Abdülmecid Dönemi Hürriyet Bağlayıcı ve Kısıtlayıcı Ceza Uygulamalarına Dair Bir İnceleme

Tanzimat dönemi ile birlikte hukuk alanında köklü ve ciddi adımların atıldığı bilinmektedir. Yeni yasal düzenlemelerin hukuk camiası içinde yer bulması ve kullanılmaya başlanması bu adımların sadece birkaçını oluşturmuştur. Bu araştırmanın amacı, ceza kanunnamelerindeki ağır cezalar kategorisinde yer alan hürriyet kısıtlayıcı yönü ile sürgün, kalebent ile hürriyet bağlayıcı yönü bulunan prangabent ve kürek cezalarının incelenerek Abdülmecid döneminde Osmanlı Devleti’nin ağır ceza uygulamalarındaki sorulara cevap aramaktır. Söz konusu cezalar, dönemin ağır ceza anlayışına ilişkin ipuçları içermesi bakımından ayrı bir değere sahiptir. Araştırma soruları olarak ağır cezalar ile suçluların hangi bölgelerden nerelere sürüldüğü, hangi durumlarda zorunlu ikamete tabi tutuldukları, ne sebeple ağır işlerde çalıştırıldıkları ve hangi suç ile bir kalede hapse mahkûm edildikleri meselelerinin aydınlatılması hedeflenmiştir. İşlenen suç çeşitliliğinin cezalandırma türünün belirlenmesinde temel etken olduğu görülmüştür. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yaklaşımı kullanılmıştır. Çalışmanın veri kaynaklarını Başbakanlık Osmanlı Arşivi’ndeki döneme ait belgeler oluşturmuştur. Ağır cezalar kategorisinde yer verilen sürgün cezasının incelediğimiz diğer cezalara nispetle daha fazla uygulandığı bulgusuna rastlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Abdülmecid, kalebentlik, kürek, prangabentlik, sürgün

An Investigation on the Application of Liberty Binding and Restricting Penalty in the Abdülmecid Period

It is known that radical and serious steps were taken in the field of law with the Tanzimat period. The introduction of new legal regulations within the legal community and the beginning of their use are some of these steps. The aim of this research is to investigate the exile, fortress, shackles, penal servitudes punishments and to reveal the system in the heavy penal practices of the Ottoman Empire during the reign of Abdülmecid. The penalties in question have a separate value in that they contain clues to the heavy criminal understanding of the period. The questions of the research aim to clarify where the criminals with the heavy penalties were sent, in which cases they were subjected to compulsory residence, for what reasons heavy duty was employed or due to which crime they were imprisoned in a castle. It has been observed that the variety of crime committed is the main factor in determining the type of punishment. Document analysis approach, one of the qualitative research methods, was used in the research. The data sources of the study are composed of documents belonging to the period found in the Ottoman Archives of the Prime Ministry. It has been found that the exile penalty in the heavy penalties category is applied more than the other punisments we have examined.

Keywords:

