MAX WEBER VE DEĞERLER SOSYOLOJİSİ: BİR METODOLOJİK İKİLEMİN DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ

Pozitivist anlayışın etkisi ve "bilim" olma kaygısı ile nötrlük ve yansızlık iddiasında olan sosyoloji; toplumsal olguların nesnel gerçekliğini inceleyen bir bilim olarak 19. Yüzyılda tarih sahnesine çıkmıştı. Bahsedilen "nesnellik" referansıyla, değerler uzun süre salt bireysel gerçekliği ifade ettiği ve öznellikle ilişkilendirildiği için sosyolojik araştırmaların dışında tutuldu. "Değer yargılarından arınmış bir sosyoloji" miti üzerinden gerçekleşen bu algının sosyolojinin kendi sosyolojik serüveni sürecinde, farklı bilim dallarının tek bir kuram altında birleşemeyeceğinin anlaşılması ve bilimde objektiflik konusunun tartışılmasıyla birlikte gerek teorik gerek metodolojik açıdan farklılaştığını ifade etmek mümkündür. Değerler sosyolojisi denildiğinde ise akla gelen ilk isimlerden birisi, eylemlerin aktördeki karşılığını önemseyen ve bir anlamda aktörün sosyal eylem değerlendirmesini anlamaya dönük bir sosyolojinin gerekliliğine vurgu yapan Max Weber'dir. Fakat Weber, meslek olarak bilim adamlığı ve sosyolojik araştırma pratiği konularında merkezileşen bir "değerden bağımsız" sosyoloji düşüncesinin de önemli savunucularından birisidir. Bu noktada Weber'le ilgili sert eleştirilerin referans noktası, kendi çalışmalarında önemli ölçüde ortaya çıkan öznel değerlendirmeleridir. Bu çalışma ise uzun yıllar sosyolojide objektivizm doğrultusunda hesap dışı bırakılan ve sonrasında rüştünü kazanan değer kavramının sosyolojik imkânını çelişkili noktalarıyla birlikte Weber'in sosyolojisi ekseninde okuma girişimi olarak düşünülmelidir. Temel olarak değer kavramının sosyolojik boyutunun irdelenmesi ve Weber'in bu yöndeki eğilimi ile ilişki kurulması hedeflenen bu çalışmada, düşünürün bazı çalışmaları üzerinden değerler sosyolojisi ve değerlerden bağımsız sosyoloji tartışmasının somutlaştırılması amaçlanmıştır

MAX WEBER AND SOCIOLOGY OF VALUES: REFLECTIONS ON A METHODOLOGICAL DILEMMA

Sociology as the science of objective truth of social facts emerged in the 19th century. Its major concern, influenced by the positivist paradigm, was to be scientific through neutrality and impartiality. With its heavy emphasis on “objectivity,” values are kept outside of sociological analysis for a long time because of their perceived relationship with personal aspect of reality and subjectivity. It is also possible that this perception built upon the myth of a “value free sociology” has in time diversified, both theoretically and methodologically. This was possible through the debates on objectivism and the “sociological adventure of sociology itself” which gradually advanced the idea that different branches of science can not be unified under one theory. One of the most prominent figures regarding the sociology of values, on the other hand, is Max Weber, who focused on the meaning of the action for the actor and emphasized the need to develop a sociology which attempts to understand the actor’s understanding of his social actions. At the same time, Max Wever contends that sociological study should and can be “value-free.” However, Weber is an important defender of a sociology that is "indepedent of values" centered around his ideas of "science as vocation" and practice of sociological research. The main reference point of criticisms towards Weber is his subjective evaluations in his own studies that appear rather evident. Therefore, this study is an attempt to read the concept of value through Weber’s own sociology, with a focus on sociological possibility and possible contradictions of sociology of values, that has been neglected on the basis of objectivism and which has later gained legitimacy. In other words, this study investigates the sociological dimension of the concept of “value” and how it relates to Weber’s position. With this purpose, a reading of capitalism based on Weber’s “The Protestant Ethics,” that represents a primary example of sociological investigation of “value” will be made

