İBN CİNNÎ'NİN EL-MUHTESEB'İNDE ŞÂZ KIRAATLERE YAKLAŞIMI

Yedili kıraat sistemleştirmesinin ardından kimi âlimlerce bu kıraat vecihlerinin dışındakiler şâz addedilerek Kur'an'ın hem tilâvetinde hem de yorumunda devre dışı bırakılmıştır. Ebü'l-Feth Osman b. Cinnî (ö. 392/1002) ise el-Muhteseb fî tebyîni vucûhi şevâzzi'l kırââti ve'l îdâhi anhâ adlı eserinde bu okuyuş vecihlerinin de vahiyle irtibatının bulunduğu gerekçesiyle anılan yaklaşıma karşı çıkmış ve tilâvet edilemeseler de şâz kıraatlerin ihtiva ettiği anlamların terkedilemeyeceği kanaatini serdetmiştir. Bu makale, İbn Cinnî'nin şâz kıraatlere bakışını ve bu kıraat vecihlerini ele alış biçimini diğer âlimlerin konuyla ilgili değerlendirmeleriyle birlikte incelemektedir.

Ibn Jinni's Approach to the Shadhdh Readings in his Book al-Muhteseb

Some scholars adopted the approach that the variant readings other than seven readings of the Qur'an are completely unacceptable. According to them, those versions can neither be recited in prayer nor have any value for the commentary of the Qur'an. Abu al-Fath Uthman Ibn Jinni (d. 392/1002), provided a strong opposition to this opinion in his book al-Muhtasab due to the reason that those versions can have a close relationship with the Qur'anic revelation. In his viewpoint, those versions can be beneficial in the Qur'anic commentaries even though they cannot be recited in prayer. This paper aims to deal with Ibn Jinni's approach to the reading versions other than seven variant readings as well as comparing his position with other scholars' perspective in this regard.

