Hasan Çetin EKERBİÇER, Bilal ŞERİK, Tekin Ulaş KARATEPE, Nida ERDOĞAN, Muhlise DEMİRBAŞ, Baran Mustafa İNCİ, Nazan Bedir BEDİR, Ünal ERKORKMAZ

Sakarya’da Aile Sağlığı Merkezlerinde Çalışan Aile Hekimlerinin Tükenmişlik Düzeyleri ve İlişkili Faktörler

Amaç: Bu çalışmada, Sakarya il merkezi ve ilçelerinde aile sağlığı merkezlerinde çalışan aile hekimlerinin tükenmişlik düzeylerini ve bunların çeşitli değişkenlerle ilişkilerini saptamak amaçlanmıştır.Yöntem: 1 Şubat - 28 Şubat 2014 tarihleri arasında yürütülen kesitsel tipteki bu çalışmada Sakarya'da aile hekimi olarak çalışan 258 hekimden 157'sine (%60.8) ulaşılmıştır. Veriler, Maslach Tükenmişlik Ölçeği ve araştırmacılar tarafından hazırlanan standart bir anket formu kullanılarak toplanmıştır. İstatistiksel analizinde tanımlayıcı istatistikler, varyans analizi ve korelasyon katsayıları kullanılmıştır.Bulgular: Çalışmaya katılan hekimlerin %64.9'u erkek ve yaş ortalaması 40.9±7.2 Standart Sapma idi. Kişisel başarı (KB) alt ölçeği açısından katılımcıların %72.0'sinde yüksek düzeyde tükenmişlik saptanmıştır. Duyarsızlaşma (DYS) ve duygusal tükenme (DT) alt ölçekleri açısından sırasıyla %85.9'unda ve %4.7'sinde düşük düzeyde tükenmişlik olduğu saptanmıştır. Kadınların DT puanları erkeklerden; bekarların DYS puanları evlilerden; ilçelerde çalışan hekimlerin DYS puanları merkez ilçelerde çalışan hekimlerden istatistiksel olarak anlamlı yüksek bulunmuştur (sırasıyla p değerleri 0.021, 0.035, 0.032). Şiddete maruziyet durumu DT ve DYS ile orta, KB ile zayıf düzeyde ilişkili bulunmuştur.Sonuç: Katılımcıların tükenmişlik düzeyinin alt boyutlara göre genel olarak düşük olduğu sonucuna ulaşılmıştır fakat bu durum tükenmişlik riski altında olmadığını göstermez. Aile hekimlerinin kendilerini geliştirebilmeleri ve tükenmişlikten korunabilmeleri için poliklinikte günlük bakılan ortalama hasta sayısı azaltılmalı, aile hekimliği sistemini iyileştiren düzenlemeler yapılmalıdır. ( Sakarya Tıp Dergisi 2016, 6(2):60-66 )

Burnout Levels and Related Factors of Family Doctors Who Work At Family Health Centers in Sakarya Province

Purpose: This study aims to determine the burnout levels of family physicians who work at family health centers in Sakarya province and the relationship of the burnout levels with a range of variables.Materials and Methods:In this cross-sectional study which was performed between 1 February to 28 February 2014, 157 (%60.8) of 258 physicians working as family physicians in Sakarya province were surveyed. Data was collected by using Maslach Burnout Inventory and a questionnaire prepared by the researchers. In statistical analysis, descriptive statistics, analysis of variance and correlation coefficient were used. Results: %64.9 of physicians participating in the study were male and the arithmetic mean was 40.9±7.2 Standard Deviation. According to Personal Accomplishment (PA) subscale, %72.0 of participiants are found at high burnout level. According to Depersonalization (DP) and Emotional Exhaustion (EE) subscales, respectively %85.9 and %4.7 of participiants are found at low burnout level. Women’s EE scores were higher than men’s, DP scores of unmarried participants were higher than married ones, DP scores of physicians working in towns were higher than those working in central districts, and all these differences were statistically significant (respectively, p value 0.021, 0.035, 0.032). Exposure to violence was found to be associated with modarate level between EE and DP and with weak level between PA. Conclusion: It was concluded that according to subscales, the burnout levels of participants were generally low; but this does not mean that they are not under the risk of burnout. To protect family physicians from burnout and to improve themselves medically, the average number of patients seen in Daily practice should be reduced and there should be improvements for family medicine system. ( Sakarya Med J 2016, 6(2):60-66 )

