Türkiye’de Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamalarının Mevcut Standartları ve İyileştirme Önerileri

Modern tıp bilimsel bilgiye dayanmaktadır. Objektif ve evrensel tedavi yöntemleridir. Modern tıbbın dışında alternatif/tamamlayıcı tıp adı altında da uygulamalar yapılmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tanımına göre geleneksel tıp; çeşitli kültürlerin inançları, teorileri ve deneyimlerine dayalı, açıklanan veya açıklanamayan, sağlığın korunması, hastalıkların önlenmesi, teşhisi ve tedavisi süreçlerinin hepsinde kullanılan bilgi ve uygulamaların tümüdür. Tamamlayıcı tıp veya alternatif tıp terimlerini ise; ülkenin kendi geleneği ile ilgili olmayan, mevcut sağlık sistemine entegre edilmemiş uygulamalar olarak tanımlamıştır. Çok eskiye dayanmasına rağmen, halen kullanımı oldukça fazladır. Son dönemde bazı devletlerin ve önemli kurumların desteğiyle önü daha da açılmıştır.. Türkiye de destekleyici ülkeler arasındadır. 27 Ekim 2014 tarihinde Resmi Gazete'de yayınlanan "Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp (GETAT) Uygulamaları Yönetmeliği" ile 15 uygulama Türkiye'de yasal hale getirilmiştir. İlgili yönetmelik yasal sınırları belirsiz olan çeşitli uygulamaların düzenlenmesi açısından oldukça önemli bir adım olsa da, yetersiz kaldığına yönelik eleştiriler almaktadır. Bu nedenle çalışmamızın amacı; derleme yöntemi ile mevcut çalışmaları inceleyerek, Türkiye’de GETAT uygulama standartlarını iyileştirmek için öneriler geliştirmektir. Cezai yaptırımların ağırlaştırılması, modern tıptan ayrı özel hukuki şartların belirlenmesi, medya kaynaklarına sınırlamalar getirilmesi, reçete yazmaya yönelik gerekli madde eklenmesi, hastanın kendi hekiminden uygunluk belgesi alma zorunluluğu getirilmesi, GETAT uygulamalarına özel “Bilgilendirme ve Rıza Formu” oluşturulması ve denetimlerin sıklaştırılması geliştirilen başlıca öneriler olmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Alternatif tıp, Geleneksel ve tamamlayıcı tıp, Yönetmelik

Current Standards of Traditional and Complementary Medicine Practices in Turkey and Suggestions for Improvement

Modern medicine is based on scientific knowledge. They are objective and universal treatment methods. Apart from modern medicine, applications are also made under the name of alternative/complementary medicine. According to the definition of the World Health Organization (WHO), traditional medicine; It is all of the knowledge and practices used in all processes of health protection, disease prevention, diagnosis and treatment, based on the beliefs, theories and experiences of various cultures, explained or unexplained. Complementary medicine or alternative medicine terms; defined as practices that are not related to the country's own tradition and that are not integrated into the existing health system. Although it is very old, it is still used quite a lot. With the support of important institutions and states, its path is gradually cleared. Turkey is among the countries that support it. With the "Regulation on Traditional and Complementary Medicine (GETAT) Practices" published in the Official Gazette on October 27, 2014 in Turkey, 15 practices were made legal. Although the relevant regulation is a very important step in regulating various applications whose legal boundaries are unclear, it receives criticism that it is insufficient. For this reason, it is the aim of our study to develop recommendations to improve the GETAT application standards in Turkey by examining the existing studies with the compilation method. Our recommendations are aggravating criminal sanctions, determining special legal conditions separate from modern medicine, imposing limitations on media resources, adding articles about prescriptions, requiring the patient to obtain a certificate of conformity from his own physician, creating an "Information and Consent Form" specific to GETAT application, and increasing inspections.

Keywords:

Alternatif tıp, Geleneksel ve tamamlayıcı tıp, Yönetmelik,

PDF

___

1. Kuzhan O. Geleneksel ve tamamla-yıcı tıp bataklığı. Bilim ve Gelecek Dergisi 2020; (193).
2. Kaptanoğlu RÖ, Tosun N. Türkiye ve Dünyada Alternatif-Tamamlayıcı Tıp Kullanımı. Atlas Sosyal Bilimler Dergisi (2022); 1(9), 0-0.
3. WHO. Traditional, complementary and integrative medicine. Internet: https://www.who.int/health-topics/traditional-complementary-and-integrative-medicine#tab=tab_. Erişim: 27.10.2022
4. Yurdakul ES, Sarı O. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamalarının Etik Yönden İncelenmesi. Lokman Hekim Dergisi 2020; 10(3), 404-414.