PDF

___

AKTAY, Yasin (2000). Türk Dininin Sosyolojik İmkânı. İstanbul: İletişim Yay. ARON, Raymond (2000). Sosyolojik Düşüncenin Evreleri. çev. Korkmaz Alemdar. İstanbul: Bilgi Yay.
ARSLAN, Hüsamettin (2013). “Nisbet’in ‘Sosyolojik Düşünce Geleneği’ne Derkenar: Etik Cemaat”. Sosyolojik Düşünce Geleneği (Robert Nisbet). çev. Yusuf Kaplan. İstanbul: Paradigma Yay. XI-XLIII.
AYDIN, Mustafa (2003). “Gençliğin Değer Algısı: Konya Örneği”. Değerler Eğitimi Dergisi 1 (3): 121-144.
AYDIN, Mustafa (2004). Bilgi Sosyolojisi. İstanbul: Pınar Yay.
BİREKUL, Mehmet-ALKIN, Ruhi Can (2015). “Sosyolojinin Doğuşunda Değerler Problemi, Kurucu Sosyologlardan Değerler Üzerine Felsefi bir Tartışma”. Değerler Bilançosu. ed. H. H. Bircan-Bülent Dilmaç. Konya: Çizgi Kitabevi. 77-97.
DURKHEİM, Emile (2004). Sosyolojik Yöntemin Kuralları. çev. Cenk Saraçoğlu. İstanbul: Bordo Siyah Klasik Yayınlar.
FİTCHER, Joseph (1990). Sosyoloji Nedir. çev. Nilgün Çelebi. Konya: S.Ü. Basımevi.
FREUND, Julien (2002). “Max Weber Zamanında Alman Sosyolojisi”. Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi. ed. Tom Bottomore-Robert Nisbet. çev. Kubilay Tuncer. Ankara: Ayraç Yay. 157-193.
GERTH, Hans-MİLSS, Wright (1998). Max Weber “Sosyoloji Yazıları”. çev. Taha Parla. İstanbul: İletişim Yay.
GIDDENS, Anthony (1996). Max Weber Düşüncesinde Siyaset ve Sosyoloji. çev. Ahmet Çiğdem. Ankara: Vadi Yay.
GIDDENS, Anthony (2012). Sosyolojik Yöntemin Yeni Kuralları. çev. Ümit Tatlıcan-Bekir Balkız. Ankara: Sentez Yayıncılık.
GOULDNER, Alvin W. (1962). “Anti-Minotaur: The Myth of a Value-Free Sociology”. Social Problems 9 (3): 199-121.
GRAY, David J. (1968). “Value-Free Sociology: A Doctrine of Hipocrisy and Irresponsibilty”, The Sociological Quarterly 9 (2): 176-185.
GÜÇLÜ, Abdülbaki-UZUN, Erkan vd. (2003). Felsefe Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yay. MARSHALL, Gordon (1999). Sosyoloji Sözlüğü. çev. Osman Akınhay-Derya Kömürcü. Ankara: Bilim ve Sanat Yay
NİSBET, Robert (2013). Sosyolojik Düşünce Geleneği. çev. Yusuf Kaplan. İstanbul: Paradigma Yay.
ÖZENSEL, Ertan (2003). “Sosyolojik Bir Olgu Olarak Değer”. Değerler Eğitim Dergisi 1 (3): 217-239 ÖZENSEL, Ertan-BAĞLI, Mazhar (2005). Çokkültürlü Vatandaşlık. Konya: Çizgi Kitabevi.
PARSONS, Talcott (1968). The Structure of Social Action, Volume II: Weber. New York: The Free Press.
RITZER, George (2008). Modern Sosyoloji Kuramları. çev. Himmet Hülür. Ankara: Deki Yay.
RITZER, George-STEPNISKY, Jeffrey (2014). Sosyoloji Kuramları. çev. Himmet Hülür. Ankara: Deki Yay.
SCHÄFER-LICHTENBERGER Christa (1994). Max Weber and the Jewish Question: A Study of the Social Outlook of His Sociology by Gary A. Abraham. AJS Review 19 (2): 281-284.
TATLICAN, Ümit (2011). Sosyoloji ve Sosyal Teori Yazıları. Ankara: Sentez Yay. THEODORSON, George-THEODORSON, Achilles G. (1969). A Modern Dictionary of Sociology. New York: A Barnes and Noble.
TOPÇUOĞLU, Abdullah (1999). Üniversite Gençliğinin Değerleri. Konya: Çizgi Kitabevi.
TURNER, Bryan S. (1997a). Eşitlik. çev. Bahadır Sina Şenler. Ankara: Dost Kitabevi.
TURNER, Bryan S. (1997b). Max Weber ve İslam. çev. Yasin Aktay. Ankara: Vadi Yay.
TURNER, Jonathan-BEEGHLEY, Leonard vd. (2012). Sosyolojik Teorinin Oluşumu. çev. Ümit Tatlıcan. Bursa: Sentez Yay.
ULUTAŞ, Ejder (2016). Kanaat Önderi, Bir Liderlik Fenomenolojisi. İstanbul: Açılım Yay. WEBER, Max (1999). Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu. çev. Zeynep Gürata. Ankara: Ayraç Yay.
WEBER, Max (2012). Ekonomi ve Toplum. çev. Latif Boyacı. İstanbul: Yarın Yay.