Televizyon reklamlarında okul çağı çocuklarının besin seçimi üzerine etkilerinin bir incelemesi

Çocuğun tüketici olarak değerlendirilmesinde en belirleyici faktörlerin başında reklamlar gelmektedir. İletişim teknolojisindeki gelişmeler sonucunda son yıllarda çocuklara yönelik reklamların sayısı giderek artmıştır. Bu artış en çok gıda reklamlarında görülmektedir. Reklam verenler, satışları arttırmak amacıyla zaman zaman çocukların düşünsel ve fiziksel yapılarını olumsuz etkileyen, sürekli tüketime yönlendiren yanlış ve yanıltıcı bilgilendirme yapabilmektedir. Özellikle çocuklara yönelik yapılan reklamlardan çocukların olumsuz bir şekilde etkilenmemesi için verilecek mesaj ve uygulanacak reklam tekniklerinin iyi seçilmiş olması gerekir. Bu çalışma, televizyon reklamlarının okul çağı çocuklarının besin seçimi üzerine etkisini belirlemek amacıyla planlanmıştır. Araştırma evrenini Zonguldak ilinin Çaycuma ilçesindeki merkez ilkokullarına devam eden 9-14 yaş grubundaki öğrenciler oluşturmuştur. Araştırma verileri Mayıs-Haziran 2009 tarihleri arasında araştırmacı tarafından geliştirilmiş bir anket formu ile toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde, SPSS 13.0 paket programı kullanılmıştır. Her soru ile ilgili sayı ve % değerleri gösteren tablolar hazırlanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, öğrencilerin büyük çoğunluğunun (%88.6) bazen ve her zaman reklamları izledikleri belirlenmiştir. Öğrencilerin yarıdan fazlası (%54.3) reklamların amacının ürün hakkında bilgi vermek olduğunu söylemişlerdir. Öğrencilerin en fazla beğendikleri yiyecek ve içecek reklamlarının çikolata, cips, kek ve şeker reklamlarıyla (%45.7) kolalı içecek reklamları (%58.5) olduğu belirlenmiştir.

An investigation of the effects of television advertisements on food selection of school age children

One of the most determining factors in realizing the value of children as customers seems to be the advertisements. As a result of the developments in the communication technologies the number of advertisements targeting the children has gradually increased. This increase is most prevalent in food advertisements. Advertisers’ wrong and misleading information affects children’s mental and physical health negatively, they persist with their advertisements to boost their sells. Particularly, when the target group is children, in order not to affect the children negatively, the message and the techniques of the advertisements should be chosen carefully. This study aimed at determining of the effect of television advertisements on food selention of school age children. The universe consisted of students in 9-14 aged group who currently attending the central primary school in Caycuma Zonguldak. The data were collected using data forms which prepared by researcher between May-June 2009. In the evaluation of the data SPSS 13.0 statistical package program was used. For each question tables were made including absolute and % values. According to the results of the study, it was determined that the majority of students (88.6%) sometimes and always watched the advertisements. More than half of the students (54.3%) said that purpose of advertisements was to give information about the product. It was determined that the most favorite food and drink advertisements of the students was chocolate, chips, cakes and candy advertisements (45.7%) with cola advertisements (58.5%).