5. Magdalena L, Ilona K, Julia B, Ag-nieszka K, Rafał P. Opinions and experiences of physicians regarding complementary and alternative me-dicine (CAM). A research report from Poland. Journal of Education, Health and Sport 2022; 12(8), 307–316.
6. Resmi Gazete. Geleneksel ve Ta-mamlayıcı Tıp Uygulamaları Yö-netmeliği (29158) 27 Ekim 2014. In-ternet: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/10/20141027.pdf. Erişim: 20.10.2022
7. Özyiğit G. Alternatif ve Tamamlayı-cı Tıp. Bilim ve Teknik, 2017; 60-62.
8. Akpolat T. Tıbbi Şarlatanlar 2. Inter-net: http://tekinakpolat.com/tibbi-sarlatanlar-2/. Erişim: 5.11.2022
9. Aydın S. DSÖ ve Gelenekten Küre-sele Tıbbın Alternatif Serüveni. Sağ-lık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi 2011-2012; (22), 8-11.
10. Lutz EV, Somer P. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Yö-netmeliği’nin Hukuki ve Etik Açıdan Değerlendirilmesi. Anadolu Kliniği 2017; 22(1), 58-65.
11. Ünlü A, Kırca Ö, Duman O, Özdo-ğan M. Akupunktur ve Kanser. Ak-deniz Tıp Dergisi 2017; 3(2) , 59-64.
12. Çayır Y, Çınar Tanrıverdi E. Kadın Sağlığı ve Hastalıklarında Akupunktur. Dicle Tıp Dergisi 2022; 49 (1) , 256-263.
13. Helms JM. An overview of medical acupuncture. Altern Ther Health Med 1998; 4(3), 35-45.
14. Acar HV. Türklerde ve Anadolu'da Akupunktur ve Benzeri Uygulamala-rın Tarihçesi. In: Tekin A, Çevik C, editors. Akupunktur Uygulaması Ki-tabı. Ankara: Sağlık Hizmetleri Ge-nel Müdürlüğü; 2021. p. 46-58.
15. Tolon B. Apiterapi; Arı Ürünlerinin İnsan Sağlığındaki Önemi. Hayvan-sal Üretim 1997; 37 (1) , 73-83.
16. Weis WA, Ripari N, Lopes Conte F, Honorio MS, Sartori AA, Hage Ma-tucci R, Sforcin JM. An overview about apitherapy and its clinical app-lications. Phytomedicine plus 2022; 2(2).
17. Şenel E, Demir E. Bibliometric analysis of apitherapy in comple-mentary medicine literature between 1980 and 2016. Complementary the-rapies in clinical practice 2018; 31, 47–52.
18. Ünal M, Dağdeviren H. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Yöntemleri. Eu-rasian Journal Of Family Medicine 2019; 8(1), 1-9.
19. Hellner M, Winter D, von Georgi R, Münsted K. Apitherapy: usage and experience in German beekeepers. Evid-based Complement Alternat. Med 2008; 5(4),475-479.
20. Faqihi R, Taha E. Apitherapy as an Alternative medicine: Article review. African Journal of Biological Scien-ces 2022; 18(2), 43-57.
21. Erel Ö, Erel KV. Hypnosis. Meand-ros Med Dent J 2017; 18(2),76-79.
22. Telli A. Hipnoz ve bilimde kullanım alanları. Journal of Medicine and Palliative Care 2020; 1(4), 109-112.
23. Kekecs Z, Moss D, Elkins G, De Benedittis G, Palsson OS, Shenefelt PD, Terhune DB, Varga K, Whorwell PJ. Guidelines for the As-sessment of Efficacy of Clinical Hypnosis Applications. International Journal of Clinical and Experimental Hypnosis 2022; 70(2), 104-122.
24. Stanley RO, Norman T, Burrows GD. Hypnosis in the Management of Stress and Anxiety Disorders. In; Burrows GD, Stanley RO, Bloom PB, editors. International Handbook of Clinical Hypnosis. New York: Wiley; 2001. p. 113-127.
25. Ceyhan D, Yiğit TT. Tıbbi Tedavi-lerde Hipnoz Uygulamalarının Kul-lanımı ve Etkinliği. ADO Klinik Bi-limler Dergisi 2013; 7(2): 1507-1516.
26. Mat A. Geçmişten Günümüze Fitote-rapi. In: Canat HL, Kadıoğlu A, edi-tors. Genito-Üriner Hastalıklarda Fi-toterapinin Yeri. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri; 2019. p. 1-3.
