Bir Kamu Denetim Sistemi Olarak Ombudsman ve Türkiye'de Uygulanabilirliği

Ombudsman, bir kamu denetim sistemi olarak ilk kez İsveç’te uygulanmaya başlamış, daha sonra tüm dünya geneline yayılmıştır. Dünyanın birçok ülkesinde -her ülkenin kendi yapısı doğrultusunda- yaygın olmakla beraber, ombudsmanı henüz uygulamayan ülkeler de mevcuttur. Bu çalışma, söz konusu ülkelerden biri olan Türkiye’de, bir kamu denetim sistemi olarak ombudsmanın uygulanabilirliğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Öncelikle ombudsmanla ilgili genel bilgilere yer verilmiş, daha sonra konu ile ilgili Türkiye’deki mevcut durum tespit edilmiştir. Metinde, ombudsmanın tarihsel gelişim süreci, ulusal ve uluslararası literatürdeki tanımları, yetkisi, statüsü, görevleri ve işlevleri anlatılmış; daha sonra da bu bilgilere dayanarak Türkiye’de ombudsmanın uygulanabilirliği dört boyutta ele alınmıştır. Öncelikle ombudsmanı Türkiye için gerekli kılan sebepler; daha sonra da uygulamanın ardından karşılaşılacak zorluklar ve ülkeye sağlaması beklenen yararlar üzerinde durulmuştur. Son olarak da, başarılı bir uygulama için sistemin hangi biçimde yapılanması gerektiği sorusu cevaplanmaya çalışılmıştır. Çalışmanın sonucu olarak, hemen hemen tüm kamu kurumları için gerekli olan ombudsmanın (karşılaşacağı sorunlar ve mevcut yönetim yapısı dikkate alınıp, kendi öz niteliklerine tamamen uygun bir şekilde yapılandırılması halinde), birçok açıdan Türkiye’ye de yararlı olacağı ortaya çıkmaktadır.

The Ombudsman as a Public Control System and its Applicability in Turkey

The Ombudsman as a public control system was first practiced in Sweden, and then became widespread throughout the world. Although it is popular in many countries of the world - in a tailored manner to each country’s own structure-, there are still other countries that haven’t put the ombudsman into practice. This study aims to show the feasibility of the ombudsman as a public control system in Turkey, one of these countries. General information on the ombudsman has been given in the beginning and then current conditions in Turkey have been described. In the text, the historical development process of the ombudsman has been described, together with its definitions in the Turkish and international literature, its authority, status and functions, then based on those information, its applicability in Turkey has been discussed in four dimensions. Firstly, the reasons which make the ombudsman a necessity for Turkey have been taken into account, followed by the difficulties which may arise after its implementation, as well as its expected benefits to the country. Lastly the question of which form the system should be structured in for a successful operation has been discussed. The study concludes that the Ombudsman which is necessary for almost every public organization, would be useful for Turkey from many aspects, if the potential problems and the present administrational infrastructure of the country are carefully considered, and it is structured in complete accordance with its own essence and virtues.

