Kabûlî'nin İkinci Divanı'ndaki Türkçe ve Farsça Şiirlerinin Karşılaştırılması
Öz: XV. yüzyıl şairlerinden Kabûlî (841-883/1437-1478), İran’dan Osmanlı topraklarına gelerek saray şairleri arasında yer almış önemli bir şairdir. Şairin Amasya’da Şehzade Bâyezîd’e (II. Bâyezîd) sunmuş olduğu Farsça kasideleri ile kendisini kabul ettirmesiyle başlayan Osmanlı sarayındaki şairlik serüveni, İstanbul’a gelerek Fatih Sultan Mehmed’in takdirini kazanması ve sarayda itibar görmesi ile devam etmiş ancak birtakım sebeplerle saraydan kovulması ile büyük ihtimalle Bursa’da son bulmuştur. Daha çok birinci divanı ile tanınan şair, saraydan uzaklaştırılması dolayısıyla padişahtan af dileme, padişahın huzurundan ayrılmanın verdiği ızdırabı dile getirme ve saraya yeniden dönebilme temennisiyle padişaha, Farsça şiirleri ağırlıkta olmak üzere içinde Türkçe şiirlerinin de yer aldığı, ikinci bir divan tertip etmiştir. Bu makalede; büyük ölçüde eserleri sayesinde hayatıyla ilgili bilgiye sahip olabildiğimiz Kabûlî’nin ikinci divanı hesaba katılarak şair hakkında kısaca bilgi verildikten sonra bu divanda yer alan Türkçe ve Farsça şiirleri biçim ve anlam yönünden karşılaştırılacaktır.
Anahtar Kelimeler:
Kabûlî Divanı, Fatih Sultan Mehmet, Türkçe ve Farsça şiir
The Comperative Study of Persian Poetry and Turkish Poetry Qabuli's Second Divan
Abstract: 15th century worthy poet Qabuli (841-883/1437-1478) came to the Ottoman lands from Iran and was one of the greatest poet among the poets laureate. The adventure of being a poet in the Ottoman palace which had been started by writing the Persian poetry to Bayezid II in Amasia, continued with the arrival of İstanbul and winnig Sultan’s approval and probably ended in Bursa with the expulsion from the palace. The poet who is more famous with his first Divan, presented a second Divan which includes mainly Persian poetry and Turkish poetry, which involves in the wish of forgiveness by Sultan, expressing his grief because of being away from presence of Sultan and lastly wish to return to the palace. In this study after giving a brief information about the poet by taking into account the second Divan of Qabuli, which we can have information about his life with a great deal of his works, the Turkish poems in his second Divan will be compared with Persian poems in terms of form and content.
Keywords:
Qabuli's diwan, Fatih Sultan Mehmet, Turkish and Persian Poetry,
___
- KAYNAKÇA
- Aşurbeyli, Sara, “Şirvanşahlar”, DİA, İstanbul, TDV Yayınları, 2010, C. XXXIX, s. 211-213.
- Azîz Devlet Âbâdî, “Kabûlî ve Dîvân-i Û”, Mecelle-i Dânişkede-i Edebiyyât ve Ulûm-i İnsânî, sa. 133, Tebriz, 1363, s. 153-170.
- Barthold, W., “Şirvanşâh”, İA, İstanbul, MEB, 1979, C. XI, s. 573-575.
- Çobanlı, Necla, “XV. Yüzyıl Şairlerinden Hâmidi ve Kabûlî’nin Türkçe Şiirleri”, Yayımlanmamış Mezuniyet Tezi, İstanbul, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Kütüphanesi, nr. 353, 1949-50.
- Ertaylan, İ. H., Külliyyât-i Dîvân-i Kabulî, İstanbul, Millî Eğitim Basımevi, 1948; Külliyyât-ı Dîvân-ı Mevlânâ Hâmidî, İstanbul, Millî Eğitim Basımevi, 1949.