27. Yıldırım D, Baykal D, Can G. Kanıt Temelli Fitoterapi Uygulamalarının İncelenmesi. Jaren. 2020; 6(3),571-6.
28. Şahan D, İlhan MN. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Ve Halk Sağlığı Açısından Değerlendi-rilmesi. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi 2019; 4 (3), 12-19.
29. Koçtürk OM, Kalafatçılar ÖA, Öz-bilgin N, Atabay H. Türkiye’de Bit-kisel İlaçlara Bakış. Ege Üniv Ziraat Fak Derg 2009; 46(3), 209-14.
30. Ipek G, Ergul M. Fitoterapi ve Kan-ser. Health Sciences Student Journal 2021; 1(1), 15-23.
31. Sarışen Ö, Çalışkan D. Fitoterapi: Bitkilerle Tedaviye Dikkat. Sted/Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi 2005; 14(8), 182 - 187.
32. Dağlar N, Dağdeviren HN. Gelenek-sel Ve Tamamlayıcı Tıp Uygulama-larında Fitoterapinin Yeri. Euras J Fam Med 2018; 7(3),73-7.
33. Özler M, Öter Ş, Korkmaz A. Ozon Gazının Tıbbi Amaçlı Kullanılması. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2009; 8(1), 69-74.
34. Bocci V. Scientific and Medical As-pects of Ozone Therapy. State of The Art. Archives of Medical Rese-arch 2006; 37, 425-435.
35. Aslan Yüksel N, Açıkgöz B, Yüksel C, Ayoğlu FN, Er T. Hekimlerin Ge-leneksel Ve Tamamlayıcı Tıp Uygu-lamalarına Bakış Açısı - Physıcıans' Poınt Of Vıew Of Tradıtıonal And Complementary Medıcal Practıces. Estüdam Halk Sağlığı Dergisi 2019; 4(3), 276-286.
36. Kavaklı A, Aksu F. Ozon Tedavisi. Fırat Tıp Dergisi 2021; 26(4), 183-189.
37. Bocci V. Ozone a New Medical Drug. Dordrecht. Springer. The Net-herlands, 2005.
38. Brugman R, Fitzgerald K, Fryer G. The effect of Osteopathic Treatment on Chronic Constipation – A Pilot Study. International Journal of Oste-opathic Medicine 2010; 13(1),17-23.
39. Gerçeker, H. Alternatif Tıp Ve Din. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya, 2019.
40. Kaya Ş, Karakuş Z, Boz İ, Özer Z. Dünyada ve Türkiye’de tamamlayıcı terapilere ilişkin yasal düzenleme-lerde hemşirelerin yeri. Jaren 2020; 6(3),584- 91.
41. Küçük M, Yaman O. Tıbbi Sülük Terapisi (Hirudoterapi). J Biotechi-nol & Strategic Health Res 2019; 3, 29-46.
42. Okka B. Geçmişten Günümüze Sü-lük Tedavisi. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, Lokman Hekim Journal Supplement 2011; 9-9.
43. Trak G. Hirudoterapi ve Cerrahide Kullanımı. J Biotechinol & Strategic Health Res. 2019; 3: 47-54.
44. Özkaptan BB, Güler Y. Geleneksel bir tedavi yöntemi: Tıbbi sülük teda-visi (Hirudoterapi). In: Çaltekin İ, Çaltekin M, editors. Sağlık Bilimleri Alanında Araştırma Makaleleri. An-kara: Gece Akademi; 2019. p. 96-112.
45. Ayhan H, Mollahaliloğlu S. Tıbbi Sülük Tedavisi: Hirudoterapi. Anka-ra Medical Journal 2018; 18 (1), 141-148.
46. Ağaoğlu A, İlhan NF, Arslantürk N. COVID-19 Pandemisinde Homeopa-ti Uygulaması. In: Yılmaz N, Yeni Koronavirüsün Tedavisinde ve Ön-lenmesinde Geleneksel ve Tamam-layıcı Tıp (COVID-19). Ankara: Türkiye Klinikleri; 2020. p. 61-68.
47. Yardımcı AB. Homeopati Bilim Mi-dir? Bilim Felsefesi Açısından Bir Değerlendirme. Sözel Bildiri, 3. Uluslararası Felsefe, Eğitim, Sanat ve Bilim Tarihi Sempozyumu, Gire-sun, 2018.
48. Sezer Ö. Türkiye’de Yeni Parlayan Bir İntegratif Tıp Yöntemi: Homeo-pati. Euras J Fam Med 2015; 4(1),1-6.
49. Kızıl Ö, Atam S. Homeopati ve Ve-teriner Hekimlikte Homeopatik Te-davi Uygulamaları. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Veteriner Dergisi 2016; 30(3), 243 - 246.
