Duygu AYABAKAN ÇOT, Necdet AYTAÇ, Muhsin AKBABA

Adana Çukurova İlçesinde Yaşayan Hane Halkının Atık İlaç Konusunda Bilgi, Tutum ve Davranışları

Amaç Bu çalışma Adana Çukurova ilçesinde yaşayan hane halkının atık ilaç konusunda bilgi, tutum ve davranışlarını belirlemek amacıyla yapıldı. Gereç ve Yöntemler Kesitsel tanımlayıcı olan araştırma 2019 yılı Şubat-Mart aylarında 384 haneden birer kişi ile yüz yüze görüşülerek yapıldı. Haneler sistematik örnekleme yöntemi ile seçildi. Anket sosyodemografik veriler ve atık ilaç depolanması ve bertarafı ile ilgili 18 sorudan oluşmaktadır. Veriler spss paket programına girilerek, p<0,05 anlamlı kabul edildi. Bulgular Çalışmaya katılanların %69’u (265)kadındı ve çalışmaya katılanların yaş ortalaması 41,55±9,82‘ydi (min. 19, max.65). Araştırmaya katılanların %68,3’ü (262) lise ve üstü bir okula gitmişti ve %43,2’si(166) gelir getiren bir işte çalışıyordu. Ailelerin %30,5 (117)’i 0-6 yaş aralığında küçük çocuğa sahipti. Evlerde kullanım dışı kalmış ilaç sayısı ortalama 4,26/hane‘ydi. Kullanım dışı kalmaların en sık nedeni son kullanma tarihinin geçmiş olması ve hastanın ilacı beğenmeyerek kullanmaya devam etmek istememesi idi. İlaç çeşidi olarak ise sırayla en sık analjezik, antibiyotik ve antihistaminik ilaçlar gelmekteydi. İlaçların %26,6’sı (102)uygunsuz yerlerde muhafaza edilmekteydi. Sonuç Ülkemizde çok fazla ilaç gereksiz reçete edilip lavabo ve çöplere dökülerek çevre kirliliğine yol açmaktadır. Birçok hane kızartma yağlarını ve pillerini atık toplama kutularına atarken bölgemizde ilaç atığı toplama ile ilgili herhangi bir uygulama olmadığı için çöplere atmak zorunda kalmışlardır. Kullanım dışı kalmış ilaçlar aynı zamanda küçük çocuklarda zehirlenmelere de sebebiyet vermesiyle çift yönlü zarara neden olmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

atık ilaç, ilaç bertarafı, akıllı ilaç kullanımı

Knowledge, Attitudes and Behaviors of Households Living in Cukurova District in Adana

ObjectiveThis study was carried out to determine the knowledge, attitude and behaviors of households living in Adana Çukurova district.MethodThe cross-sectional descriptive study was conducted in February-March 2019 by one-to-one interviews with 384 households. Households were selected by systematic sampling method. The questionnaire consisted of 18 questions about sociodemographic data and waste drug storage and disposal. Data were entered into spss package program and p <0.05 was considered significant.Results69% (265) of the participants were female and the mean age of the participants was 41.55 ± 9.82 (min. 19, max.65). Of the participants, 68.3% (262) attended high school and higher education, and 43.2% (166) were employed in an income-generating job.30.5% (117) of the families had small children aged 0-6. The average number of drugs out of house was 4.26 / household. The most common reason for the out-of-use was the expiration date and the patient's unwillingness to continue to use the drug. The most common medications were analgesics, antibiotics and antihistaminic drugs. 26.6% (102) of the drugs were kept in inappropriate places.Conclusion In our country, too much medication is prescribed unnecessary and poured into sinks and trash, causing environmental pollution. Participants had to dispose of waste medication to waste because there was no recycling project for it. Medication also cause bi-directional damage by causing poisoning in young children.

Keywords:

