ŞEHRİYAR’IN FARSÇA VE TÜRKÇE ŞİİRLERİNDE KONUŞMA DİLİ VE HAYDAR BABAYE SELAM ‎MANZUMESİNDE EDEBİ YARATICILIĞI

Farsça ve Türkçe divanlara sahip olan Şehriyar, Azerbaycan ve İran'ın en büyük çağdaş ‎şairidir. Onun “Haydar Babaye Selam” manzumesi farklı ülkelerde araştırmacıların dikkatini ‎çekmiştir. Şehriyar'ın Farsça ve Türkçe şiirleri okuyucusu için çok samimi ve tanıdıktır. ‎Okuyucusunu basit ve günlük sözcüklerle şiirinin derin dünyasına daldıran Şehriyar, yüce ‎insani düşüncelerini şiirsel yeteneği sayesinde sade bir dile dökmüştür. Bu yüzden onun şiirleri ‎herkese âşinadır. Şehriyar’ın kalbinden kaynayan sözler okuyucunun kalbine işler. ‎ Şehriyar’ın bir diğer özelliği şiirlerini yaşamış olmasıdır. Şiirlerinin çoğu hayatında ‎yaşadığı bir kesitin yansımasıdır. Hem Farsça hem Türkçe şiirlerinde günlük ifadeler ve ‎amiyâne tabirleri kullanmaktan kaçınmaz. Bu amiyane tarzı onu bir halk şairi olarak ‎göstermektedir.‎ Şehriyar, Farsça ve Türkçe eserlerinde halk ağzında kullanılan sade günlük sözcükleri ‎başarıyla şiirlerine yerleştirmiştir. Bu özelliği "Haydar Babaye Selam" manzumesinde daha ‎belirgin olarak görmemiz mümkündür. Bu eserinde Türkçenin köylerde konuşulan arı ve duru ‎şekliyle karşılaşmaktayız. Bu manzume diğer eserlerinden daha fazla ilgi görmüş dünyanın ‎canlı dillerine çevrilerek bilim adamları tarafından araştırılmıştır. Ünlü şair, "Haydar Babaye ‎Selam" manzumesinde çocukluk anılarını etkili ve akıcı bir kalemle adeta resmetmiştir. Bu ‎manzumede şairin hayalindeki çocukluk hatıraları ve tabiat betimlemeler bir resim şeklini ‎almıştır. Okuyucusunu bu sahnelerle büyülemektedir. Şehriyar, bu manzumede Azerbaycan’ın ‎gelenek ve göreneklerini, genel şekliyle yansıtarak Azerbaycan kültürünün varlığını ortaya ‎koymuştur. Şair Azerbaycan Türkçesinin tüm olanaklarını kullanarak bir şaheser yaratmıştır. ‎Hiçbir şair çocukluk anılarını bu kadar aydın ve etkili bir şekilde ortaya koymamıştır. ‎ Öte yandan, büyük ustanın Farsça şiirleri dil ve üslup bakımından şayanı-ı teveccühtür. ‎Şehriyar'ın anadili Türkçe olmasına rağmen yazdığı Farsça eserleri anadili Farsça olan yazarları ‎hayret içinde bırakmış, onlara örnek oluşturmuştur.‎ Bu yazıda Şehriyar'ın Türkçe ve Farsça şiirlerindeki konuşma diline değinilerek, “Haydar ‎Baba’ye Selam” manzumesinde görsel fiillerle yapılan betimlemeler ve şairin yaratıcılığı ‎incelenmiştir. Bu çalışmanın amacı Şehriyar’ın Farsça ve Türkçe şiirlerinin sade dilini ortaya ‎koymaktır.‎

___

  • بخشایشی، عقیقی، (۱۳۷۴)، مفاخر آذربایجان چهار جلد، نشر آذربایجان، تبریز. ‏
  • نیک اندیش، بویوک، (۱۳۷۹) ، "در خلوت شهریار" ،انتشارات پریور، تبریز. ‏
  • ثروتیان، بهروز، (۱۳۸۱) سلام بر حیدربابا (شعر فارسی) ترجمهٔ حیدربابا یه سلام سرودهٔ استاد شهریار، با یادداشتی از رضا انزابی‌نژاد. ‏ چاپ سوم ، انتشارات سروش، تهران. ‏ حقوقي، محمد، (۱۳۷۱) ،غزل شهريار، به همين سادگي و زيبايي، به اهتمام جمشيد عليزاده، چاپ اول، ؛ نشر مركز، تهران.‏ شهريار، محمدحسين، ، (۱۳۷۴) ،ديوان شهريار، ج ۱ ،چاپ بيست و هشتم،: موسسة انتشارات نگاه، تهران.‏‎ ‎ شعردوست، علی‌اصغر، (۱۳۸۱)، شهریار و شعر ترکی، کارآفرینان فرهنگ و هنر، تهران.‏
  • شوکتی، آیت، توده شناسی بازی های آذربایجانی در شعر شهریار، فصلنامه ادبیات و زبانهای محلی ایران زمین، سال پنجم، شماره 26، ص52.‏
  • ‏ مشرّف, مریم ،(۱۳۷۴)، "مرغ بهشتی"؛ زندگی و شعر محمدحسين شهریار : نشر ثالث، تهران. ‏
  • منزوی، حسین ،(۱۳۴۹)، "شهریار شاعر شیدایی وشیوایی" تبریز. ‏
  • عليزاده، جمشيد ، (۱۳۶۲) استاد شهريار؛ بنياد حفظ آثار و ارزشهاي دفاع مقدس، تبريز.‏
  • Cafərоğlu, Ahmet (1964), “Şair Şehriyar”, Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi 1, ss. 133-141.‎
  • Özkan, İsa (2006), “Şehriyar’ın Şiirlerindeki Kültür Değerleri”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 20, ss. ‎‎143-151.‎
  • https://turuz.com/search?q=%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B1(15.04.2020).‎
  • https://turuz.com/storage/Poem-Literature/Poem/2014/15-(3)Der_xalveti_shahriyar-boyuk_nikendish-3-(ebced-‎‎316d)(24.155KB).pdf.pdf (15.04.2020).‎
  • https://turuz.com/storage/beyhadi/2017-Shehriyar_Toplaghi/002-Kolliyati-divani-sehriyar ‎‎(ustadin_kendi_baxdighi_yasma)_(fars)(17.020KB).pdf (15.04.2020).‎
  • https://turuz.com/page/title/the-shahriyars-turkish-manuscript+-+Ustad-Sehriyarin-Yigilmi%C5%9F-Turkce-Farsca-El-‎Yazmalari(15.04.2020).‎