İBN HALLİKÂN'DA SELÇUKLU BİYOGRAFİLERİ-I

İbn Hallikôn, XIII. yüzyılda yaşamış meşhur biyografi yazarlarından biridir. Onun Vefeyôtü'I-A'yan adlı eseri, biy.ografi alanında yazılmış en yetkin eserl~rden biridir. İbn Hal/ikan, kendinden önce bu türde yazılmış ilk örnekleri oluş'turan tabakôt kitaplarını göz önünde bulundurarak, bunların içeriğini genişletip gellştlrme_k suretiyle e~erinl ansiklopedik bir sözlük haline getirmeyi başarmıştır. Vefeyôtü'I-A'yd.n, Islôm coğrafyasında yaşayan meşhur kişilerin hayatlarını anlatır. Onların eserlerinden bahseder, doğum ve ölüm tarihlerini verir, başlarından geçen meşhur olayları anlatır. Peygamber ve sahabenin hariç tutulduğu eserde, müellif kendi zamanına kadar olan bu meşhur kişileri ele alır. Vefeyôtü'I-A'yôn, Selçuklu dönemi Türk tarihi açısından da son derece kıymetli kayıtlar ihtiva eder. Eserde özellikle Büyük Selçuklu sultanlarının, Selçuklu hanedanına mensup şahısların, Selçuklu komutanlarının ve dönemin diğer' Türk hükümdar ve komutanlarının hayat hikayeleri yer almaktadır. Bu makalede de Vefeyôtü'I-A'yôn'da yer alan bu Selçuklu sultanlarına oit biyo9rafik kayıtlar Arapçadan tercüme edilerek ilgili kaynak ve araştırmalarla mukayese edilmek suretiyle değerlendirmeye tôbi tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

İbn Hallikan, Vefeyatü'l-A'yan, Selçuklular, Tuğrul Bey, Biyografi

SALIUKID BIOGRAPHIES OF IBN KHALLIKA.N-1

lbn Khallikôn, who lived in 131h century, is one of the eminent authors of biography literature.- His famous work, namely Wafayôt al-A 'yan, is one of the perfect works which had been written in this field. He achieved to make his book as an encyclopedic clictionary by reuiewing tabaqôt books which were the first samples of this field. He not only reuiewed these tabaqeıt books but also extended and deve/oped their contents. Wafayôt al-A 'yı'.ln which inc/udes 855 biographies, presents life stories of famous persons who liued in lslamic geography. it mentions about thelr works, thelr dates of births and deaths, and some important events that they witnessed in their life. lbn Khal/ikan, in his work, deals with famous persons who had /iued fiil his period, but he excepted the Prophet and his Companions (the Ashdb). Wafay6t al-A 'yôn contains uery paluable records in terms of Saljuqids hlstory. In thls work, the life stor/es of sultans of Grand Saljuqids, members of Saljuqid dynasty, the Saljuqids commanders and other Turkish rulers of that era take place. In this article, the biographical records of Saljuq{d sultans which take place in Wafayôt al-A'yôn were translated from Arabic to Tiırkish. These rerords were criticized by comparing them to related sources and other studies in this field.

Keywords:

lbn Khallikôn, Wafayôt al-A'ydn, Saljukids, Togrıl Beg, Biography,

PDF

___

' ATEŞ, A., “Deylem”, iA, Ill, İstanbul 1993, 567-573.
Aziıvıi, Tarih, Neşr ve Türkçe terc. A. Sevim, Ankara 1988.
BARTHOLD, V. V., Moğol istilasına Kadar Türkistan, Haz. H. D. Yıldız, Ankara 1990.
BROCKELMANN, C., Geschichte der' Arabischen Litteratur, Arapça çev.
Tarihu’l-Edebi’l—Arabi, Kahire 1993. BROCKELMANN, c., “İbn Hallikan”, iA, vız, İstanbul 1993, 745-746. BROCKELMANN, C., “Maverdi”, iA, vıı, İstanbul 1993, 409-410. BUNDARİ, Zübdetü’n—nusra ve Nuhbetü’l-usra, Türkçe terc. Kıvameddin
Burslan, irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, Ankara 1999.
Kaşgarlı Mahmud, ünlü eserinde, bu ismi iki yerde zikreder. İlkinde, "râ" ile "lâm" arasında “yâ"
harfi olmaksızın “Tuğrıl” şeklinde kaydettiği bu isim hakkında şu bilgiyi verir. "Tuğrıl: Yırtıcı kuşlardan
bir kuş. Bin kaz öidürür, bir tanesini yer. Bu, erkek adı da olur". Bkz., Divanü Lügati’t-Türk Tercümesi,
Çev. B. Aialay, TDK, Ankara 1998, 4Baskı, I, 482. İkinci kez zikrinde ise "r ” ile “lâm" arasında "yâ"
harfi vardır. Bkz., a.g.e., lll, 381. ibn Hallilca'n’da Selçuklu Biyografileri - l 95 CUVEYN'I‘, Tarih-i Cihan Güşa, Çev. M. Öztürk, Ankara 1998. GIBB, Sir Hamilton, “Islamic Biographie Literature”, Historians of the Middle
East, Ed. B. Lewis—P.M. Holt, London 1962. GREGORY ABU’L—FARAC (Bar Hebraeus), Abu’l—Farac Tarihi, Türkçe çev. Ö.
Rıza Doğrul, Ankara 1987. GÜNALTAY, Ş., İslam Tarihinin Kaynaklar: -Taril1 ve Müuerrihler —, İstanbul 1991. HINZ, W., İslâmda Ölçü Sistemleri, Çev. Acar Sevim, İstanbul 1990. İBNÜ'L—ESİR, el—Kâmil fit-tarih, C. J. Tomberg neşri tıpkıbasımı, Beyrut 1979,
Rahat: ue Sevinç Alameti, Ankara 1957. REŞİDEDDİN, Câmiu’t-teuârih, (Selçuklular Tarihi), Yay. A. Ateş, Ankara 1999. SADREDDİN EL-HÜSEYNİ, Ahbâru'd—deuleti’s-Selçükipye, Türkçe tere. N.
Lügal, Ankara 1943. SIBT ieNÜ’L—cızvzî, Mir’âtti’z-zaman rı Tarihi’l-A’yân (Kayıp Uyünü’t—
Teuârîh’ten Naklen Selçuklularla Ilgili Bölümler), Neşr. A. Sevim, Belgeler, Türk
Tarih Belgeleri Dergisi, Cilt: XIV, Sayı: 18, Ankara 1992, 1260.
' H. İbrahim GÖK SEVIM, A., “Sıbt İbnü'l—Cevzî’nin Mir’âtü'z-zaman Fî Tarihi“—âyân Adlı
Eserindeki Selçuklularla Ilgili Bilgiler I. Sultan Tuğrul Bey Dönemi”, Belgeler,
Türk Tarih Belgeleri Dergisi, Cilt: XVIII, 8619122, Ankara 1997, 1-90. ŞEŞEN, R., Müslümanlarda Tarih—Coğrafya Yazıcılığı, İstanbul 1998. TURAN, O., Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, İstanbul (Ly). YAKUT EL-HAMAvi, Mu ’cemü’l-Büldân, Beyrut 1979. YAZICI, T., “Deylem”, DİA, IX, İstanbul 1994, 263-265. YİNANÇ, M. H., “Çagrı Bey”, iA. m, Istanbul 1993, 324-323.

Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi-Cover

Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 1981
Yayıncı: Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi

Arşiv