Aşiret Yapılarında Boşanma Deneyimi: Van Örneği

Bu çalışmanın amacı, bir yanda modern çağın kaçınılmaz döngüsü diğer yanda ise gelenek, kültür ve aşiret dokusuyla oluşturduğu toplumsal desene sahip olan Van’da aşiret mensupları arasında gerçekleşen ve bir tabu olarak görülen boşanmaları sosyolojik açıdan irdelemektir. Karakteristik özelliği itibariyle dominant bir eril yapı özelliği sergileyen aşiret yapılarında, modernleşmeyle birlikte, birey ve bireyciliğin etken bir söylem olarak yankı bulduğu günümüzde, gelenekten uzaklaşma, kitle iletişim ve rasyonelleşme hareketleri beraberinde aile ve evlilik kurumunu temelinden sarsmıştır. Türkiye’de 2000’li yıllarla birlikte yükselen bir trend olan boşanma yalnızca modern toplumları değil dirençli bir yapıya sahip olan aşiret örgütlenmelerini de etkilemiştir. Van’daki boşanmış aşiret üyelerini odağına alan bu çalışmada, Van’daki boşanmaları geniş bir açıdan değerlendirmeyi hedeflediğinden 2001-2016 TÜİK boşanma istatistikleri ile birlikte Van’da aşiret üyesi boşanmış 5 kadın, 5 erkek ve boşanma davalarına bakan 5 avukat ile gerçekleştirilen nitel görüşmelerden edinilen geniş veri seti üzerinden çalışıldı. Geleneğin baskın karakteri ile bir tabu olarak görülen boşanmanın, günümüzde Van’da aşiret üyelerinde günlük hayatın pratikleri arasında yer edinmeye başladığı görülmektedir. Boşanmaların gerçekleşmesinde ise kentin sosyolojik dokusu yanında evlilik şekli, ailelerin rolü, aile içi şiddet ve aldatmanın baskın olduğu ortaya çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Aşiret, boşanma, aile, geleneksel toplum, modernleşme

Divorce Experience in Tribal Structures: The Case of Van Province

The aim of this study is to examine the sociological aspects of divorce cases that take place among tribal members in Van - a province adapting to individualist modern age albeit its long-established tribal social setting. The individualism discourse along with the spread of mass communication has brought a distancing from the tradition and, thus, hit hard the family institution characterized by patriarchal tribal structures in the province. To investigate sociological effects of divorce in Van, five male and female divorced tribe members and five divorce lawyers have been qualitatively interviewed. A large data set of divorce statistics for the 2001-2016 period provided by TUIK (Turkish Statistical Institute) is also consulted for quantitative insights. Based on the qualitative and quantitative data, it is found that the divorce has started to be seen by the tribe members in Van as a normal practice in life, although it has long been regarded as a taboo before. The dominant causes of divorce in Van are found to be the sociological texture of the city, the marriage style, the role of families, domestic violence and cheating on spouse.

Keywords:

