İlknur ÖZKAN, Feride TAŞKIN YILMAZ, Kamile UYAR

Kronik Hastalığı Olan Bireylerin Televizyonda Yayınlanan Sağlık Programlarını İzleme Motivasyonlarının Sağlığı Geliştirici ve Koruyucu Davranışlar ile İlişkisi

Amaç: Televizyonda yayınlanan sağlık programları bireylere, sağlığın geliştirilmesi hususunda bilgi sunmaktadır. Araştırma, kronik hastalığı olan bireylerin televizyonda yayınlanan sağlık programlarını izleme motivasyonlarının sağlığı geliştirici ve koruyucu davranışlar ile ilişkisini belirlemek amacıyla yapılmıştır.Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı ve kesitsel olarak yapılan çalışmaya bir Aile Sağlığı Merkezi’ne kayıtlı ve kronik hastalığı bulunan 91 hasta dâhil edilmiştir. Veriler hasta tanılama formu, Sağlık Programlarını İzleme Motivasyonları Ölçeği ve Sağlığı Geliştirici ve Koruyucu Davranışlar Ölçeği ile elde edilmiştir.Bulgular: Hastaların Sağlık Programlarını İzleme Motivasyonları Ölçeği’nin genel ve alt boyut puan ortalamaları ile Sağlığı Geliştirici ve Koruyucu Davranışlar Ölçeği’nin psikososyal alt boyut puan ortalamaları arasında pozitif yönde anlamlı ilişki olduğu belirlenmiştir (p<0.05). Hastaların sağlık programlarını takip etmede enformasyon/bilgi, destek/paylaşma ve kişisel faydaya önem vermelerinin, sağlığı geliştirici ve koruyucu davranış düzeyini önemli ölçüde etkileyen faktörler olduğu saptanmıştır (R=0.323, R2=0.105, F=4.351, p=0.039). Hastaların bilgi, destek ve kişisel faydaya verdikleri önem sağlığı geliştirici ve koruyucu davranış düzeyinde toplam varyansın %10.5’ini açıkladığı tespit edilmiştir.Sonuç: Hastaların televizyonda sağlık programlarını bilgi, destek, farkındalık oluşturma, alışkanlık ve kişisel fayda amacıyla takip etme düzeylerinin psikososyal sağlığı olumlu yönde geliştirdiği ve koruduğu belirlenmiştir. Ayrıca, bilgi, destek ve kişisel fayda boyutlarında sağlık programlarını izleme motivasyonunun yüksek olmasının, sağlığı geliştirici ve koruyucu davranış düzeyini de artırdığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Televizyon, sağlığı koruma, sağlığı geliştirme, sağlık programları

Relationship with Health Promotion and Protective Behaviors of Motivations to Health Programme Monitoring on Television of Individuals with Chronic Disease

Objective: Health programs broadcast on television provide information on health promotion for individuals. The research was carried out to determine the relationship with health promoting and protective behaviors of motivation to health programs monitoring on television of individuals with chronic diseases.Materials and Methods: The descriptive and cross-sectional study included 91 patients with chronic disease enrolled in a Family Health Center. The data was obtained through patient diagnosis form, Health Programs Monitoring Motivations Scale and Health Promotion and Protective Behaviors Scale.Results: It was determined that there was a positive correlation between the general and subscale score averages of the Patients' Health Programs Monitoring Motivations Scale and the Health Promotion and Protective Behaviors Scale (p <0.05). It was determined that the importance of information, support / sharing and personal benefit in patients' follow-up health programs were factors that significantly affect the level of health promoting and protective behavior (R=0.323, R2=0.105, F=4.351, p=0.039). It has been determined that the importance that patients attach to information, support and personal benefit explains 10.5% of the total variance at the level of health-promoting and protective behavior.Conclusion: It was determined that the patients' level of monitoring their television programs for information, support, awareness, habit and personal benefit improves and protects psychosocial health positively. In addition, it was determined that high motivation to monitor health programs in terms of information, support and personal benefit increased the level of health promotion and protective behavior.

