E., 1989, Engizek dağı (Kahramanmaraş) dolayındaki tektonik birliklerin petrolojik incelenmesi, İstanbul Univ., Fen Bilimleri Enst., İstanbul, Doktora Tezi, 347s (yayımlanmamış).
Yiğitbaş, E., Yılmaz, Y., ve Genç, Ş. C., 1992, Güneydoğu Anadolu orojenik kuşağında Eosen nap yerleşmesi : Türkiye 9. Petrol Kongresi ve Sergisi, Ankara, Türkiye Petrol Jeologları Derneği, Bildiriler kitabı, 307-318.