İttihat ve terakki dönemi’nde gazeteci kimliğinin hüküm gecesi romanında görünümü

İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin katalizörlüğünü yaptığı II. Meşrutiyet hareketi, Türk siyasi hayatını önemli ölçüde etkilemiştir. Nitekim gerek “askeri bir darbe” niteliği taşıması gerekse “anayasal bir hareket” olma özelliği, Türkiye’deki siyaset yapım tarzı, basın ve toplumsal örgütlenme biçim- leri gibi birçok alanda büyük bir etki ve değişim yaratmıştır. Bu noktada dönemin basınına bakıl- dığında, ilk zamanlarda özgür bir ortamın olduğu, ancak devam eden süreçte basının hem siyasi hem de hukuki anlamda baskılara ve yaptırımlara maruz kaldığı görülmektedir. Buradan hareketle bu çalışmada, İttihat ve Terakki Dönemi’nde basın rejiminin nasıl olduğu, gazeteci kimliğinin nasıl bir görünüm sergilediği ve gazetecilerin dönemin siyasal koşulları içinde kendilerini nasıl konumlandırdıkları Türk romanı bağlamında ele alınmıştır. İki aşamalı olarak tasarlanan çalış- manın birinci aşamasında, dönemin siyasal gelişmeleri ve basının nasıl bir genel görünüm sergi- lediği, İttihat ve terakki Cemiyeti’nin temel özellikleri ve siyaseti dikkate alınarak irdelenmiştir. İkinci aşamasında ise Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun “Hüküm Gecesi” adlı romanı incelenmiş ve elde edilen bulguların dönemin basınının karakteristik özelliklerini yansıttığı görülmüştür.

The image of journalist identity in the novel “hüküm gecesi” during the era of committe of union and progress

The Second Constitutional Monarchy Movement, for which the Committee of Union and Progress acted as a catalyst, had a great effect on the Turkish political life. Thus, its being "a military coup" as well as "a constitutional movement" had a big impact on and made a big change in the way of doing politics, forms of press and social organisation. When the press of that era is inspected, it is seen that at first there used to be a free environment. However, it is seen, gradually, that the press was exposed to political and legal pressures and sanctions. In this respect, in this study, how the press regime was, how the journalist identity was presented, and how journalists placed themselves in the political conditions during the era of the Committee of Union and Progress was discussed in the context of the Turkish novel. This study was designed in two stages. At the first stage of the study, political developments of the period and overall picture of the media were studied considering the key features and policy of Committee of Union and Progress. At the second stage of the study, the novel "Hüküm Gecesi" by Yakup Kadri Karaosmanoğlu was analyzed and it was seen that the findings reflected the characteristics of the press of the era.