Keywords:

Television, Health programs, Health protection, Health promotion,

PDF

___

Atabek, Ü., Atabek, G., ve Bilge D. (2013). Televizyon sağlık programlarında ideolojik söylemler. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, Özel Sayı:3, 11-30.
Avcı, İ.B., ve Sönmez, M.F. (2013). Sağlık iletişimi bağlamında bireylerin televizyonda yayınlanan sağlık programlarını izleme alışkanlıkları ve motivasyonları: Elazığ örneği. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (e-GİFDER), 2(2), 119-138.
Aydemir, T., ve Çetin, Ş. (2019). Kronik hastalıklar ve psikososyal bakım. Journal of Anatolian Medical Research, 4(3), 109-115.
Aydın, N. (2019). Sağlığın teşviki ve geliştirilmesi. BSJ Health Sci, 2(1), 21-29.
Bahadır Yılmaz, E., Ayvat, İ. ve Şiran, B. (2018). Hastanede yatan hastalarda sağlık anksiyetesi ile sağlık programlarını izleme motivasyonları arasındaki ilişki. Fırat Tıp Dergisi, 23(1), 11-17.
Bostan, N., Örsal, Ö., ve Karadağ, E. (2016). Sağlığı Geliştirici ve Koruyucu Davranışlar Ölçeğinin geliştirilmesi: Metodolojik çalışma. Türkiye Klinikleri J Nurs Sci, 8(2), 102-111.
Bulduklu, Y. (2010). Televizyonda yayınlanan sağlık programları ve izleyicileri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 75-85.
Burzyńska, J., Binkowska-Bury, M. ve Januszewics P., (2015). Television as a source of information of health and illness-review of benefits and problems. Prog Health Sci, 5(2), 174-184.
Demircan, B. ve Turancı, E. (2019). Sağlık programlarında gerçeklik sorunu: Sağlık bilimleri öğrencilerinin programlara ilişkin görüşleri. Erciyes İletişim Dergisi, 6(2), 1165-1190.
Etiler, N., Zengin, Ü. (2015). Televizyon kanallarındaki gündüz programlarında kadın sağlığı ve toplumsal cinsiyete bakışın değerlendirilmesi. Turk J Public Health, 13(2), 137-146.
Hülür, A.B. (2016). Sağlık iletişimi, medya ve etik: Bir sağlık haberinin analizi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 155-178.
Kahraman, G., Baş, T., Akbolat, T. (2015). Obeziteye yönelik tutum ve inançların geliştirilmesinde sağlık programlarının etkisi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(2), 89-98.
Koçak, A. ve Bulduklu, Y. (2010). Sağlık iletişimi: yaşlıların televizyonda yayınlanan sağlık programlarını izleme motivasyonları. Selçuk İletişim, 6(3), 5-17.
Kumsar, A.K., Yılmaz, F.T. (2014). Kronik hastalıklarda yaşam kalitesine genel bakış. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(2), 62-70.
Lee, M., Park, S., ve Lee, K.S. (2020). Relationship between morbidity and health behavior in chronic diseases. Journal of Clinical Medicine, 9, 1-11.
Özdemir, N. (2015). Elazığ ili bir kırsal bölgesinde yetişkinlerin sağlıkla ilgili televizyon programlarını izleme ve etkilenme durumlarının incelenmesi. İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Malatya.
Özdemir, Ü., ve Taşcı, S. (2013). Kronik hastalıklarda psikososyal sorunlar ve bakım. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1(1), 57-72.
Özenç, Ö. (2019). Türk televizyon kanallarında yayınlanan sağlık programlarının içerik analizi: Örnek Olay Doktor Geldi (TRT 1), Sağlık Kontrolü (CNN Türk), Yaşasın Hayat (NTV) . İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Özyurt, T.E. (2019). İnternet ve televizyonda sağlık bilgisi arama davranışı ve ilişkili faktörler. Sakarya Üniversitesi Tıp Fakültesi, Uzmanlık Tezi, Sakarya.
Pınar Bölüktaş, R., ve Durak. D. (2019). Televizyonda yayınlanan sağlık programlarının kadın izleyicilerin sağlığa ilişkin bilgi, tutum ve davranışlarına etkisi. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 14(1). 57-72.
Sungur, C., Kar, E., Kıran, Ş., ve Macit, M. (2019). Sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi: klinik sağlık hizmeti alan hastalar üzerinde bir araştırma. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 8(15), 43–52.
Tekin, A. (2007). Sağlık-hastalık olgusu ve toplumsal kökenleri (Burdur Örneği). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
Yetiş, A. (2020). Medyada sağlıklı birey sunumlarının izleyicilerde oluşturduğu algı: Sağlık programları üzerine bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya.
Zehirlioglu, L., ve Mert, H. (2019). Kronik hastalıklara yeni yaklaşım: Yaşam tarzı tıbbı. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(2), 341-350.