Türkiye’de çapraz medya sahipliği: medya ekonomisine olumsuz etkileri ve bu etkilerin önlenmesine yönelik öneriler

Türk medyasının son otuz yılında basın sektörüne yönelik yatırımlar çeşitlilik göstermiştir ve basın işletmelerinin patronaj yapısını değiştirmiştir. 12 Eylül 1980’den önce çıkartılan ve Türk ekono- misinin yapısında radikal bir değişiklik yaratan 24 Ocak 1980 kararları Türk basınında holding- leşme sürecini başlatmıştır. Medya işletmeleri bu süreçten sonra iş adamlarının ilgisini çekmiş ve iş adamları medya piyasasına yatırımlar yapmıştır. İş adamlarının medya endüstrisine ilgi duyma- sı ile beraber önce doksanlı yıllarda basın işletmeleri yerini medya holdinglerine bırakmış daha sonra medya işletmeleri dikey ve yatay yönde genişlemiştir ve Türk medyasında çapraz medya sahipliği artmıştır. Bu çalışmada Türk medyasının son otuz yılında yaşanan çapraz medya sahipli- ği konusu derinlemesine incelenmiş ve çapraz medya sahipliğinin Türk medya ekonomisine olan olumsuz etkileri üzerinde durulmuştur.Türk medyasında çapraz medya sahipliğinin gelişmesi so- nucunda sektör bu yönde büyüme gösteren az sayıda medya holdinginin kontrolüne geçmiştir. Medyanın holdingleşme sürecinde Türk endüstrisinde faaliyet gösteren medya gruplarının pazar payları araştırılmış ve CR (concentration ratio) ve HHI (Herfindahl- Hirschman Index) yoğun- laşma oranları hesaplanmıştır. Medyadaki yoğunlaşma oranları hesaplanmış ve otuz yılda medya endüstrisinin yaşadığı değişim üzerinde analiz yapılmıştır. Bu çalışmanın sonucunda çapraz med- ya sahipliğinin önüne geçilmesi için yapılacak yasa tasarılarına referans olması açısından öneri- ler sunulmuş ve medyanın bağımsızlığını kazanması için medya sahiplik yasalarının yeniden dü- zenlenmesi gerektiği konusu üzerinde durulmuştur.

TCross media ownership in turkish media industry: The negative effects to turkish media industry and suggestions to avoid them

In the last thirty years there have been many investments on the Turkish media industry which had effected the ownership status.The economic decisions that were taken before the 12 September case on the 24th of January 1980 had started the conglomerate period of Turkish media indus- try.After that period media had attracted the attention of the businessman, and many businessman out of the media industry have started to make investments on media. As a result of the new in- vestments of the businessman to media industry, the industry started to grow vertical and horizon- tal and that growth of media companies had created the cross ownerships on media. In this article we research the cross media ownership position in the Turkish media industry for the last 30 years and tried to mention the negative results of this ownership position in the media industry.The me- dia industry has been under the control of some big media companies who has cross ownership.On that study there has been made a calculation of the CR and HHI concentration rates for the media industry and made a discussion on how did these ownership change effect the media industry in thirty years. The cross media ownership which had increased the concentration on the Turkish media industry and this had create many entry barriers for the market. At the end of this article there is an underline that there must be prepared some new laws and bring some limitations to media ownership structure for the future of media industry.

