SÜNEN-İ TİRMİZÎ’DE “HÜVE HADÎSU FÜLÂN” KAVRAMI ÜZERİNE

“Hadîsü Fülân” terkibi rivayet asrında kullanılan bir kavramdır. Mezkûr kavramı dikkat çekici derecede kullanan kişilerden birisi Tirmizî’dir. O, Sünen’inde anılan terkibi farklı biçimlerde kullanmıştır. Söz gelimi “Lâ na‘rifuhû illâ min hadisi fülân”, “Ğarîbun min hadisi fülân”, “Esahhu min hadîsi fülân”, “Nahve/Mislü hadîsi fülân”, “Hüve/hâzâ hadîsü fülân” bu kullanımlar arasındadır. Bu makalede Tirmizî’nin Sünen’inde özellikle “Hüve/hâzâ hadîsü fülân” terkibini hangi anlamla kullandığı belirlenmeye çalışılmıştır. Tespit edilebildiği kadarıyla Tirmizî eserinde bu kavramı sahâbe dışındaki râvîler için yirmi bir yerde kullanmıştır. Bazısı tâbiîn ve çoğunlukla etbâü’t-tâbiîn tabakası muhaddisleri için söylendiği görülen bu terkibin, inceleme neticesinde söz konusu muhaddislerin hadis nüshalarına işaret ettiği ve bunların Tirmizî tarafından kullanıldığı anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Tirmizî, Sünen-i Tirmizî, hadîs, hadîsü fülân

On the Concept of “Huwa Ḥadīthu Fulān” in Sunan al-Tirmidhī

The phrase of “Ḥadīthu Fulān” is a concept used during the report period. One of the people who used the concept in question remarkably is Tirmidhī. He uses aforementioned phrase in his Sunan in different ways. “Lā naʿrifu illā min ḥadīthi fulān”, “Gharībun min ḥadīthi fulān”, “Aṣaḥḥu min ḥadīthi fulān”, “Nahwa/Mithlu ḥadīthi fulān”, “Huwa/hādhā ḥadīthu fulān” are among these usages. In this article, we tried to determine in which mean Tirmidhī uses especially the phrase of “Huwa/hādhā ḥadīthu fulān” in his Sunan. As far as we determined, Tirmidhī uses this concept twenty-one times in his work for the narrators (ruwāt) outside of companions. As a result of the research, it is understood that this phrase, which used for the muḥaddithūn in the category of tābiʿīn and mostly atbāʿ al-tābiʿīn, refers to copies of hadith of muḥaddithūn in question and these copies were used by Tirmidhī.

Keywords:

