ŞEHRİYAR’IN FARSÇA VE TÜRKÇE ŞİİRLERİNDE KONUŞMA DİLİ VE HAYDAR BABAYE SELAM MANZUMESİNDE EDEBİ YARATICILIĞI
Farsça ve Türkçe divanlara sahip olan Şehriyar, Azerbaycan ve İran'ın en büyük çağdaş şairidir. Onun “Haydar Babaye Selam” manzumesi farklı ülkelerde araştırmacıların dikkatini çekmiştir. Şehriyar'ın Farsça ve Türkçe şiirleri okuyucusu için çok samimi ve tanıdıktır. Okuyucusunu basit ve günlük sözcüklerle şiirinin derin dünyasına daldıran Şehriyar, yüce insani düşüncelerini şiirsel yeteneği sayesinde sade bir dile dökmüştür. Bu yüzden onun şiirleri herkese âşinadır. Şehriyar’ın kalbinden kaynayan sözler okuyucunun kalbine işler. Şehriyar’ın bir diğer özelliği şiirlerini yaşamış olmasıdır. Şiirlerinin çoğu hayatında yaşadığı bir kesitin yansımasıdır. Hem Farsça hem Türkçe şiirlerinde günlük ifadeler ve amiyâne tabirleri kullanmaktan kaçınmaz. Bu amiyane tarzı onu bir halk şairi olarak göstermektedir. Şehriyar, Farsça ve Türkçe eserlerinde halk ağzında kullanılan sade günlük sözcükleri başarıyla şiirlerine yerleştirmiştir. Bu özelliği "Haydar Babaye Selam" manzumesinde daha belirgin olarak görmemiz mümkündür. Bu eserinde Türkçenin köylerde konuşulan arı ve duru şekliyle karşılaşmaktayız. Bu manzume diğer eserlerinden daha fazla ilgi görmüş dünyanın canlı dillerine çevrilerek bilim adamları tarafından araştırılmıştır. Ünlü şair, "Haydar Babaye Selam" manzumesinde çocukluk anılarını etkili ve akıcı bir kalemle adeta resmetmiştir. Bu manzumede şairin hayalindeki çocukluk hatıraları ve tabiat betimlemeler bir resim şeklini almıştır. Okuyucusunu bu sahnelerle büyülemektedir. Şehriyar, bu manzumede Azerbaycan’ın gelenek ve göreneklerini, genel şekliyle yansıtarak Azerbaycan kültürünün varlığını ortaya koymuştur. Şair Azerbaycan Türkçesinin tüm olanaklarını kullanarak bir şaheser yaratmıştır. Hiçbir şair çocukluk anılarını bu kadar aydın ve etkili bir şekilde ortaya koymamıştır. Öte yandan, büyük ustanın Farsça şiirleri dil ve üslup bakımından şayanı-ı teveccühtür. Şehriyar'ın anadili Türkçe olmasına rağmen yazdığı Farsça eserleri anadili Farsça olan yazarları hayret içinde bırakmış, onlara örnek oluşturmuştur. Bu yazıda Şehriyar'ın Türkçe ve Farsça şiirlerindeki konuşma diline değinilerek, “Haydar Baba’ye Selam” manzumesinde görsel fiillerle yapılan betimlemeler ve şairin yaratıcılığı incelenmiştir. Bu çalışmanın amacı Şehriyar’ın Farsça ve Türkçe şiirlerinin sade dilini ortaya koymaktır.
___
- بخشایشی، عقیقی، (۱۳۷۴)، مفاخر آذربایجان چهار جلد، نشر آذربایجان، تبریز.
- نیک اندیش، بویوک، (۱۳۷۹) ، "در خلوت شهریار" ،انتشارات پریور، تبریز.
- ثروتیان، بهروز، (۱۳۸۱) سلام بر حیدربابا (شعر فارسی) ترجمهٔ حیدربابا یه سلام سرودهٔ استاد شهریار، با یادداشتی از رضا انزابینژاد.
چاپ سوم ، انتشارات سروش، تهران.
حقوقي، محمد، (۱۳۷۱) ،غزل شهريار، به همين سادگي و زيبايي، به اهتمام جمشيد عليزاده، چاپ اول، ؛ نشر مركز، تهران.
شهريار، محمدحسين، ، (۱۳۷۴) ،ديوان شهريار، ج ۱ ،چاپ بيست و هشتم،: موسسة انتشارات نگاه، تهران.
شعردوست، علیاصغر، (۱۳۸۱)، شهریار و شعر ترکی، کارآفرینان فرهنگ و هنر، تهران.
- شوکتی، آیت، توده شناسی بازی های آذربایجانی در شعر شهریار، فصلنامه ادبیات و زبانهای محلی ایران زمین، سال پنجم، شماره 26، ص52.
- مشرّف, مریم ،(۱۳۷۴)، "مرغ بهشتی"؛ زندگی و شعر محمدحسين شهریار : نشر ثالث، تهران.
- منزوی، حسین ،(۱۳۴۹)، "شهریار شاعر شیدایی وشیوایی" تبریز.
- عليزاده، جمشيد ، (۱۳۶۲) استاد شهريار؛ بنياد حفظ آثار و ارزشهاي دفاع مقدس، تبريز.
- Cafərоğlu, Ahmet (1964), “Şair Şehriyar”, Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi 1, ss. 133-141.
- Özkan, İsa (2006), “Şehriyar’ın Şiirlerindeki Kültür Değerleri”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 20, ss. 143-151.
- https://turuz.com/search?q=%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B1(15.04.2020).
- https://turuz.com/storage/Poem-Literature/Poem/2014/15-(3)Der_xalveti_shahriyar-boyuk_nikendish-3-(ebced-316d)(24.155KB).pdf.pdf (15.04.2020).
- https://turuz.com/storage/beyhadi/2017-Shehriyar_Toplaghi/002-Kolliyati-divani-sehriyar (ustadin_kendi_baxdighi_yasma)_(fars)(17.020KB).pdf (15.04.2020).
- https://turuz.com/page/title/the-shahriyars-turkish-manuscript+-+Ustad-Sehriyarin-Yigilmi%C5%9F-Turkce-Farsca-El-Yazmalari(15.04.2020).