PDF

___

Akın C (1998) Cumhuriyetimizin 75. Kuruluş Yıldönümünde Yönetimin Denetlenmesinde Yeni Bir Denetim Yolu: Ombudsman (Yüksek Yönetim Denetçisi), Türk İdare Derg, 70(421), 517-550.
Akıncı M (1999) Bağımsız İdari Otoriteler ve Ombudsman, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul.
Altuğ Y (1968) Vatandaşı İdarenin Yetki Tecavüzlerine Karşı Koruyan “Ombudsman” Müessesesi, Yargıtay Yüzüncü Yıldönümü Armağanı, İstanbul, 159-172.
Altuğ Y (2002) Kamu Denetçisi (Ombuds-man), İ.Ü. Rektörlük Yayınları, İstanbul.
Arslan S (1986) İngiltere’de Ombudsman Müessesesi, Amme İdaresi Derg, 19(1), 157-172.
Ataman T (1997) Ombudsman ve Temiz Toplum, Yeni Türkiye Siyasette Yozlaşma Özel Sayısı II, 3(14), 779-789.
Avşar BZ (t.y) Ombudsman (Kamu Hakemi): Türkiye İçin Bir Model Önerisi, Hak-İş Konfederasyonu Yayınları, Ankara.
Baylan Ö (1978) Vatandaşın Devlet Yönetimi Hakkındaki Şikayetleri ve Türkiye İçin İsveç Ombudsman Formülü, İçişleri Bakanlığı Tetkik Kurul Başkanlığı Yayınları, Ankara.
Bereket Z ve Demirkol S (1996) İdari Yargıda İdari Savcılık Kurumu: İdarenin Yargısal Denetiminde Etkinliğin Sağlanması Yolunda Somut Bir Öneri, Danıştay Derg, 26(90), 25-52.
Canellas A (2002) The Role of the Ombudsman in Defending Human Rights and Combating Discrimination, The Ombudsman Against Discrimination, Seminar 19-21;09;2001, Brussels, 129-147.
Demirel M (2003) Türk Kamu Yönetiminin Halkla İlişkilerine Ombudsman Desteği İçin Bir Model Önerisi, Doktora Tezi, SÜ Sos. Bil. Enst., Konya.
Doğan M (1998) Ombudsman ve Devlet Denetleme Kurulu, Türkiye’de Yönetim Geleneği: Kurumlar, Sorunlar ve Yeniden Yapılanma Arayışları, içinde, Davut Dursun ve Hamza Al (der), İlke Yayıncılık, İstanbul, 235-242.
Eken M (1998) Yönetim Karşısında Vatandaşın Korunmasında Ombudsman Kurumunun Rolü, Türkiye’de Yönetim Geleneği: Kurumlar, Sorunlar ve Yeniden Yapılanma Arayışları, içinde, Davut Dursun ve Hamza Al (der), İlke Yayıncılık, İstanbul, 131-139.
Ergun T (1978) Yönetimde Yozlaşma Olgusu Üzerine, Amme İdaresi Derg, 11(1), 24-30.
Erhürman T (1998) Ombudsman, Amme İdaresi Derg, 31(3), 87-102.
Eryılmaz B (1993) Kamu Bürokrasisinin Denetlenmesinde Yeni Gelişmeler, Amme İdaresi Derg, 26(4), 81-106.
Hansen HG (1996) Ombudsman Kavramı, Turgay Ergun (çev), Amme İdaresi Derg, 29(3), 195-202.
Holm NE (1995) The Ombudsman-A Gift from Scandinavia to the World, The Danish Ombudsman, içinde, Hans Gommeltoft-Hansen ve Flemming Axmark (eds), DJØF Publishing, Copenhagen, 13-21.
Kazancı M (2002) Kamuda ve Özel Kesimde Halkla İlişkiler, Turhan Kitabevi, Ankara.
Keneş B (1997) Bir Denetim Mekanizması Olarak Ombudsman, Türkiye’deki İhtiyaçlara Ne Kadar Cevap Verebilir?, Yeni Türkiye Siyasette Yozlaşma Özel Sayısı II, 3(14), 790-799.
Özden K ve Gündoğan E (2000) Ombuds-manlık Sistemi: Tanımı, Tarihi Gelişimi, Dünyadaki Uygulamalar ve Türkiye’deki Uygulanabilirlik Tartışmaları, Türkiye Günlüğü, 62, 48-54.
Pickl V (1997) Ombudsman Sistemlerinin İslami Temelleri, Taykan Ataman (çev), Yeni Türkiye Siyasette Yozlaşma Özel Sayısı II, 3(14), 800-805.
Pickl VJ (1986) Ombudsman ve Yönetimde Reform, Turgay Ergun (çev), Amme İdaresi Derg, 19(4), 37-46.
Roudrigues HN (2002) The Ombudsman and the Prison System, The Ombudsman Against Discrimination, Seminar 19-21;09;2001, Brussels, 43-60.
Sezen S (2001) Ombudsman: Türkiye İçin Nasıl Bir Çözüm? Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu Tasarısı Üzerine Bir Değerlendirme, Amme İdaresi Derg, 34(4), 71-96.
Temizel Z (1997a) Yurttaşın Yönetime Karşı Korunmasında Bir Başka Denetim Organı: Ombudsman, Yeni Türkiye Siyasette Yozlaşma Özel Sayısı II, 3(14), 764-778.
Temizel Z (1997b) Yurttaşın Yönetime Karşı Korunmasında Bağımsız Bir Denetim Organı: Ombudsman, IULA-EMME Yayınları, İstanbul.
Tortop N (1998) Ombudsman Sistemi ve Çeşitli Ülkelerde Uygulanması, Amme İdaresi Derg, 31(1), 3-11.
Uyanık S (1994) İngiliz Yerel Yönetimlerinde Ombudsman Denetimi, Türk İdare Derg, 66(403), 205-209.