50. World Federation of Chiropractic. WFC Dictionary Definition. Internet: https://www.wfc.org/website/index.php?option=com_content&view=article&id=90. Erişim: 11.11.2022
51. Kaptchuk TJ, Eisenberg DM. Chi-ropractic: Origins, Controversies, and Contributions. Arch Intern Med 1998; 158(20),2215–2224.
52. Ural Nazlıkul FG, Öztürk GT, Diz-dar D, Karabay İ, Nazlıkul H. Kro-nik Bel Ağrısı Olan Hastalarda Kay-ropraksik Manuel Tedavinin Etkinli-ğinin Değerlendirilmesi. Ankara Med J. 2021; (2):250-260.
53. Hartvigsen J, French SD. So, what is chiropractic? Summary and reflecti-ons on a series of papers in Chirop-ractic and Manual Therapies. Chi-ropractic & manual therapies 2020; 28(1), 4.
54. Leboeuf-Yde C, Hennius B, Rud-berg E, Leufvenmark P, Thunman M. Side effects of chiropractic tre-atment: a prospective study. Journal of manipulative and physiological therapeutics 1997; 20(8), 511–515.
55. Ağan S. Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğrencilerinin Tamamlayıcı, Alter-natif Tedavi ve Modern Tıbba İlişkin Tutum ve Davranışları. Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2019.
56. Çiftci MM. Kupa Tedavisi ve Klinik Uygulamalar. J Biotechinol & Stra-tegic Health Res. 2019; 3, 22-28.
57. Okumuş M. Kupa Tedavisi ve Ha-camat. Ankara Med J. 2016; (4), 370-82.
58. Tanyüksel M, Koru Ö, Araz R, Güç-lü Kılbaş H, Yıldız Ş, Alaca R, Ay H, Şimşek K, Yıldız C, Yurttaş Y, Demiralp B, Deveci M, Beşirbellioğ-lu B. Kronik Yaraların Tedavisinde Steril Lucilia Sericata Larva Uygu-lamaları. Gülhane Tıp Dergisi 2014; 56(4), 218 - 222.
59. Bazaliński D, Kózka M, Karnas M, Więch P. Effectiveness of Chronic Wound Debridement with the Use of Larvae of Lucilia Sericata. J Clin Med. 2019; 8(11),1845.
60. Erdoğan E, Akşit A, Gürgel A, Kara-ca S, Özkan B. Maggot Debridement Therapy and Its Important Compo-nents: Antimicrobial Agent Chy-motrypsin and It's Protein Structure . Journal of Immunology and Clinical Microbiology 2019; 4 (4), 107-117.
61. Bulam H, Ayhan S, Sezgin B, Öz-men S, Çenetoğlu S. Mezoterapi: İğ-nenin Ucundaki Mucize Mi, Yoksa Şişirilmiş Balon Mu? . Türk Plastik Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Dergisi 2013; 21(2), 16-19.
62. Atalık A. Mezoterapi ve Klinik Uy-gulamalar. J Biotechinol & Strategic Health Res. 2019; 3, 115-118.
63. Ay S, Tur BS, Evcik D. Kas İskelet Sistemi Hastalıklarında Sık Uygula-nan Geleneksel Ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları. Kocatepe Tıp Dergisi 2019; 20(3), 147-156.
64. Özcan E, Toska Sert A. Evidence-based use of proloterapy in treating musculoskeletal pain. [Article in Turkish] Turk J Phys Med Rehab. 2016; 62,192-8.
65. Akın Korkan E, Uyar M. Ağrı Kont-rolünde Kanıt Temelli Yaklaşım: Refleksoloji. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2014; 5(1), 9-14.
66. Doğan HD. Ellerin İyileştirme Sana-tı: Refleksoloji. Eur J Basic Med Sci. 2014; (4), 89-94.
67. Ernst E. Is reflexology an effective intervention? A systematic review of randomised controlled trials. Med J Aust. 2009; 191 (5), 263–66.
68. Akyürek, G. Türkiye’de Uygulanan Müzik Terapi Yaklaşımları. Ordu Üniversitesi. Ordu, 2021.
69. Aydın E. Müzik terapi: işleyiş ve yaklaşımlar 2012. Sanat Psikoterapi-leri Derneği. Inter-net:http://www.sanatpsikoterapileriderne-gi.org/uploads/6/4/5/5/6455557/aydin_esma_muzik_terapi_isleyis_ve_yaklasimlar.pdf. Erişim: 1.12.2022
70. Fındıkoğlu S. Şizofrenik hastalarda müzik terapinin ruhsal durum üzeri-ne etkileri. İstanbul Medipol Üniver-sitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İs-tanbul, 2015.