Abdülmecid, exile, fortress, penal, servitudes and shackles,

PDF

___

Arşiv vesikaları
BOA (T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi),
A.AMD (Amedi Kalemi Evrakı) 21/59; 28/18.
A.MKT (Mektubi Kalemi Evrakı) 66/72; 101/88; 103/80.
A.MKT.MHM (Mühimme Kalemi Evrakı) 150/4; 150/67; 150/76; 164/56; 175/4.
A.MKT.MVL (Meclis-i Vala Evrakı) 11/68; 19/80.
A.MKT.UM (Umum Vilayat Evrakı) 29/56.
C.ADL (Cevdet Adliye Evrakı) 16/982; 85/5122.
C.AS (Cevdet Askeriye Evrakı) 204/88744.
HAT (Hatt-ı Hümayun Tasnifi) 453/22439; 472/23; 1424/58257.
İ.DH (İradeler, Dahiliye) 82/4134; 172/9205; 264/16477; 457/30321; 479/32190.
MVL (Meclis-i Vala Riyaseti) 928/31
İ.MVL (Meclis-i Vala Evrakı) 76/2175; 288/11443; 288/11463; 289/11514; 289/11521; 290/11562; 290/11568; 293/11784; 293/11785; 302/12336; 302/12370; 303/12409; 303/12447; 309/12843; 311/12995; 396/17231.
A.DVN (Divan Kalemi Evrakı) 3/77; 22/88; 26/90; 32/8; 40/16; 42/10; 51/7.
İ.MSM (İradeler, Mesail-i Mühimme) 28/775; 66/1896; 72/2088; 82/2345; 83/2361.
Telif ve Tetkik Eserler
Acehan, A. (2008). Osmanlı Devleti’nin sürgün politikası ve sürgün yerleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi I, (5), 12-29.
Akgündüz, A. (1989). Şer’iye Sicilleri: Mahiyeti, Toplu Kataloğu ve Seçme Hükümler. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
Akgündüz, A. (1990). Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri. İstanbul: Fey Vakfı Yayınları.
Akyıldız, A. (1993). Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform. İstanbul: Eren Yayıncılık.
Alan, G. (2014). 19. yüzyılda Osmanlı’da sürgün politikası çerçevesinde sürgün kadınlar. Belleten LXXVIII, (281), 245-272.
Avcı, M. (2002). Osmanlı uygulamasında infazı özellik gösteren hapis türleri: kalebentlik, kürek ve prangabentlik, Yeni Türkiye: Türkoloji ve Türk Tarihi. VIII, (45), 128-147.
Avcı, M. (2004). Osmanlı infaz hukukundaki gelişmelere genel bir bakış. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi XII, (3-4), 87-159.
Baytimur, S. O. (2011). Osmanlı Devleti’nde Hapis ve Sürgün Cezaları (Basılmamış Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enst., Elâzığ.
Cin, H. & Akgündüz, A. (1990). Türk-İslam Hukuk Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
Çadırcı, M. (1997). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Ankara: TTK Yayınları.
Daşcıoğlu, K. (2004). Osmanlı Devleti’nin Sürgün Siyaseti (XVIII. Yüzyıl) (Basılmamış Doktora Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enst., Isparta.
Daşcıoğlu, K. (2010). Sürgün. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi XXXVIII, TDV Yayınları, 167-169.
Erim, N. (1984). Osmanlı İmparatorluğu’nda kalebendlik cezası ve suçların sınıflandırılması üzerine bir deneme. Osmanlı Araştırmaları, (4), 79-88.
Gökçen, A. (1987). Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunları ve Bu Kanunlardaki Ceza Müeyyideleri (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enst., İstanbul.
Halaçoğlu, Y. (2014). XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunda İskân Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi. Ankara: TTK Yayınları.
İnalcık, H. (2008). Devlet-i Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar 1: Klasik Dönem (1302-1606). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Kaynar, R. (2010) Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Köksal, O. (2006). Osmanlı Hukuku’nda bir ceza olarak sürgün ve iki Osmanlı Sultanının sürgünle ilgili hatt-ı hümayunları. OTAM, (19), 283-341.
Öğün, T. (2010) Doğu’nun mirlerine son veda: Cizreli İzzeddin Şîr Bey ve isyanı. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
Poyraz, Ö. (2017). Abdülmecid döneminde gayrimüslimlere verilen bireysel nefy (Sürgün) cezaları. (Ed.) Osman Köse, Geçmişten Günümüze Göç (I-E). Samsun: Canik Belediyesi Kültür Yayınları.
Sami, Ş. (1996). Kamus-i Türki, İstanbul: Çağrı Yayınları.
Taner, T. (1940), Tanzimat devrinde ceza hukuku, Tanzimat 1, İstanbul: Maarif Matbaası, 221-232.
Taşbaş, E. (2012). Osmanlı İmparatorluğu’nda devlet görevlilerinin sürgün edilmesi: 19. Yüzyıl Kıbrıs Örneği. Mediterranean Journal of Humanities II, (1), 193-204.
Uluçay, M. Ç. (1951). Sürgünler yeni ve yakınçağlarda Manisa’ya ve Manisa’dan sürülenler. Belleten XV, (60), 507-591.
Uzunçarşılı, İ. H. (1965). Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Devleti Merkez ve Bahriye Teşkilatı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Üçok, C.; Mumcu, A.; Bozkurt G. (2017) Türk Hukuk Tarihi, Ankara: Turhan Kitabevi.
Veldet, H. (1940). Kanunlaştırma hareketleri ve Tanzimat, Tanzimat 1, İstanbul: Maarif Matbaası, 139-209.
Yurtseven, Y. (2001). Klasik dönem Osmanlı ceza hukukunda ta’zir suç ve cezaları. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi IX, (3-4), 265-292.