Özgür ÖNAL, Fatma Yağmur EVCİL, Hande Nur EROĞLU, Ahmet KİŞİOĞLU

ÜÇÜNCÜ EL SİGARA DUMANI HAKKINDA FARKINDALIK ÖLÇEĞİ TÜRKÇE FORMUNUN GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Amaç Bu çalışma Üçüncü El Sigara Dumanı Hakkında Farkındalık Ölçeğini Türkçeye uyarlamak, geçerlik ve güvenirliğini değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Gereç ve Yöntem Metodolojik tipteki çalışma katılma kriterlerini karşılayan 315 kişi ile yapılmıştır. Veri toplama aracı olarak, araştırmacılar tarafından geliştirilen anket formu ve Üçüncü El Sigara Dumanı Hakkında Farkındalık Ölçeği kullanılmıştır. Güvenilirlik çalışmaları için madde analizi, Cronbach alfa katsayısı hesaplanmıştır. Ölçeğin geçerliliğini değerlendirmek için açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi yöntemleri uygulanmıştır. Bulgular Ölçeğin Kaiser-Meyer Olkin katsayısının 0.695 ve Bartlett testinin ki-kare değeri 661.77 ve sonucun anlamlı olduğu (p<0.001) görülmüştür. Maddelerin faktör yüklerine bakıldığında 0. 512 ile 0.829 arasında değişim göstermektedir. Ölçeğin iç tutarlılık katsayısının 0.71 olarak bulunmuştur. Sonuç Yapılan geçerlik ve güvenirlik analizleri sonucunda Üçüncü El Sigara Dumanı Hakkında Farkındalık Ölçeğinin 9 madde ve 2 alt boyuttan oluşan Türk toplumu için geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Üçüncü El Sigara Dumanı, Sigara, Tütün

THE VALIDITY AND RELIABILITY OF THE BELIEFS ABOUT THIRDHAND SMOKE (BATHS) TURKISH FORM

Objective This study was conducted to adapt the scale assessing beliefs about thirdhand smoke to Turkish and evaluate its validity and reliability. Materials and Methods The methodological study was conducted with 315 people who met the participation criteria. As a data collection tool, a questionnaire developed by the researchers and BATHS were used. Item reliability and Cronbach alpha coefficient were calculated for reliability studies. Explanatory and confirmatory factor analysis methods were used to evaluate the validity of the scale. Results The Kaiser-Meyer Olkin coefficient of the scale was 0.695, and the Bartlett test's chi-square value was 661.77 and the result was significant (p <0.001). When the factor loads of the items are analyzed, it varies between 0. 512 and 0.829. The internal consistency coefficient of the scale was found to be 0.71. Conclusion As a result of the validity and reliability analysis, it was observed that the scale assessing beliefs about thirdhand smoke is a valid and reliable scale for the Turkish society consisting of 9 items and 2 subdimensions.

Keywords:

