Kültürel Değerlerin Ambalaj Tasarımına Yansıması: Portekiz Örneği
Ambalaj tasarımı, ürünü dış etkenlerden koruyarak muhafaza eden, taşımayı kolaylaştıran ergonomik
yapısı bulunan, tüketiciyle sessiz bir şekilde iletişim kurabilen bir pazarlama aracıdır. Ürünlerin giysisi
olan ambalaj tasarımlarının piyasanın rekabetçi ortamında öne çıkarılabilmesi ve farklı olabilmesi için
tasarımcılar, yeni biçim ve içerik arayışlarına yönelmişlerdir. Bu arayış sonucunda kültürel öğeler bir tasarım
diline dönüştürülmüş; grafik tasarım ve ambalaj tasarımı gibi tasarım alanlarında zengin bir çeşitlilik ve
yorumla kullanılmaya başlanmıştır. Kültür ve kültürel öğeler birçok alanda olduğu gibi tasarımcının da
üretim sürecinde başvurduğu bir beslenme kaynağıdır. Bu çalışmanın amacı, kültürel öğelerin sembolik
bir dil olarak ambalaj tasarımında nasıl kullanıldığını incelemektir. Çalışma tarama modeli kapsamında
betimsel bir araştırmadır. Kültürel değerlerin sembolleştirilerek yaygın ve zengin bir çeşitlilikte ambalaj
tasarımlarında kullanıldığı Portekiz kültürü ile sınırlandırılmıştır. Bu kapsamda Lizbon ve Porto şehirlerine
yapılan ziyaretler çerçevesinde Portekiz’in sembolik değer taşıyan kültürel öğeleri gözlem ve alanyazın ile
incelenmiş; ambalaj tasarımları üzerindeki yansımaları örnekler üzerinden ele alınmıştır.
___
- Ambrose, G. ve Harris, P. (2011). Packaging the brand: exploring the relationship
between packaging design and brand identity. Switzerland: Ava Publishing.
- Becer, E. (2014). Ambalaj Tasarımı. Ankara: Dost Kitapevi Yayınları.
- Demirdurak, B. (2017). Portekiz - İyi Zamanlar Ülkesi. Yuvarlak Dünyanın Köşeleri
Dizisi-5. İstanbul: Gita Yayınları.
- Gözübüyük, Ş. H. (2015). Satın alma davranışları üzerinde ambalajın etkisi.
Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bartın Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bartın.
- Güvenç, B. (1996). İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Haviland, William A. (2002). Kültürel Antropoloji, (çev. H. İnaç), İstanbul: Kaknüs
Yayınları.
- İlisulu, T. İ, (2019). “Gıda Ambalajı tasarımlarında değişen tüketici beklentileri”. Sanat
ve Tasarım Dergisi, 10, 16-23.
- Koç, E. (2007). Tüketici davranışı ve pazarlama stratejileri global ve yerel yaklaşım.
Ankara: Seçkin Yayınları.
- Köse, S. (2009). Ambalaj Tasarımında Bildiri Oluşturma Aracı Olarak İllüstrasyonun
Kullanımı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel
Sanatlar Enstitüsü, İsparta.
- Meyers, M, H. ve Lubliner J. M. (2004). Başarılı Ambalaj, Başarılı Pazarlama. Faydalı
Marketing Kitapları. İstanbul: Rota Yayınları.
- Ortaylı, İ. (2019). İlber Ortaylı Seyahatnamesi. Kronik Kitap: İstanbul.
- Öksüz, Z. (2011). Düşük Kalorili Gıda Ambalajlarının Tüketiciler Üzerinde Psikolojik
Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
İstanbul.
- Portugal: Collection Guides Europe. (2016). Editorial Fisa Escudo De Oro, İspanya: S.A.
Rona, Z. (1997). “Azulejo”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, 1. Cilt, İstanbul: Yem
Yayınları.
- Yeni Hayat Ansiklopedisi. (2010). “Portekiz Maddesi” Cilt 4, İstanbul: YHA
- Kültür - Web: https://sozluk.gov.tr/ adresinden 7.10.2019’de alınmıştır.
- Lisbon’s Trams - Web: https://lisbonlisboaportugal.com/lisbon-transport/lisbon-tramguide.
html adresinden 11.2.2020’de alınmıştır.