Tribe, divorce, family, traditional society, modernization,

PDF

___

Albers, C. M. & Newman, D. (1999). Sociology of families. London: Pine Forge Press.
Baudrillard, J. (2003). Simülarklar ve simülasyon. (O. Adanır, çev.). Ankara: Doğu-Batı Yayınları.
Bauman, Z. (2001). Parçalanmış hayat- postmodern ahlak denemeleri. (İ. Türkmen, çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Bauman, Z. (2009). Akışkan aşk- insan ilişkilerinde kırılganlığa dair. (I. Ergüden, çev.). İstanbul: Versus Yayınları.
Bauman, Z. (2017). Yaşama sanatı. (A. San, çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Beck, U. & Beck E. (2012). Aşkın normal kaosu. (N. Ermiş, çev.). İstanbul: İmge Yayınevi.
Becker, H. (1981). A treatise on the family. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Beşikçi, İ. (1992). Doğu’da değişim ve yapısal sorunlar: göçebe Alikan aşireti. Ankara: Yurt Yayınları.
Bruinessen, M. V. (2015). Ağa, şeyh, devlet. (B. Yalkut, çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Can, İ. (2014). Moderniteden postmoderniteye ailenin ontolojisi ya da modern çekirdek aile çerezleşiyor mu? M. Aydın (Ed.), Aile sosyolojisi içinde (s. 51-81). İstanbul: Açılım Kitap.
Canatan, K. (2016). Ailenin tanımı, türleri ve işlevleri. K. Canatan- E. Yıldırım (Ed.). Aile sosyolojisi içinde (53-64). İstanbul: Açılım Kitabevi.
Cheal, D. (1999). The one and the many: modernity and postmodernity. G. Allan (Ed.). The sociology and the family içinde (s. 56-85). Oxford: Blackwell.
Cherlin, A. J. (1992). Marriage, divorce, remarriage. Cambridge: Harvard University Press.
Cohen, T. F. (2005). The meaning of marriage and the family. B. Strong- C. DeVault- T.F. Cohen (Ed.) içinde The marriage and family experience (s. 180-193). USA: Thomson.
Coleman, J. (1988, Jul). Social capital in the creation of human capital. American journal of sociology. 94, 95-120, http://www.jstor.org/stable/2780243?origin=JSTOR-pdf. Erişim tarihi: 19.12.2019.
Çiçekli, A. (2019). Boşanmalar üzerine sosyolojik bir araştırma: Van örneği (2001-2016). (Yayımlanmamış doktora tezi). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
DİE (Devlet İstatistik Enstitüsü). (2000). Genel nüfus sayımı nüfusun sosyal ve ekonomik nitelikleri. 65-Van İli. Ankara: DİE Matbaası.
Dikeçligil, B. (1995). Türk toplumunda aile tipleri. Cumhuriyet dönemi Türkiye ansiklopedisi. (C. 11, s. 16-226). İstanbul: İletişim Yayınları.
Eyce, B. (2002). Demografik özelliklere göre Türkiye’de boşanma. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi/Edebiyat Dergisi, 14, 81-98. http://sefad.selcuk.edu.tr/sefad/article/view/557/533. Erişim tarihi: 10.12.2019.
Fuchs, V. R. (1983). How we live. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Furstenberg, F. F. & Kiernan, K. E. (2001). Delayed parental divorce: how much do children benefit?. Journal of marriage and family, 63, 446-457. doi: 10.1111/j.1741-3737.2001.00446.x
Furstenberg, F. F. (1998). Social capital and the role of fathers in the family. A. Booth -N. Crouter (Ed.). içinde Men in families: When do they get involved? What difference does it make? (s. 295-301). Mahwah, NJ: Erlbaum.
Giddens, A. (2000). Sosyoloji. (H. Özel- C. Güzel, çev.). Ankara: Ayraç Yayınları.
Giddens, A. (2014a). Modernliğin sonuçları (6.bs.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Giddens, A. (2014b). Mahremiyetin dönüşümü (3.bs.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Gökçe, B. (1996). Türkiye’nin toplumsal yapısı ve toplumsal kurumlar. Ankara: Savaş Yayınları.
Kandiyoti, D. (1987). Emancipated but unliberated? reflections on the turkish case. Feminist studies, 13 (2), 317-338. Erişim adresi: http://www.jstor.org/stable/3177804
Kimmel, M. (2002). The birth of the self-made man. R. Adams- D. Savran (Ed.) The masculinity studies reader içinde (s. 98-122). Oxford: Blackwell.
Kümbetoğlu, B. (1997, Yaz). Aile, evlilik, nikah: farklılaşan kavramlar. Toplum ve bilim, 73, 129-145.
Laslett, B. (1972). Household and family in past time. London: Cambridge University Press.
Newman, D. M. (1999). Sociology of families. London: Pine Forge Press.
Özer, A. (1993). GAP ve sosyal değişme. Ankara: GAP Araştırma ve Uygulama Yayınları.
Özer, A. (2003). Doğu'da aşiret düzeni ve Brukanlar. Ankara: Elips Kitap.
Öztürk, M. (2004). 16. yüzyılda Kilis Urfa Adıyaman ve çevresinde cemaatler-oymaklar. Elâzığ: Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Merkezi Yayınları.
Parin, S. & Demirci, E. Y. (2016). Sosyo-ekonomik göstergelerle Van (1963-2013). S. Parin (Ed.). Van kent araştırmaları içinde (s. 11-39). İstanbul: Bağlam Yayınları.
Parin, S. (2018). Aşiret ve ağalığın kent formları üzerine bir araştırma: Van kent merkezi örneği. (Rapor No. SBA-2018-6994) Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Proje Müdürlüğü.
Poole, M. (2005). Changing families, changing times. M. Poole (Ed.). Family: changing families, changing times içinde (s. 1-19). Sydney: Allen & Unwin.
Poster, M. (1978). Critical theory of the family. London: Pluton.
Riessman, C. K. (1990). Divorce talk, women and men make sense of personal relationships. London: Rutgers University Press.
Ritzer, G. (2000). Büyüsü bozulmuş dünyayı büyülemek. (S. Kaya, çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Sancar, S. (2013). Erkeklik: İmkânsız iktidar-ailede piyasada ve sokakta erkekler. İstanbul. Metis Yayınları.
Sevim, Y. & Güldeste, A. & Öner, C. (2016). Boşanan erkeklerin sorunları üzerine sosyolojik bir araştırma (Elâzığ İli Örneği). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (26), 293-312. doi: 10.18069/firatsbed.346938.
Stacey, J. (1996). In the name of the family: rethinking family values ın the postmodern age. Boston: Beacon Press.
Stirling, P. (1965). Turkish village. New York: John Wiley and Sons.
Stone, L. (1979). The family, sex and the marriage in England 1500-1800. New York: Harper & Row.
Stone, L. (1989, March). The road to polygamy. New York review boks, 36 (3), 51-75.
Türkdoğan, O. (2013). Günümüz Türk toplumunda doğu-güney doğu ve kabile-aşiret yapısı. Konya: Çizgi Kitabevi.
Uluç, A. V. & Karasu M. A. (2015). Kente yerleşmiş aşiret üyelerinin kentlileşme eğilimleri üzerine bir çalışma: Şanlıurfa örneği. Yönetim Bilimleri Dergisi, 13 (25), 201-232. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/issue-file/18395
Walby, S. (1991). Theorizing patriarchy. Oxford: Blackwell.
Walzack, Y. & Burns, S. (2004). Boşanma ve çocuk üzerine etkileri. (İ. Ersevim, çev.). İstanbul: Özgür Yayınları.
Yalçın-Heckmann, L. (2016). Kürtlerde aşiret ve akrabalık ilişkileri. İstanbul: İletişim Yayınları.
Yıldırım, A. (2004). İki aşiret arasında kültürel rekabet ve çatışma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Yıldırım, E. (2016). Aile ve evlilik türleri. K. Canatan- E. Yıldırım (Ed.). Aile sosyolojisi içinde (s. 65- 82). İstanbul: Açılım Kitabevi.
Yıldız, M. Z. & Alaeddinoğlu, F. (2016). Göç ve yoksulluk: Van kenti örneği. S. Parin (Ed.). Van kent araştırmaları içinde (s. 213 -258). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
Zaretsky, E. (1976). Capitalism, the family and personal Life. New York: Harper & Row.