waste medication, drug disposal, smart drug use,

PDF

___

1.Özcan V.,Evsel İlaç Atıkları Çevre Ve İnsan Sağlığı,TEB Haberler Ocak –Şubat 2009 sayı:1
2.Arslankaya E.,İstanbul Metropolitanında Evsel Zararlı Atık Potansiyelinin Araştırılması, Ekoloji Çevre Dergisi, Temmuz-Agustos-Eylül 1995 Sayı: 16
3. WHO. The Rational use of drugs: report of the conference of experts, Nairobi, 25-29 November 1985:World Health Organization; 1987.
4. WHO. Guide to good prescribing: a practical manual. 1997:7-16.
5. Sağlık Bakanlığı. Stratejik Plan 2013-2017. Ankara. 2012:46.6. İEİS. Türkiye İlaç Pazarı. Erişim tarihi 6.5.2019 2019. p. Erişim adresi, http://www.ieis.org.tr/ieis/tr/ indicators/33/turkiye-ilac-pazari.
7. Acar A, Yeğenoğlu S. Akılcı ilaç kullanımı açısından farmakoekonomi ve hastane formülleri. AnkaraEczacılık Fakültesi Dergisi. 2005;34(3):207-18.
8. Boxall, Alistair B. The environmental side effects of medication. European Molecular Biology Organization Reports 2004; 5: 1110-6.
9 United States Consumer Product Safety Commission.2005 Annual report of all-terrain vecihle (ATV)-related death and injuries. PDF Dokümanı. [http://www.cpsc. gov/PageFiles/87678/atv2005.pdf; Erişim Tarihi: 26 Ağustos 2013].
10.National Suicide Prevention Strategy for England. PDF Dokümanı [http://www.nmhdu.org.uk/silo/files/ national-suicide-prevention-strategy-for-england.pdf; Erişim Tarihi: 26 Ağustos 2013].
11. De Bolle L, Mehuys E, Adriaens E, Remon JP, Van Bortel L, Christiaens T. Home medication cabinets and selfmedication:a source of potential health threats? Ann Pharmacother 2008; 42: 572-9.
12.. Ruhoy IS, Daughton CG. Beyond the medicine cabinet:An analysis of where and why medications accumulate.Environ Int 2008; 34: 1157–69.
13. Herring ME, Shah SK, Shah SK, Gupta AK. Current Regulationsand Modest Proposals Regarding Disposal of Unused Opioids and Other Controlled Substances. J Am Osteopath Assoc 2008; 108: 338-43.
14. İlkkurşunlu Ş. İlaç atık ve bertaraf projesi. [www.atikilac.com/Evsel_Atik.pps.; Erişim Tarihi: 26 Ağustos 2013].
15. Şahan S, Battal D, Şahin NÖ. Çevre ve insan sağlığıyönünden ilaç atıklarının önemi. Marmara Pharm J 2012;16: 82-90.
16.Bound JP, Voulvoulis N. Household disposal of pharmaceuticals as a pathway for aquatic contamination in the United Kingdom. Environ Health Perspect 2005; 113:1705-11.
17. Daughton CG, Ternes TA. Pharmaceuticals and personalcare products in the environment: Agents of subtle change? Environ Health Perspect 1999; 107: 907–38.
18. Coma A, Modamio P, Lastra CF, Bouvy ML, Mariño EL. Returned medicines in community pharmacies of Barcelona. Pharm World Sci 2008; 30: 272–7.
19. De Bolle L, Mehuys E, Adriaens E, Remon JP,Van Bortel L, Christiaens T. Home medication cabinets and self-medication: a source of potential health threats? Ann Pharmacother.2008; 42(4):572-9.
20. Özkan S, Özbay OD, Aksakal FN, İlhan MN, Aycan S. Bir Üniversite Hastanesine Başvuran Hastaların Hasta Olduklarındaki Tutumları Ve İlaç Kullanım Alışkanlıkları. TAF Prev Med Bull. 2005;4(5): 223-237.
21. Aydınoğlu H, Aygün AD, Güngör S, Turgut M, DoğanY. Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde izlenen 176 çocuk zehirlenme olgusunun değerlendirilmesi. Türk Pediatri Arşivi 2000; 35:245-248.
22. Aji DY, İlter Ö. Türkiye’de Çocuk Zehirlenmeleri. Türk Pediatri Arşivi 1998; 33:154-158.
23. Aji DY, Keskin S, İlter Ö. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp fakültesi çocuk sağlığı ve hastalıkları anabilim dalı, acil birimince izlenen zehirlenmelerin değerlendirilmesi. Türk Pediatri Arşivi 1998; 33:148-153.
24. Aji DY. Çocuklarda akut zehirlenmeler. İÜ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Pediatrik Aciller Sempozyum Dizisi 2007; 57:147-161.
25. Akbay-Öntürk Y, Uçar B. Eskişehir bölgesinde çocuklukçağı zehirlenmelerinin retrospektif değerlendirilmesi. Çocuk Sağ Hast Der 2003; 46:103-113.
26. Çetin NG, Beydilli H, Tomruk Ö. Acil servise başvuran intoksikasyon olgularının geriye dönük analizi. S.D.Ü. Tıp Fak. Derg. 2004; 11(4): 7-9.
27. Akar T, Derinöz O, Demirel B. İlaç zehirlenmeleri ve hastane maliyetleri. Türk Ped Arş. 2007; 42: 103-6.
28. Penbegül ML. İlaç Zehirlenmesi Olan Çocuk Olgularda Demografik Özellikler Ve Ailesel Etkenlerin Değerlendirilmesi. Uzmanlık Tezi. İstanbul. T.C.Sağlık Bakanlığı Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi ÇocukKliniği, 2006.
29. Biçer S, Sezer S, Çetindağ F, Kesikminare M, Tombulca N, Aydoğan G ve ark. Çocuk Acil Kliniği 2005 Yılı Akut Zehirlenme Olgularının Değerlendirilmesi. Marmara Medical Journal. 2007; 20(1); 12-20.
30. Uskun E, Başar Uskun S, Öztürk M, Kişioğlu AN. Sağlık Ocağına Başvuru Öncesi İlaç Kullanımı.Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi. 2004; 13(12): 451- 454.
31.http://www.nethabercilik.com/haber/eskisehir_de_ilac_toplama_kampanyasi.htm.(Erişim tarihi:15.06.2011).
32. http://www.internethaber.com/news_detail. php?id=105214. (Erişim Tarihi: 15.06.2011).
33. Yapıcı G, Balıkçı S, Uğur Ö. Birinci basamak sağlık kuruluşuna başvuranların ilaç kullanımıkonusundaki tutum ve davranışları. Dicle Tıp Dergisi. 2011;38(4):458-65.
34. Özçelikay G. Akılcı İlaç Kullanımı Üzerinde Bir Pilot Çalışma. Ankara Ecz Fak Der. 2001;30(2):9-18.
35.Pınar N, Karataş Y, Bozdemir N, Ünal İ. Adana İlindeki İnsanların İlaç Kullanım Alışkanlıkları. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2013;12(6):639-50.
36. Şendir M, Çelik Z, Güzel E, Büyükyılmaz F. Aile sağlığı merkezlerine başvuran bireylerde akılcı ilaç kullanım alışkanlıklarının belirlenmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2015;14(1).
37. Proper disposal of expired or unwanted drugs. Pharmacist’s Letter / Prescriber’s Letter 2007; 23: Detail-Document#230401. [Erişim Tarihi: 06.05.2019]
38. Witte W. Medical Consequences of Antibiotic Use in Agriculture. Science 1998; 279: 996-7.