PDF

___

Akan P (1995) Reklamcının Toplumsal Sorumluluğu, Pazarlama Dünyası, Mayıs-Haziran, Yıl:9, Sayı: 51.
Andaç T (2008) Kayseri İli Mobilya Tüketici Tercihleri Üzerinde Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, KSİÜ, Fen Bil. Enst., Kahramanmaraş.
Arens W F (1996) Contemporary Advertising, Chicago: Irwin.
Arslan A (2006) Bir Sosyolojik Olgu Olarak Televizyon, Uluslararası İnsan Bilimleri Derg, 1(1), 1-17.
Asena M B (2009) Gıda Reklamlarının Okul Öncesi Çocuklar Üzerindeki Etkilerinin Anneler Tarafından Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, BÜ Sos. Bil. Enst., İstanbul.
Babaoğul M, Aydıner A ve Erberber, M (1999) İlköğretim Çağındaki Çocukların İçinde Bulundukları İletişim Ortamlarının Tüketici Olarak Sosyalleşmelerine Etkisi, Standart, Aralık, 47-53.
Babaoğul M, Şener A, Altıok N ve Gürdal T (2006) Farklı Eğitim Düzeyindeki Tüketicilerin Reklamlara İlişkin Görüşleri, Ankara Üniversitesi Ev Ekonomisi Yüksekokulu 1. Uluslar Arası Ev Ekonomisi Kongresi, 22-24 Mart 2006, Ankara, 106-117.
Bal A (1990) Türkiye’de Televizyon Reklamlarında Gerginlik Yaratıcı Stratejiler ve Unsurları. Yüksek Lisans Tezi. GÜ Sos. Bil. Enst., Ankara.
Bekar G (2006) Yatılı ve Gündüzlü İlköğretim Okulunda Öğrenim Gören Kız Adölesanların Antropometrik Ölçümleri, Beslenme Durumları, Beslenme Alışkanlıkları ve Diyet Örüntülerinin Tespiti, Yüksek Lisans Tezi, GÜ Eğit. Bil. Enst., Ankara.
Budak O (2006) Televizyon Reklamlarının İlköğretim Çağındaki Çocukların Satın Alma Davranışları Üzerindeki Etkisi, Ankara İlinde Bir Uygulama Çalışması, Yüksek Lisans Tezi, GÜ Eğit. Bil. Enst., Ankara.
Caroli M, Argentieri L, Cardone L, ve Masi A (2004) Role of Television in Childhood Obesity Prevention. International Journal of Obesity, 28, 104-108.
Chan K ve McNeal JU (2003) Parent-Child Communications About Consumption and advertising in China”, Journal of Consumer Marketing, 20 (4), 317-334.
Childs N M ve Maher J K (2003) Gender in Food Advertising to Children: Boys Eat First, British Food Journal, 105 (7), 408-419.
Çerçi F (2009) Çocukların Reklamı Anlama ve Algılama Düzeyleri ile Demografik Değişkenler Arasındaki İlişkinin Belirlenmesine Yönelik Mersin İlinde Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, ÇÜ Sos. Bil. Enst., Adana.
Çetin C (2005) Televizyon Reklamlarının Çocuklar Üzerindeki Etkisi ve Ortaya Çıkan Sorunlar: Obezite ve Hareketsizlik, Televizyon Çocukları Şişmanlatıyor Mu?, 2.Uluslararası Çocuk ve İletişim Kongresi “İletişimin Çocuğa Etkisi”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi, İstanbul, 4-6 Nisan, Vol.1, 459- 470.
Çırpıcı F (2006) Üniversite Öğrencilerinin Reklamlara Yönelik Tutum ve Davranışları Üzerinde Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ev Ekonomisi Anabilim Dalı, Ankara.
Dikmen D (2006) İlköğretim Okulu Öğrencilerinin Beslenme Davranışları ve Televizyon Reklamları (Üç ilköğretim Okulu Örneği- Keçiören), Yüksek Lisans Tezi, AÜ Sağ. Bil. Enst., Ankara.
Doğan M (2003) Televizyon Reklamlarının Çocuklar Üzerindeki Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, AKÜ Sos. Bil. Enst., Afyon.
Ersoy G (1989) Beslenme Eğitimi Alan ve Almayan ilkokul Çocuklarının Yiyecek Seçiminde Televizyon Reklamlarından Etkilenme Durumu, Beslenme ve Diyet Derg, 18, 165- 175.
Esenay F ve Conk Z (2006) Medya ve Çocuk Hemşirelik Tanıları Doğrultusunda Bir Araştırma, Aile ve Toplum Derg, 3(10), 91-102.
Gülnezneol A (2004) Televizyon Reklamlarının Çocuklar Üzerindeki Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, SÜ Sos. Bil. Enst., Konya.
Gülsoy T (1999) Reklam Terimleri ve Kavramları Sözlüğü, Adam Yayınları, İstanbul.
Harrison K ve Marske A L (2005) Nutritional Content of Foods Advertised During The Television Programs Children Watch Most. American Journal of Public Health, 95 (9), 1568- 1574.
Hawkins S S ve Law C (2006) A Review of Risk Factors for Overweight in Preschool Children: A Policy Perspective. International Journal Of Pediatric Obesity, ss. 195- 209.
Kapferer J N (1991) Çocuk ve Reklam, Baştan Çıkarmanın Yolları, Şermin Önder (çev), AFA Yayıncılık A.Ş., İstanbul.