PDF

___

1. Freudenberger HJ. Staff burnout. Journal of Social Issues Kaynaklar 1974;30(1):159-165.
2. Freudenberger HJ. The staff burn-out syndrome in alternative institutions. Psychotherapy: Theory, Research and Practice 1975;12(1):73-82.
3. Maslach C, Jackson SE. Consulting Psychologists Press. In: Maslach Burnout Inventory (Manual). 2nd ed. Palo Alto, CA; 1986.
4. Chambers R. Avoiding burnout in general practice. British Journal of General Practice 1993;42:442-443.
5. Yaman H, Ungan M. Tükenmişlik: Aile hekimliği asistan hekimleri üzerinde bir inceleme. Türk Psikoloji Dergisi 2002;17(49):37-44.
6. Soler JK, Yaman H, Esteva M,et al. (European General Practice Research Network Burnout Study Group) Burnout in European family doctors: the EGPRN study. Fam Prac 2008;25:245-65.
7. WHO. Obesity: preventing and managing the global epidemic, Report of a WHO Consultation, WHO Technical Report Series 894. Geneva: World Health Organization, 2000.
8. Ergin C. Maslach Tükenmişlik Ölçeği'nin Türkiye sağlık personeli normları. 3P Dergisi 1996;4(1):28-33.
9. Ergin C. Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeği’nin uyarlanması. 7.Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları 1992;143-154.
10. Ünal S, Karlıdağ R, Yoloğlu S. Hekimlerde tükenmişlik ve iş doyumu düzeylerinin yaşam doyumu düzeyleri ile ilişkisi. Klinik Psikiyatri 2001;4:113-118.
11. Sünter AT, Canbaz S, Dabak Ş, Öz H, Pekşen Y. Pratisyen hekimlerde tükenmişlik, işe bağlı gerginlik ve iş doyumu düzeyleri. Genel Tıp Derg 2006;16(1):9-14.
12. Ekerbiçer H, Çelik M, Aral M, Buğdaycı R. Kahramanmaraş'ta Çalışan Hekimlerde Mesleksel Tükenmişlik Düzeyi ve Bazı Kişisel Özelliklerle İlişkisi 8.Ulusal Halk Sağlığı Kongresi Özet Kitabı, 2002. s:700-702.
13. Ardıç K, Polatçı S. Tükenmişlik Sendromu Akademisyenler Üzerinde Bir Uygulama. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 2008;10(2):69-96.
14. Yılmaz TD. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastaneleri'nde Tıpta Uzmanlık Öğrencilerinin Tükenmişlik Düzeyi ve Etkileyen Faktörler. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Uzmanlık Tezi, 2009.
15. Budak G, Sürgevil O. Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine ilişkin akademik personel üzerinde bir uygulama. D.E.Ü.İİ.B.F. Dergisi 2005;20(2):95- 108.
16. Maslach C, Jackson SE. The measurement of experienced burnout. Journal Of Occupational Behaviour 1981;2:99- 113.
17. Tuna M, Çimen Z. Ankara'da Görev Yapan Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Tükenmişlik Düzeyinin İncelenmesi. Pamukkale Journal of Sport Sciences 2013;4(2):60-78.
18. Kaya M, Üner S, Karanfil E. Birinci basamak sağlık çalışanlarının tükenmişlik durumları. Kor Hek 2007;6(5):357-363.
19. Boyar E. Türkiye’de Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Tükenmişlik Durumlarının Araştırılması. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, 2011.
20. Elmas Ü. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde Eğitim Gören 5 ve 6. Sınıf Tıp Öğrencilerinin Anksiyete, Depresyon ve Tükenmişlik Düzeyi. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı Tıpta Uzmanlık Tezi, 2011.
21. Polatçı S. Tükenmişlik sendromu ve Tükenmişliğe Etki Eden Faktörler Gazi Osmanpaşa Üniversitesi Akademik Personeli Üzerinde Bir Analiz. Gazi Osmanpaşa Üniversitesi Sosyal bilimler Fakültesi Yüksek Lisans Tezi, 2007.
22. Beyhan S, Güneş Y, Türktan M, Özcengiz D. Doğu Akdeniz Bölgesindeki Anestezi Hekimlerinde Tükenmişlik Sendromunun Araştırılması. Turk J Anaesth Reanim 2013;41:7-13.
23. Erol A, Akarca F, Değerli V, Sert E, Delibaş H, Gülpek D ve ark. Acil servis çalışanlarında tükenmişlik ve iş doyumu. Klinik Psikiyatri 2012;15:103-110.
24. Okutan E, Yıldız Ş, Konuk F. İş hayatında tükenmişlik sendromu: Finans ve muhasebe çalışanlarının tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesine ilişkin bir çalışma. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 2013;3(2):1-17.
25. Akçalı DT, Dayanır H, İlhan MN, Babacan A. İç Anadolu Bölgesi'nde anesteziyoloji ve algoloji çalışanlarında tükenmişlik durumu. Ağrı 2010;22(2):79-85.
26. Havle N, İlnem MC, Yener F, Gümüş H. İstanbul’da çalışan psikiyatristlerde tükenmişlik, iş doyumu ve bunların çeşitli değişkenlerle ilişkisi. Düşünen Adam 2008;21(1-4):4-13.
27. Polat G, Topuzoğlu A, Gürbüz K, Hotalak Ö, Kavak H, Emirikçi S ve ark. Bilecik ili Bozüyük ilçesi, lise öğretmenlerinde tükenmişlik sendromu. TAF Prev Med Bull 2009;8( 3):217- 222.
28. Aslan D, Kiper N, Karaağaoğlu E, Topal F, Güdük M, Cengiz ÖS. Türkiye'de tabip odalarına kayıtlı olan bir grup hekimde tükenmişlik sendromu ve etkileyen faktörler. Türk Tabipler Birliği Yayınları 2005.
29. Aslan Y, Ünal S. Bir fabrikada çalışan işçilerde tükenmişliğin incelenmesi. TAF Prev Med Bull 2010;9(5):453-462.
30. Aldrees TM, Aleissa S, Zamakhshary M, Badri M, Ali MS. Physician well-being: Prevalence of burnout and associated risk factors in a tertiary hospital, Riyadh, Saudi Arabia. Ann Saudi Med 2013;33(5):451-456.
31. Oğuzberk M, Aydın A. Ruh sağlığı çalışanlarında tükenmişlik. Klinik Psikiyatri 2008;11:167–179.
32. Efeoğlu İ.E, Özcan E. Aile Hekimlerinin İş Doyumu: Adana il merkezinden bir çalışma. Çukurova Medical Journal 2013;38(4):567-573.
33. Baykan Z, Çetinkaya F, Naçar M, Kaya A, Işıldak MÜ. Aile hekimlerinin tükenmişlik durumları ve ilişkili faktörler. Türk Aile Hek Derg 2014;18(2):121-132.