71. Arda B, Şahinoğlu Pelin S. Tıbbi Etik: Tanımı, İçeriği, Yöntemi ve Başlıca Konuları. Ankara Üniversi-tesi Tıp Fakültesi Mecmuası 1995; 48 (3) , 323-335.
72. Arpacı Ö. Sağlık Bakanlığı Tarafın-dan Kabul Edilen Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları ve Bunların Hukuka Uygunluğunun Değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2021; 23 (2), 1245-1307.
73. Baran Z, Yildiz AT, Akin E. A Vic-timization in the Shadow of Traditi-onal Treatment, Journal of Health Sciences Institute 2022; 7(1), 46-51.
74. Özdemir ME, Kıbık A. Kayseri Mer-kez İlçe Sağlık Müdürlükleri Çalı-şanlarının Tamamlayıcı Alternatif Tedavi Uygulamalarına Bakışı. Mal-tepe Tıp Dergisi 2021; 13(1), 28-35.
75. Aronson JK. Balanced prescribing - principles and challenges. Br J Clin Pharmacol. 2012; 74(4):566-72.
76. Tobaiqy M, McLay J, Ross S. Foun-dation year 1 doctors and clinical pharmacology and therapeutics te-aching. A retrospective view in light of experience. Br J Clin Pharmacol. 2007; 64, 363-72.
77. Mucklow J, Bollington L, Maxwell S. Assessing prescribing competen-ce. British journal of clinical phar-macology 2012; 74(4), 632–639.
78. Ajazuddin, Saraf S. Legal regulati-ons of complementary and alternati-ve medicines in different countries. Pharmacognosy reviews 2012; 6(12), 154–160.
79. Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu (TİTCK). Geleneksel Bitkisel Tıbbi Ürünler. Internet: https://www.titck.gov.tr/faaliyetalanlari/ilac/bitkisel-ve-destek-urunleri. Erişim: 5.12.2022
80. Taycan O. Psikiyatrik Hastalıklarda Fitoterapi. In: 2. Baskı. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp YÜGETAT Bül-teni. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Hastaneleri; 2020. 29-34.
81. Hunter J. Applying Evidence-Based-Medicine When Prescribing Herbal Products. OA Alternative Medicine 2013; 1(3),21.
82. Pakiş I. Aydınlatılmış Onam. In: Mi-rici A, Akgül Kalkan E, editors. Gö-ğüs Hastalıklarında Bilirkişilik. İs-tanbul: TÜSAD; 2018. p. 29-43.
83. Resmi Gazete. Hasta Hakları Yö-netmeliği (23420) 1 Ağustos 1998. Internet: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?Mev-zuatNo=4847&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5. Erişim: 1.11.2022
84. Tokaç M. Geleneksel Tıbba Etik ve Hukuk Yönü ile Bakış. J Biotechinol & Strategic Health Res. 2019; 3, 155-160.
85. Talhaoğlu D. Geleneksel ve Tamam-layıcı Tedavi Uygulamaları. Bütün-leyici ve Anadolu Tıbbı Dergisi 2021; 3 (1) , 16-29.
86. Biçer İ, Yalçın Balçık P. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp: Türkiye ve Se-çilen Ülkelerinin İncelenmesi. Ha-cettepe Sağlık İdaresi Dergisi 2019; 22 (1) , 245-257.
87. Gündüz İ. Bir Üçüncü Basamak Hastanesinde Çalışan Hekimlerin Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp İle İlgili Bilgi Düzeyleri ve Yaklaşımla-rı. Pamukkale Üniversitesi, Denizli, 2021.
88. Zararsız F. Geleneksel ve Tamamla-yıcı Tıp (GETAT) Uygulamalarına Yönelik Tutum ve Davranışların Be-lirlenmesi ve Sağlık Turizmi Açısın-dan Değerlendirilmesi; Alanya Ör-neği. Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi. Alanya, 2022.
89. Fırat S, Eraslan İH. Bölgesel Kal-kınma Çalışmalarında Geleneksel Ve Tamamlayıcı Tıp Sektörünün (GE-TAT) Rolü: Düzce İli GETAT Sektö-rünün Uluslararası Rekabetçilik Analizi Çalışması. Dokuz Eylül Üni-versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2021; 23 (2), 925-956.
90. Doğru F, Şahbaz R. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp; Türkiye’deki Uy-gulamalar Üzerine Bir Değerlendir-me. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Dergisi 2020; 3(1), 107 - 118