PDF

___

Ahmad F (1984 )1908 – 1914 İttihat ve Terak- ki, Kaynak Yayınları, İstanbul.
Akı N (2001) Yakup Kadri Karaosmanoğlu, İletişim Yayınları, İstanbul.
Akşin S (1985) Jön Türkler, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopodisi, Cilt: 3, İletişim Yayınları, İstanbul, 812-843.
Akşin S (1987) Jön Türkler ve İttihat ve Terak- ki, Remzi Kitabevi, İstanbul.
Alkan A T (2008) Aradan Geçen Bir Asır, II. Meşrutiyet’i Kavrayışımızda Neleri Değiştir- di?”, Türkiye Günlüğü, Yaz 94, 16- 20.
Alver K (2004) Edebiyatın Sosyolojik İmkanı, K Alver (ed), Edebiyat Sosyolojisi, Hece Ya- yınları, Ankara, 13-22
Aydın S (2002) İki İttihat – Terakki: İki Ayrı Zihniyet, İki Ayrı Siyaset, M.Ö. Alkan (Ed), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Tanzimat ve Meşrutiyetin Birikimi, İletişim Yayınları, İstanbul, 117 – 128.
Aydın E (2004) Edebiyat Sosyolojisi ve Karşı- laştırmalı Edebiyat Bilimlerinin Görev ve Ön- celikleri, K Alver (ed), Edebiyat Sosyolojisi, Hece Yayınları, Ankara, 151 – 163.
Birinci A (1990) Hürriyet ve İtilaf Fırkası II. Meşrutiyet Devrinde İttihat ve Terakkîye Karşı Çıkanlar, Dergah Yayınları, İstanbul.
Dağlar O (2008) II. Meşrutiyet’in İlanının İstanbul Basını’ndaki Yansımaları (1908), İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Derg , Mart 38, 141- 158.
Danişmend İ H (1961) 31 Mart Vak’ası, İstan- bul Kitabevi, İstanbul.
Güneş A (2007) Edebiyat ve Toplum, Muhafa- zakar Düşünce, Yaz-Güz 13- 14, 69 – 94.
Güvenir M (1982), Seçim Sistemleri ve Ülke- mizdeki Uygulama, Ankara Üniversitesi Siya- sal Bilgiler Fakültesi Derg, Cilt 37, 1-2, 216- 250.
Hanioğlu M. Ş (2008) Bir Asır Sonra “İnkılâb-ı Azim”, Türkiye Günlüğü, Yaz 94, 7-16.
Kabacalı A (1985) Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemlerinde Sansür, Tanzimat’tan Cumhuri- yet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.1, İletişim Ya- yınları, İstanbul, 607–616.
Karabekir K (1945) İttihat ve Terakki Cemiyeti Neden Kuruldu, Nasıl Kuruldu, Nasıl İdare Olundu, TÜRDAV, İstanbul.
Karaosmanoğlu Y.K (2009) Hüküm Gecesi, İletişim Yayınları, İstanbul.
Karpat K (2009) Osmanlı’dan Günümüze Ede- biyat ve Toplum, Timaş Yayınları, İstanbul.
Koloğlu O (1985) Osmanlı Basını: İçeriği ve Rejimi, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.3, İletişim Yayınları, İstan- bul, 68- 93.
Mazıcı N (Tarihsiz) 1930'a Kadar Basının Durumu ve 1931 Matbuat Kanunu http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/45/809/10 292.pdf, erişim tarihi: 18 Aralık 2012.
Mardin Ş (1994) Jön Türklerin Siyasi Fikirleri (1895-1908), İletişim Yayınevi, İstanbul.
Polat N H (2008) II. Meşrutiyet Devri Sosyal ve Kültürel Hayatının Bazı Tanıtıcı Vasıfları, Türkiye Günlüğü, Yaz 94, 54- 64.
Mutlu S (2006) İsmet İnönü ve İttihat ve Te- rakki Fırkası, C.Ü. Sosyal Bilimler Derg, Ara- lık 30/2, 125-147.
Şendur Atabek G (2006) Türk Romanında Gazetecilerin Etik Anlayışı, Küresel İletişim, Güz 2, 1-18.
Temo İ (1987) İbrahim Temo’nun İttihad ve Terakki Anıları, Arba Yayınları, İstanbul.
Toprak Z (1985) II. Meşrutiyetin Fikir Dergile- ri, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansik- lopedisi, C.1, İletişim Yayınları, İstanbul, 126 – 132.
Topuz H (2003) Türk Basın Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
Tunaya T.Z (1984) Türkiye'de Siyasal Partiler, C. 1. İkinci Meşrutiyet Dönemi (1908-1918), İletişim Yayınları, İstanbul.
Tunaya T. Z (2004), Hürriyetin İlanı İkinci Meşrutiyet’in Siyasi Hayatına Bakışlar, İstan- bul Bilgi Üniversitesi Yayınları 52, İstanbul. Tanör B (2002) Osmanlı-Türk Anayasal Ge- lişmeleri, YKY, İstanbul.
Uygun O (1996), Türkiye’de Demokrasi ve İnsan Hakları, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları, Ankara.
Ünüvar K (2002) İttihatçılıktan Kemalizme İhya’dan İnşa’ya, M.Ö. Alkan (ed) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünece: Tanzimat ve Meşrutiyetin Birikimi, İletişim Yayınları, İs- tanbul, 129 – 142.
Varlık B (1985) Tanzimat ve Meşrutiyet Dergi- leri, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye An- siklopedisi, C.1, İletişim Yayınları, İstanbul, 112-125