- Portuguese tiles give life to the new collection of Luxury Amenities - Web:https://
worldbranddesign.com/portuguese-tiles-give-life-to-the-new-collection-of-luxuryamenities/
adresinden 14.10.2019’da alınmıştır.
- Rooster of Barcelos - https://en.wikipedia.org/wiki/Rooster_of_Barcelos
adresinden 12.09.2019’de alınmıştır.
- Six Places to see Portuguese Azulejos in Lisbon - Web: https://www.corinthia.com/
lisbon/discover-lisbon/six-places-to-see-portuguese-azulejos-in-lisbon/ adresinden
22.10.2019’de alınmıştır.
- Görsel 1: Portekiz’in sembolleri: Barcelos’un horozu, Sardalya balığı, Fado Müziği
http://ibericalanguages.com/top-5-cultural-symbols-of-portugal/ adresinden
08.02.2019’dan alınmıştır.
- Küp şeklinde taşlarla dekorlu döşenen kaldırımlar, kırlangıç kuşu (Andorinha) (Şirin Şengel
arşivi 2018) ve Minho’nun kalbi https://tr.pinterest.com/pin/397864948304295135/
adresinden 08.02.2019’dan alınmıştır.
- Görsel 2: Casa Grande çikolata markasının ambalaj tasarımlarında illüstratif doku olarak
kullanılan Portekiz’in kültürel sembolleri (sol baştan); Fado gitarı, siyah horoz, Minho’nun
kalbi, Portekiz evleri, çini, kırlangıç kuşu, sarı tramvay, kaldırım taşları vb. yer almaktadır
(Şirin Şengel arşivi).
- Görsel 3: Fronteire Sarayı’nın çini desenleri, Lizbon, 2019
https://www.weheartlisbon.com/en/sights/palacio-dos-marqueses-de-fronteira adresinden
12.6.2019’da alınmıştır. Altta Porto’da bina yüzeylerinin kaplanmasında kullanılan
geometrik desenli çini (azulejo) örnekleri, 2018 (Şirin Şengel arşivi).
- Görsel 4: Azulejo çini karo desenlerinin ambalaj tasarımları üzerinde uyarlamaları, 2018
(Bilge Kınam arşivi).
- Görsel 5: Azulejo desenlerinin bisküvi ambalaj tasarımlarına uyarlanması, 2018,
(Bilge Kınam arşivi).
- Görsel 6: Saudade adlı otel için sabun ambalajlarının üzerinde Portekiz çini desenlerinin
grafiksel konsepti. https://worldbranddesign.com/portuguese-tiles-give-life-to-the-newcollection-
of-luxury-amenities/ adresinden 18.12.2019’da alınmıştır.
- Görsel 7: Lizbon’un ünlü Gınja likörü ambalaj tasarımında illustrasyon olarak kullanılan
Fado sembolleri (2019) (Bilge Kınam arşivi).
- Görsel 8: Galo de Barcelos, Barcelos’un siyah horozu’nun çeşitli tasarım uyarlamaları
https://www.meiaduzia.pt/en/products/pack-3-special-edition-barcelos-cock adresinden
24. 11.2019’da alınmıştır.
- Görsel 9: Balık konservesi ve diğer deniz ürünleri için kağıt ve teneke ambalaj tasarımları
2018, Porto (Şirin Şengel arşivi).
- Görsel 10: Balık konservesi ambalaj tasarımları
https://www.packagingoftheworld.com/2015/06/riscos-canned-fish.html adresinden
9.07.2019’da alınmıştır.
- Görsel 11: Socilink Sardalya balığının konserve tasarımları
https://www.behance.net/gallery/62393515/Conservas-Portuguesas adresinden
13.07.2019’da alınmıştır.
- Görsel 12: Çeşitli çikolata ambalajı tasarımları, 2018, (Bilge Kınam arşivi).
- Görsel 13: Yerel kıyafetleri ile Portekizli kadın figürleri ile tasarlanan balık ambalajları,
2018, Porto (Şirin Şengel arşivi).
- Görsel 14: Deniz ürünleri konserve ambalaj ve dükkan tasarımları, 2018, (Bilge Kınam
arşivi).
- Görsel 15: Lizbon’da sarı, yeşil ve turuncu tramvay, 2018, (Bilge Kınam arşivi).
- Görsel 16: Portekiz’in sembollerinin ambalaj tasarımlarına uyarlanmış halleri
https://www.packagingoftheworld.com/search/label/Portugal adresinden 11.11.2019’da
alınmıştır.