Third Hand Smoke, Cigarette, Tobacco,

PDF

___

KAYNAKLAR 1. Karlıkaya C, Öztuna F, Solak ZA, Özkan M, Örsel O. Tütün kontrolü. Toraks Dergisi 2006; 7: 51-64.
2. World Health Organization (WHO). Erişim tarihi: 20 Şubat 2020. Erişim adresi: https://www.who.int/health-topics/tobacco.
3. World Health Organization (WHO). Erişim tarihi: 20 Şubat 2020. Erişim adresi: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/tobacco.
4. Tanrıkulu AÇ, Çarman KB, Palancı Y, Çetin D, Karaca M. Kars il merkezinde çeşitli üniversite öğrencileri arasında sigara kullanım sıklığı ve risk faktörleri. Türk Toraks Dergisi 2009; 11: 101-6.
5. Karadoğan D, Önal Ö, Kanbay Y. Prevalence and determinants of smoking status among university students: Artvin Çoruh University sample. Plos One 2018; 13: 1-12.
6. Hall SM, Humfleet GL, Reus VI, Muñoz RF, Cullen J. Extended nortriptyline and psychological treatment for cigarette smoking. Am J Psychiatry 2004; 161: 2100-7.
7. Karadoğan D, Önal Ö, Şahin DS, Yazıcı S, Kanbay Y. Evaluation of school teachers’ sociodemographic characteristics and quality of life according to their cigarette smoking status: a cross-sectional study from eastern Black Sea region of Turkey. Tuber Toraks 2017; 65: 18-24.
8. Gürbay A. Tütün Kontrolünde “Proaktif” Bilimsel Araştırma Gereksinimleri: Toksikoloji Bakış Açısıyla. STED/Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi 2019; 28: 17-23.
9. Doruk S, Çelik D, Etikan İ, İnönü H, Yılmaz A, Seyfikli Z. Tokat’da kapalı alanlarda sigara içiminin engellenmesine dair yasaya ilişkin işletme çalışanlarının bilgi ve tutumlarının değerlendirilmesi. Tuberk Toraks 2010; 58: 286-92.
10. Acuff L, Fristoe K, Hamblen J, Smith M, Chen J. Third-Hand Smoke: Old Smoke, New Concerns, J Community Health. 2015; 41: 680-7.
11. Drehmer JE, Walters BH, Nabi-Burza E, Winickoff JP. Guidance for the clinical management of thirdhand smoke exposure in the child health care setting. J Clin Outcomes Manag 2017; 24: 551– 9.
12. Hang B, Sarker AH, Havel C, Saha S, Hazra TK, Schick S et al. Thirdhand smoke causes DNA damage in human cells. Mutagenesis. 2013; 28: 381-91.
13. Matt GE, Quintana PJE, Hovell MF, Bernert JT, Song S, Novianti N, Larson S. (2004). Households contaminated by environmental tobacco smoke: sources of infant exposures. Tobacco control, 13(1), 29-37.
14. Rehan, VK, Sakurai R, Torday JS. Thirdhand smoke: a new dimension to the effects of cigarette smoke on the developing lung. American Journal of Physiology-Lung Cellular and Molecular Physiology 2011; 301:1-8.
15. Haardörfer R, Berg CJ, Escoffery C, Bundy LT, Hovell M, Kegler MC. Development of a scale assessing Beliefs About ThirdHand Smoke (BATHS). Tobacco induced diseases 2017; 15:1-8.
16. Erkuş A. Psikometri Üzerine Yazılar. Birinci Basım. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları, 2003: 57-72.
17. Alpar R. Geçerlik- Güvenirlik. Spor, Sağlık ve Eğitim Bilimlerinden Örneklerle Uygulamalı İstatistik ve Geçerlik- Güvenirlik. 5. Baskı. Ankara: Detay Yayıncılık, 2018: 493-604.
18. Sipahi B, Yurtkoru ES, Cinko M. Faktör Analizi ve Güvenilirlik Analizi. Sosyal Bilimlerde Spss’le Veri Analizi. 3. Baskı. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş, 2010: 71-109.
19. Büyüköztürk Ş. Çok Değişkenli İstatistikler. Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı: İstatistikler, Araştırma Tasarımı, SPSS Uygulamaları ve Yorumlama. 15.Baskı. Ankara: PegemA Yayıncılık, 2017: 133.
20. Fidancı İ, Öztürk O, Fidancı, İ, İşcan G. Çocuklarda sigara dumanına maruziyetin kanıtları ile sigara içme durumunu öngören karar denge ölçeğinin değerlendirilmesi. The Journal of Turkish Family Physicia 2018; 9:47-52.
21. Özdamar K. Eğitim, Sağlık ve Davranış Bilimlerinde Ölçek ve Test Geliştirme Yapısal Eşitlik Modellemesi. 2.Basım. Eskişehir: Nisan Kitabevi, 2017: 135,183.
22. Tavsancıl E. Ölçme ile İlgili Temel Kavramlar. Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. 5.Basım. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım Ticaret Limited Şirketi, 2010: 3-58.
23. Karakoç FY, Dönmez L. (2014). Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitimi Dünyası, 2014; 13: 39-49.
24. Büyüköztürk Ş. Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve uygulamada eğitim yönetimi, 2002; 32: 470-83.
25. Güngör D. Psikolojide ölçme araçlarının geliştirilmesi ve uyarlanması kılavuzu. Türk psikoloji yazıları, 2016; 19: 104-12.
26. Çokluk Ö, Şekercioğlu G, Büyüköztürk Ş. Açımlayıcı Faktör Analizi. Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları. 1.Baskı. Ankara: Pegem Akademi, 2010: 177-250.
27. Plitcha SB, Kelvin E. Munro. In:RS Tabak (Çeviri Ed.), Sağlık Araştırmalarında İstatistiksel Yöntemler. 6.Baskıdan Çeviri. Ankara: Palme Yayıncılık, 2015: 371.
28. Erkorkmaz Ü, Etikan İ, Demir O, Özdamar K, Sanisoğlu SY. Doğrulayıcı faktör analizi ve uyum indeksleri. Türkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences. 2013; 33: 210-23.
29. Şencan H. Güvenirlik Analizi Yöntemleri, Güvenirlik İndeksi ve Güvenirlik Katsayıları. 1.Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2005: 110.