PDF

___

Adin C K(2007) İşletmeden İşletmeye (B2B) E-Ticaret ve Kütahya İlinde Bilişim Sektörü İşletmelerinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, D. Ü. Sosyal Bilimler Enst, Kütahya.
An J ve Seung H (2004) Who Sits on the Bo- ard of Publicly Trade Newspaper Companies, 6th World Media Economics Conference, Kanada.
Atılgan S (1999) Basın İşletmeciliği, Beta Yayınları, İstanbul.
Aytaliyeva T (2010) Medya Dünyasında Tekel- leşme Türkiye Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Kirgızistan- Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enst.,Kırgızistan.
Şeker T B (2007) Tekelleşme Sorunu, Bilal Arık ve Mustafa Şeker (der), Bir Sorun Olarak Gazetecilik, Tablet Yayınları, Konya.
Biçer F (2008) Türk Medya Sektöründe Ya- bancı Yatırımlar ve Televizyon Alanında Bir Örnek Olay Çalışması, Yüksek Lisans Tezi, M. Ü. Sosyal Bilimler Enst, İstanbul.
Çakır M (2010) İletişim Özgürlüğünün Bir Ölçütü Olarak Gazetecinin İş Güvencesi, İstan- bul Arel Üniversitesi İletişim Fakültesi İletişim Çalışmaları Dergi Yıl:1 Sayı:1, İstanbul.
Dalbudak Ş (2004) Türkiye’de Basın İşletmele- ri, http://www.dorduncukuvvetmedya.com/ar siv/sule.html, erişim tarihi: 14.03.2013. Danesi M (2002) Understanding Media Semiotics, Bloomsbury Publishing, ABD.
Erentürk İ (2007) Bilgi Toplumunda Kamu Medya Hizmeti, Nissen Raporu, RTÜK, Anka- ra Geray H (2003) İletişim ve Teknoloji, Ütopya Yayınevi, Ankara.
Geçikli F (1999) Süreç, Bilim, Meslek ve Sanat Olarak Halkla İlişkiler, İstanbul Üniversitesi, İletişim Fakültesi Derg, Sayı:9,İstanbul. Hoskins C (2004) Media Economics – Applying Economics to New and Traditional Media, Sage Publications, ABD.
Humphreys P (1996) Mass Media and Media Policy in Western Europe, Manchester University Press, İngiltere.
http://www.investopedia.com/terms/h/hhi.asp, erişim tarihi: 15.02.2013.
IRIS (2001) Special TV and Media Concentration, Report.
İşman A (2005) Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Sempati Pegem A Yayınları, Ankara.
Kara T (2008) Ankara Üniversitesi, Ulusal Basından Sansür’ün Kaldırılışının 100. Yılı Kongresi Bildirileri, İstanbul.
Kuyucu M (2012) Türkiye’de Medya Ekonomisi, Esen Kitap, İstanbul.
Medya nedir? (2008), http://www.frmtr.com/ genel-kultur-vatandaslik/733614-medya-nedir .html, erişim tarihi: 25.02.2011.
Münir M (2002) http://arsiv.ntvmsnbc.com/ news/130566.asp?cp1=1, erişim tarihi: 15.06. 2007.
Murdock G (1982) Large Corporations and the Control of Communication Industries, Routledge, İngiltere.
Onursoy S (2012) Türkiye’de Medya, Halil İbrahim Gürcan (ed), Medya ve İletişim, Açıköğretim Fakültesi Yayınları, Eskişehir.
Özsever A (2004) Tekelci Medyada Örgütsüz Gazeteci, İstanbul.
Özokçu E (2011) Görsel-İşitsel Medyada Sa- hiplik, Uzmanlık Tezi, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, Ankara.
Özdurdu R (2011) Medyada Sahiplik ve Yo- ğunlaşma, Oluşturduğu Sorunlar ve Şeffaflığın Sağlanması, Uzmanlık Tezi, Radyo ve Tele- vizyon Üst Kurulu, Ankara
Paşalı N (1995) Basında Oligopolistik Yapı ve Tekelleşme, İstanbul
Rekabet Kurulu (2013) http://www.rekabet. gov.tr/default.aspx?nsw=99aPxlNKX9Gmq 66t QTAtAQ ==-H7deC+LxBI8=, erişim tarihi: 22.07.2013.
Sevginer P (2012) Medya ve Siyaset İlişkisi İçerisinde Türkiye’de Gazetecilik ve Sansür, Yüksek Lisans Tezi, K. H. Ü. Sosyal Bilimler Enst, İstanbul.
Söylemez A (1998) Medya Ekonomisi ve Tür- kiye örneği, Haberal Eğitim Vakfı Yayınları, Ankara.
Sönmez M (2003) Türk Medyasında Yeni Sahiplik Yapısı, Cepheler ve Profiller,Doğan Tılıç (Ed), Türkiye’de Gazetecilik Eleştirel Bir Yaklaşım, ÇGD Yayınları, Ankara.
Sönmez M (2004) Filler ve Çimenler; Medya ve Finans Sektöründe Doğan / Anti Doğan Savaşı, İletişim Yayınları, Ankara.
Sözeri C ve Güney Z (2011) Türkiye’de Med- yanın Ekonomi Politiği: Sektör Analizi, De- mokratikleşme Programı Medya Raporları Serisi – 2, Tesev Yayınları, İstanbul.
Sözeri C (2009). Türkiye’de Medya Sektörün- de Uluslararası Şirket Birleşmeleri, Doktora Tezi, M. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Şen F ve Avşar Z (2012). Türkiye’de Neoliberal Politikaların Haber Medyasına Yan- sımaları: Anaakım Medyanın Ekonomi Haber- leri Üzerine Bir İnceleme, İletişim Kuram ve Araştırma Dergi, Sayı 35 /Güz, Ankara.
Tokgöz O (2008) Temel Gazetecilik, İmge Kitabevi, Ankara.
Topuz H (2003) 2.Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi,,Remzi Kitabevi, İstanbul.
Tuncel H (1994) Bab-ı Ali’den İkitelli’ye, Sayı 64, Birikim Derg ,İstanbul.
TUİK (2013) http://www.tuik.gov.tr/PreHaber Bultenleri.do?id=15846, erişim tarihi: 22.07. 2013.
US eCommerce Forecast: Online Retail Sales to Reach $329 Billion by 2010," Forrester Research Basin Bülteni, 19.09.2005.
Uluç G (2003). Küresellesen Medya: İktidar ve Mücadele Alanı, Anahtar Kitaplar Yayınevi , İstanbul.
Yılmaz H (2006) İdarenin Görsel ve İşitsel İletişim Alanındaki İşlevi, İmaj, İstanbul.