al-Tirmidhī, Sunan al-Tirmidhī, Ḥadīth, Ḥadīthu fulān,

PDF

___

Abdürrezzâk, es-San‘ânî. el-Musannef. nşr. Habîburrahmân el-A‘zamî. 11 cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1403.
Ahmed b. Hanbel, Ebu Abdullah. Müsned. Nşr. Şu‘ayb el-Arnaût v.dğr. 50 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
Akpınar, Ömer Faruk. “Süfyân es-Sevrî’nin Hayâtı ve Eserleri”. Usûl: İslam Araştırmaları, sayı 22 (2014): 115–67.
Arnaût, Şu‘ayb. “Mukaddime”. Sünenü’t-Tirmizî içinde, nşr. Şu‘ayb el-Arnaût v.dğr., 1: 5–195. Dimeşk-Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-’Âlemiyye, 2009.
Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. 8. baskı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015.
———. “Hadis Rivayetinde Yazının Kullanımı ve Güvenilirliği”. Sünnetin Dindeki Yeri içinde, 307–20. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1995.
A‘zamî, Muhammed Mustafa. Dirâsât fi’l-hadîsi’n-Nebevî ve târîhu tedvînih. 2 cilt. Dimeşk-Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1980.
Beyhakî, Ahmed b. el-Hüseyin. Sünenü’l-kübrâ. nşr. Muhammed Abdülkâdir Atâ. 3. baskı. 11 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 2003.
Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr. el-Bahru’z-zehhâr el-ma‘rûf bi-Müsnedi’l-Bezzâr. 20 cilt. Medîne: Mektebetü’l-Ulûmi ve’l-Hikem, 2009.
Çakan, İsmail Lütfi. “el-Câmiu’s-Sahîh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7: 129-132. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
Dârimî, Abdullah b. Abdurrahman Ebû Muhammed. Sünenü’d-Dârimî. nşr. Hüseyin Selîm Esed ed-Dârânî. 4 cilt. Riyad: Dâru’l-Muğnî li’n-Neşri ve’t-Tevzî’, 2000.
Ebû Gudde, Abdulfettâh. Tahkîk ismeyi’s-Sahîhayn ve’smi Camii’t-Tirmizî. Haleb: Mektebü’l-Metbû’âti’l-İslâmiyye, 1993.
Ebû Ya’lâ, Ahmed b. Alî el-Mevsılî. Müsnedü Ebî Ya’lâ. nşr. Hüseyin Selîm Esed. 2. baskı. 13 cilt. Dimeşk: Dâru’l-Me’mûn, 1989.
Evgin, Abdulkadir. “Süfyan b. Uyeyne (107-198/725-813) ve Hadis Cüz’ü”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 3, sayı 3 (2003): 69–107.
Ezrakî, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Abdullah. Ahbâru Mekke ve mâ câe fîhâ mine’l-âsâr. nşr. Ruşdî Sâlih Melhas. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-Andalus, 1964.
Hamş, Adâb Mahmûd. el-İmâmu’t-Tirmizî ve menhecuhû fî kitâbihi’l-Câmi‘. 2 cilt. Amman: Dâru’l-Feth li’d-dirâsât ve’n-neşr, 1423.
Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Alî. Târîhu medîneti’s-selâm (Târîhu Bağdâd). nşr. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 17 cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 2001.
Hatîb, Muhammed Mücîr. Ma’rifetu medâri’l-isnâd ve beyânu mekânetihî fî ilmi ileli’l-hadîs. 2 cilt. Riyad: Dâru’l-Meymân, 2007.
Humeydî, Abdullah b. ez-Zübeyr. Müsnedü’l-Humeydî. nşr. Hüseyin Selîm Esed. 2 cilt. Dimeşk: Dâru’s-Sekâ, 1996.
İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed. el-Musannef fi’l-ehâdîsi ve’l-âsâr. nşr. Kemâl Yûsuf el-Hût. 7 cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1409.
İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. Tehzîbu’t-Tehzîb. 12 cilt. Hindistan: Matba’atu Dâirati’l-Me’ârifi’n-Nizâmiyye, 1326.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhmmed el-Büstî. el-İhsân fî takrîbi Sahîhi İbni Hibbân. nşr. Şu’ayb el-Arnaût. 18 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1987.
İbn Huzeyme, Muhammed b. İshâk. Sahîh. nşr. Muhammed Mustafa el-A’zamî. 3. baskı. 2 cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 2003.
İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünenü İbn Mâce. nşr. Şu‘ayb el-Arnaût v.dğr. 5 cilt. Beyrut: Dâru’r-Risâle, 2009.
İbn Nukta, Muhammed b. Abdülğanî. et-Takyîd li ma’rifeti ruvâti’s-Süneni ve’l-Mesânîd. 2 cilt. Hindistan: Dâiratu’l-Ma’ârifi’l-Osmâniyye, 1983.