PDF

___

el-Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmud. Rûhu'l-meânî fî tefsîri'l-Kur'âni'l-Azîm ve's-seb?i'lmesânî. thk. Ali Abdülbârî Atıyye. 16 cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1415.
el-Beğavî, el-Hüseyn b. Mes?ûd. Meâlimü't-tenzîl fî tefsîri'l-Kurân. thk. Muhammed Abdullah en-Nemir, Osman Cumua Damîriyye, Süleyman Müslim el-Harş. 8 cilt. yy: Dâru Taybe, 1997.
el-Beydâvî, Nâsıruddîn Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envâru't-tenzîl ve esrâru'tte'vîl. thk. Muhammed Abdurrahman el-Mer'aşlî. 5 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi'tTürâsi'l-Arabî, 1418.
Birışık, Abdülhamit. Kıraat İlmi ve Tarihi. Bursa: Emin Yayınları, 2004.
el-Cessâs, Ebûbekir.Ahkâmü'l-Kur'ân. thk. Abdüsselam Muhammed Ali Şahin. 3 cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1415/1994.
Demircigil, Bayram. "Hasan-ı Basrî Kıraati ve Kur'an Tefsirine Katkısı." Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2016.
Durmuş, İsmail. "Arap Dili ve Lehçeleri Açısından Kıraatlar". Kur'an ve Tefsir Araş- tırmaları IV. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2002.
Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf. el-Bahru'l-muhît. thk. Sıdkî Muhammed Cemîl. 10 cilt. Beyrut: Dâru'l-Fikr, 1420.
Ebussuûd, Muhammed b. Mustafa. İrşâdü'l-akli's-selîm ilâ mezâye'l-Kitâbi'l-Kerîm. 9 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, ty.
Eroğlu, Ali. "İbn Mihrân en-Nîsâbûrî". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 20: 199-200. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
el-Halebî, Semîn. ed-Dürru'l-masûn fî ulûmi'l-Kitâbi'l-meknûn. thk. Ahmed Muhammed el-Harrât. 11 cilt. Dimaşk: Dâru'l-Kalem, ty.
İbn Atıyye, Abdülhak b. Ğâlib b. Abdirrahmân. el-Muharraru'l-vecîz fî tefsîri'l-Kitâbi'lAzîz. thk. Abdüsselâm Abdüşşâfî Muhammed. 6 cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'lİlmiyye, 1422/2001.
İbn Cinnî, Ebü'l-Feth Osman. el-Muhteseb fî tebyîni vucûhi şevâzzi'l-kırââti ve'l-îdâhi anhâ. thk. Ali en-Necdî Nâsıf, Abdülfettah İsmail Şelebî. 2 cilt. Kahire: Vezâratu'l-Evkâf, 1415/1994.
İbn Cüzey, Ebü'l-Kâsım Muhammed b. Ahmed. et-Teshîl li ulûmi't-tenzîl. thk. Abdullah el-Hâlidî. 2 cilt. Beyrut: Şeriketü Dari'l-Erkam b. Ebi'l-Erkam, 1416.
İbn Kesîr, Ebü'l-Fidâ İsmail b. Ömer. Tefsîru'l-Kur'âni'l-Azîm. thk. Sâmî b. Muhammed Selâme. 9 cilt. yy: Dâru Taybe, 1999.
İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. Te'vîlü müşkili'l-Kur'ân. thk. İbrâhim Şemsüddîn. Beyrut: Dârul-Kütübi'l-İlmiyye, ty.
el-Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmud. Rûhu'l-meânî fî tefsîri'l-Kur'âni'l-Azîm ve's-seb?i'lmesânî. thk. Ali Abdülbârî Atıyye. 16 cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1415.
el-Beğavî, el-Hüseyn b. Mes?ûd. Meâlimü't-tenzîl fî tefsîri'l-Kurân. thk. Muhammed Abdullah en-Nemir, Osman Cumua Damîriyye, Süleyman Müslim el-Harş. 8 cilt. yy: Dâru Taybe, 1997.
el-Beydâvî, Nâsıruddîn Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envâru't-tenzîl ve esrâru'tte'vîl. thk. Muhammed Abdurrahman el-Mer'aşlî. 5 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi'tTürâsi'l-Arabî, 1418.
Birışık, Abdülhamit. Kıraat İlmi ve Tarihi. Bursa: Emin Yayınları, 2004.
el-Cessâs, Ebûbekir.Ahkâmü'l-Kur'ân. thk. Abdüsselam Muhammed Ali Şahin. 3 cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1415/1994.
Demircigil, Bayram. "Hasan-ı Basrî Kıraati ve Kur'an Tefsirine Katkısı." Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2016.
Durmuş, İsmail. "Arap Dili ve Lehçeleri Açısından Kıraatlar". Kur'an ve Tefsir Araş- tırmaları IV. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2002.
Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf. el-Bahru'l-muhît. thk. Sıdkî Muhammed Cemîl. 10 cilt. Beyrut: Dâru'l-Fikr, 1420.
Ebussuûd, Muhammed b. Mustafa. İrşâdü'l-akli's-selîm ilâ mezâye'l-Kitâbi'l-Kerîm. 9 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, ty.
Eroğlu, Ali. "İbn Mihrân en-Nîsâbûrî". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 20: 199-200. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
el-Halebî, Semîn. ed-Dürru'l-masûn fî ulûmi'l-Kitâbi'l-meknûn. thk. Ahmed Muhammed el-Harrât. 11 cilt. Dimaşk: Dâru'l-Kalem, ty.
İbn Atıyye, Abdülhak b. Ğâlib b. Abdirrahmân. el-Muharraru'l-vecîz fî tefsîri'l-Kitâbi'lAzîz. thk. Abdüsselâm Abdüşşâfî Muhammed. 6 cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'lİlmiyye, 1422/2001.
İbn Cinnî, Ebü'l-Feth Osman. el-Muhteseb fî tebyîni vucûhi şevâzzi'l-kırââti ve'l-îdâhi anhâ. thk. Ali en-Necdî Nâsıf, Abdülfettah İsmail Şelebî. 2 cilt. Kahire: Vezâratu'l-Evkâf, 1415/1994.
İbn Cüzey, Ebü'l-Kâsım Muhammed b. Ahmed. et-Teshîl li ulûmi't-tenzîl. thk. Abdullah el-Hâlidî. 2 cilt. Beyrut: Şeriketü Dari'l-Erkam b. Ebi'l-Erkam, 1416.
İbn Kesîr, Ebü'l-Fidâ İsmail b. Ömer. Tefsîru'l-Kur'âni'l-Azîm. thk. Sâmî b. Muhammed Selâme. 9 cilt. yy: Dâru Taybe, 1999.
İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. Te'vîlü müşkili'l-Kur'ân. thk. İbrâhim Şemsüddîn. Beyrut: Dârul-Kütübi'l-İlmiyye, ty.
et-Taberî, Ebû Câ?fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu?l-beyân an te'vîli âyi'l-Kur'ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 24 cilt. yy: Müessesetü'r-Risâle, 2000.
et-Tahâvî, Ebû Ca?fer Ahmed b. Muhammed. Ahkâmü'l-Kur'an. thk. Sadettin Ünal. 2 cilt. İstanbul: İSAM Yayınları, 1995.
Ünal, Mehmet. Kur'an'ın Anlaşılmasında Kıraat Farklılıklarının Rolü. Ankara: Fecr Yayınları, 2005.
Yavuz, Mehmet. "İbn Cinnî".Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 19: 397-400.
İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
________. "İbn Cinnî ve Arap Gramerindeki Yeri", www. journals.istanbul.edu.tr/ 253-254/12.02.2017.
ez-Zeccâc, Ebû İshak İbrahim b. es-Serî. Meâni'l-Kur'ân ve i'râbüh. thk. Abdülcelîl Abduh Şelebî. 5 cilt. Beyrut: Âlemü'l-Kütüb, 1988.
ez-Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Abdillah. el-Burhân fî ulûmi'l-Kur'ân. thk. Muhammed Ebü'l-Fadl İbrahim. 4 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi'l-Kütübi'l-Arabiyye, 1957