- Ferzâd Ziyâyî Habîb Âbâdî, “Mevârid-i Gayr-i Kâbil-i Kabûl der Dîvân-ı Kabûlî!”, Cihân Kitâb, şomâre: 11-12, 1387, s. 26-29.
- Hâc Huseyn Nahcuvânî, “Nüfûz-i Zebân u Edebiyyât-i Fârsî der Türkiye”, Devr-i Âl-i Osmân, sa. 60, Tebriz, Neşriyye-i Dânişkede-i Edebiyyât-i Tebrîz, 1341, s. 42-54.
- Hâmidî, Dîvân-ı Hâmidî, İstanbul Arkeoloji Müzesi, no. 1184.
- Karatay, Fehmi Edhem, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Farsça Yazmalar Kataloğu, İstanbul, Topkapı Sarayı Müzesi Yayınları, 1961.
- Kaska, Çetin, “Tashîh-i Dîvân-ı Hâmidî-yi Isfahânî”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Tahran, Dânişgâh-i Tahran, Dânişkede-i Edebiyyât ve Ulûm-i İnsânî, 1394 (2016).
- Kayaalp, İsa, “Kabûlî”, DİA, İstanbul, TDV Yayınları, 2001, C. XXIV, s. 43.
- Kut, Günay, “Kabûlî’nin İlk Divanındaki Türkçe Şiirler”, Yazmalara Adanmış Bir Ömür: Nimet Bayraktar’a Armağan, yay. haz. İrfan Dağdelen, Hüseyin Türkmen, Nergis Ulu, İstanbul, Türk Kütüphaneciler Derneği, 2006, s. 102-120; “Kabûlî’nin İkinci Divanındaki Türkçe Kaside ve Gazeller”, In Memoriam Şinasi Tekin II: Türklük Bilgisi Araştırmaları, no: 31/II, 2007, s. 107-122.
- Kûtî, “Kabûlî”, Dânişnâme-i Edeb-i Fârsî, serperestî: Hasan Enûşe, 6 c., Tahran, Vizâret-i Ferheng u İrşâd-i İslâmî, 1382, C. V, s. 436-437.
- Namoğlu, Elif, "Mevlânâ Kabûlî'nin Farsça İkinci Divanı'ndaki Kasideler", II. Genç Akademisyenler Sempozyumu, Ankara, Gazi Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 2014, s. 459-476; “Fatih Dönemi Şairi Kabûlî’nin İkinci Farsça Divanı (Metin-İnceleme)”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.
- Pala, İskender, “Kabûlî”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, no: V, 1982, s. 66.
- Şeyhî, Şeyhî Divanı, haz. Mustafa İsen, Cemâl Kurnaz, Ankara, Akçağ Yayınları, 1990.
- Taş, Hakan, “Mevlânâ Kabûlî [1438-1478] ve Dîvân’ındaki Türkçe Şiirleri”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, sa. 16, İstanbul, Kültür Ocağı Vakfı, 2007, s. 135-160.
- (Çevrimiçi) www.loghatnaameh.org, 26.04.2019.
- (Çevrimiçi) https://www.parsi.wiki, 26.04.2019.
- (Çevrimiçi) http://www.tdk.gov.tr/tarama&view=tarama, 10.04.2019.
- ISSN: 1307-5020
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1956
- Yayıncı: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Şarkiyat Araştırma Merkezi
Sayıdaki Diğer Makaleler
İbrahim Vahdi Efendi (ö.1126/1714) ve Şevâhid Şerhleri
Cezayir Toplumunda Okullarda Şiddet ve Bu Şiddeti Azaltma Yöntemleri
XVI. Yüzyıl İran Şairlerinden Sâ'ilî-i Şîrâzî'nin Târih-i Âl-i Osmânî'si
Hastalık Anlatısı ve Avangard Çin Edebiyatı'nın Modern Konusu (1985-2000)
Sultan Mahmûd'un Son Yolculuğuna Bir Ağıt
Kabûlî'nin İkinci Divanı'ndaki Türkçe ve Farsça Şiirlerinin Karşılaştırılması