İbn Sa‘d, Ebû Abdullah Muhammed. et-Tabakâtü’l-kübrâ. Nşr. Muhammed Abdulkâdir Atâ. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1990.
İbnü’l-Cârûd, Ebû Muhammed Abdullah b. Ali. el-Muntekâ mine’s-süneni’l-müsnede. nşr. Abdullah Ömer el-Bârûdî. Beyrut: Müessetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, 1988.
İbnü’n-Nedîm, Muhammed b. İshâk. el-Fihrist. nşr. Rıza Teceddüd, t.y.
İşbîlî, İbn Hayr. Fehrese. nşr. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf ve Mahmûd Beşşâr Avvâd. Tunus: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 2009.
Itr, Nûreddîn. el-İmâmu’t-Tirmizî ve’l-muvâzene beyne Cami’ihi ve’s-Sahîhayn. Kahire: Matba’atu Lecneti’t-Te’lîfi ve’t-Terceme ve’n-Neşr, 1970.
Kandemir, M. Yaşar. “Tirmizî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 41: 202-204. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
Mâlik b. Enes. el-Muvatta’. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 2 cilt. Beyrut: İhyâu’t-Turâsi’l-Arabî, 1985.
———. el-Muvatta’. nşr. Muhammed Mustafa el-A‘zamî. 8 cilt. Abû Dabi: Müessesetü Zâyid b. Sultân Âli Nahyân, 2004.
———. el-Muvatta’ - Rivâyetu Ebî Musab ez-Zührî. nşr. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf ve Mahmûd Halîl. 2 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1992.
Medînî, Alî b. Abdullah. el-’İlel. nşr. Muhammed Mustafa el-A‘zamî. 2. baskı. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1980.
Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. Haccâc el-Kuşeyri. Sahîhu Müslim. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-Arabiyye, 1991.
Nesâî, Ahmed b. Ali. Sünenü’l-kübrâ. nşr. Hasan Abdulmun‘im Şelebi. 12 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
Önler, Sami. “Sünen Edebiyatı ve Mekhûl ed-Dımeşkî’nin Sünen’i”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15, sayı 27 (2013): 227–47.
Özdirek, Recep ve Ali Hakan Çavuşoğlu. “Süfyân es-Sevrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38: 23-28. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
Râmehürmüzî, Ebû Muhammed el-Hasen. el-Muhaddisü’l-fâsıl beyne’r-râvî ve’l-vâ’î. nşr. Muhammed Accâc el-Hatîb. 3. baskı. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1404.
Sa‘îd b. Mansûr, Ebû Osmân el-Horâsânî el-Cûzecânî. Sünenü Sa‘îd b. Mansûr. nşr. Sa‘d b. Abdullah Âli Humeyyid. 8 cilt. Riyad: Dâru’s-Samî‘î, 1997.
Sezgin, Fuad. Buhârî’nin Kaynakları. İstanbul: İbrahim Horoz Basımevi, 1956.
———. Târîhu’t-turâsu’l-arabî. 10 cilt. Riyad: Câmi‘atu’l-İmâm Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye, 1991.
Şâkir, Ahmed Muhammed. “Mukaddime”. Sünenü’t-Tirmizî içinde, nşr. Ahmed Muhammed Şâkir v.dğr., 1: 3–103. Mısır: Şeriketü Mektebeti ve Metba‘ati Mustafa el-
Bâbî el-Halebî, 1978.
Tahâvî, Ahmed b. Muhammed. Şerhu Me‘âni’l-âsâr. nşr. Muhammed Zehrî en-Neccâr ve Muhammed Seyyid Câdulhak. 5 cilt. Âlemü’l-Kütüb, 1994.
Tekin, Dilek. “Müslim’in Sahîh’inin Yazılı Kaynakları Üzerine Bazı Tespitler”. Hadis ve Siyer Araştırmaları 1, sayı 1 (2015): 124–63.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-İlelü’l-kebîr. nşr. es-Seyyid Subhî es-Sâmerrâî v.dğr. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1989.
———. Sünenü’t-Tirmizî. nşr. Ahmed Muhammed Şâkir v.dğr. 5 cilt. Mısır: Şeriketü Mektebeti ve Matba’ati Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1978.
———. Sünenü’t-Tirmizî. nşr. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1996.
———. Sünenü’t-Tirmizî. nşr. Şu‘ayb el-Arnaût v.dğr. 6 cilt. Dimeşk-Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-’Âlemiyye, 2009.
Zehebî, Şemsuddîn Ebû Abdullah Muhammed. Mîzânü’l-i’tidâl fi nakdi’r-ricâl. nşr. Alî Muhammed el-Bicâvî. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1963.
———. Siyeru a’lâmi’n-nübelâ. nşr. Şu‘ayb el-Arnaût v.dğr. 25 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1982.