Karaca Y, Pekyaman A ve Güney H (2007) Ebeveynlerin Televizyon Reklam İçeriklerinin Çocuklar Üzerindeki Etkilerini Etik Açıdan Algılamalarına Yönelik Bir Araştırma, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Derg, 9(2), Aralık, 233-249.
Kurugöl Z, Yenigün A, Kusin N ve Özgür T (1994) Effect of TV on 3-12 Aged Children and Consideration of The Parents about TV, Türk Pediatri Arşivi; 29: 23.
Marshall D, O’Donohoe S ve Kline S (2007) Families, Food, and Pester Power: Beyond the Blame Game?, Journal of Consumer Behaviour, 6, July-August, 164-181.
Moore E S ve Lutz R J (2000) Children, Advertising, and Product Experiences: A Multimethod Inquiry, Journal of Consumer Research, 27 (1), June, 31-48.
Özdemir H (2003) Üniversite Öğrencilerinin Giyim Harcamalarında Reklamın Etkileri (Ankara’daki Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Alan Çalışması), Yüksek Lisans Tezi, GÜ Sos. Bil. Enst., Ankara.
Özer B (1999) Televizyonda Reklam ve Çocuk, Yüksek Lisans Tezi, MÜ Sos. Bil. Enst., İstanbul.
Özgen Ö (1995) Tüketicinin Sosyalleşmesine Yaşam Dönemi Yaklaşımı, Standart Derg, 34 (402), 85-91.
Özgür A Z (2001) TV Reklam Filmlerinin Yaratıcı ve Yapım Süreçleri Açısından Değerlendirilme Standartları, Selçuk İletişim Derg, 1(4), Ocak, 10-19.
Özyürek N (1998) Reklam ve Reklamın Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, YTÜ Sos. Bil. Enst., İstanbul.
Sadıkova A (2006) Tüketicilerin Reklamlara Yönelik Tutumları-Karşılaştırmalı Bir Araştırma (Türkiye-Rusya), Yüksek Lisans Tezi, ERÜ Sos.Bil.Enst. Kayseri.
Şanlıer N ve Yaman M (2000) İlköğretim Okullarında Okuyan Öğrencilerin Televizyonda Yayınlanan Yiyecek ve İçecek Reklamlarından Etkilenme Durumu, Mesleki Eğitim Derg, 2, 26- 32.
Shaizada J (2006) Reklamın Tüketici Davranışlarında Tutuma Etkisi ve Bir Uygulama, Yüksek Lisans Tezi, YTÜ Sos. Bil. Enst., İstanbul.
Şener A (2010) Medya, Reklam ve Tüketim: Çocuklar Açısından Bir Değerlendirme, Babaoğul M, Şener A (eds), Tüketici Yazıları II, Tüketici - Pazar - Araştırma - Danışma Test ve Eğitim Merkezi, 153-157.
Teker F (2008) İlköğretim II. Kademede Okuyan Öğrencilerin Televizyon Reklamlarına İlişkin Görüş ve Davranışları (İstanbul İli Güngören İlçesi Örneği), Yüksek Lisans Tezi, GÜ Eğit. Bil. Enst., Ankara.
Temel A ve Yeygel S (2005). Çocuğun Tüketici Kimliği Kazanmasında Aile İletişimi Modelleri ve Reklamın Etkileri. 2. Uluslararası Çocuk ve İletişim Kongresi “İletişimin Çocuğa Etkisi”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi, İstanbul, 4-6 Nisan, 1, 337- 356.
Tepecik A ve Kalafat T D (1999) Basılı Reklamlarda Kullanılan Ticari Mesajların Toplum Üzerindeki Etkileri, Mesleki Eğitim Derg, 1(2), Temmuz, 75-82.
Tokuç B, Berberoğlu U ve Ekuklu G (2009). Reklam ve Çocuklar : Çocukların Gıda Markalarını Tanıması, Beslenme Alışkanlıklarını ve Gıda Tercihlerini Etkiliyor mu?, TAF Prev Med Bull; 8 (6): 459-464.
Topçuoğlu N N (2003) Çocuklara Yönelik Televizyon Reklamlarında Aldatıcı ve Yanıltıcı Unsurların Analizi, Doktora Tezi, SÜ Sos. Bil. Enst., Konya.
Torlak Ö (2001) Pazarlama Ahlakı, Beta Yayınları, İstanbul.
Tosun N Z (1991) Çocuklara Yönelik Reklamların Etkileri ve Bir Araştırma, Doktora Tezi, MÜ Sos. Bil. Enst., İstanbul.
Türkmenoğlu G (2007) 9-12 Yaş Grubu Öğrencilerin Beslenme Davranışları, Yüksek Lisans Tezi, GÜ Eğit. Bil. Enst., Ankara. Ulu B B (2007) Televizyon Reklamlarında Star Kullanımının Tüketici Üzerinde Etkisi: İzmir İlinde Üniversite Öğrencileri Arasında Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, AKÜ Sos. Bil. Enst., Afyon.
Uzar K (1994) Reklamın Güdüleyici Unsurları ve Tüketici Davranışında Güdülemeye Etki Eden Faktörler, Yüksek Lisans Tezi, GÜ Sos. Bil. Enst., Ankara.
Varol A ve Güler M E (2005) Girişimcilik, Ya- Pa Yayınları, İstanbul.
Quadir Ersoy S ve Akaroğlu G (2009) Televizyon Reklamlarının Çocuk Tüketiciler Üzerine Görsel Etkilerinin Bir İncelemesi, Selçuk İletişim Derg, 6 (1), 78-98.
Yalçın M C (1991) İlkokul Öğrencilerinin Televizyondaki Gıda Reklamlarından Etkilenmeleri Üzerine Bir Araştırma, Bilim Uzmanlığı Tezi, GÜ Sos. Bil. Enst., Ankara.