Bir Termik Santral Çalışanlarında Vardiya Çalışması ve Gündüz Uykululuk Durumunun Değerlendirilmesi: Kesitsel Survey

Amaç: Gündüz uykululuk durumu, kazalarla ilişkili olduğu bilinen arkasında uyku kalitesini etkileyen pek cok nedenin olduğu erken tarama aracı olarak gündüz uykululuk ölçeği ile saptanmaya çalışılan bir durumdur. Çalışma yaşamında gündüz uykululuk ve ilişkili durumların saptanması özellikle vardiya çalışması yapılan yerlerde vardiya düzeni organizasyonu açısından erken önlemler alınması için bir temel adım olabilir. Amaç: Bu araştırmanın amacı, bir termik santral çalışanlarının gündüz uykululuğunu, sağlık durumunu ve bazı alışkanlıkları ile vardiyalı çalışma türünün ilişkisini incelemektedir. Materyal Metod: Araştırma kesitsel survey çalışmasıdır. Araştırma grubu bir termik santralde çalışan 431 kişidir. Araştırma değişkenleri, yaş, cinsiyet, sağlık durumu, alışkanlıklar, ve bazı çalışma yaşamı özellikleri ile gündüz uykululuk durumudur. Veriler araştırmacı tarafından değişkenler doğrultusunda hazırlanan anket formu ve “Epworth Uykululuk Ölçeği (EUÖ)” ile kişisel bildirime dayalı olarak toplanmıştır. Bulgular: Ulaşılabilirlik 354 kişidir (% 81.7). Çalışanların % 98.3’ü erkektir. Yaş ortalaması 44.8±6.0 aralığı (min:36.9-max:50.5) dır. Çalışanların vardiya dağılımına bakıldığında %13.3’ü ikili vardiyada, % 42.1’i üçlü vardiyada ve %44.6’sı sabit gündüz çalışmaktaydı. Gündüz çalışanların %19.0’ı, ikili vardiya sisteminde çalışanların %11.0’ının ve üçlü vardiya sisteminde çalışanların %70’inin EUÖ skoru 10 ve üzerinde olup, bütün çalışanların % 28.3 ünde gündüz uykululuk saptandı. Çalışanlarda sigara kullanım sıklığı %52.8 olup, %53.1’i alkol tüketmekteydi. Vardiya sisteminde çalışanlarda alkol kullanımı (p=0.024) ve çay-kahve tüketimi (p=0.040) gündüz vardiyasında çalışanlara göre daha yüksek sıklıkta saptandı. Sonuç: Çalışma yaşamında vardiya çalışmasının uyku ile ilişkisi irdelenen bir durumdur. Bu çalışmada da vardiya grupları arasında gündüz uykululuk sıklığı farklı bulunmuş olup, üçlü vardiya çalışanlarında ikili vardiya çalışanlarına göre gündüz uykululuk skoru daha fazla bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Vardiyalı çalışma, Uyku

Daytime Sleepiness Evaluation and Shift Work among Thermic Santral Workers: A Cross- Sectional Survey

Aim:Daytime sleepiness is a condition that affects sleep quality, which is known to be associated with accidents. Detection of daytime sleepiness and related conditions in working life may be a fundamental step for taking early precautions in terms of shift organization in particular where shift work is being done. The aim of this research is to examine the effects of shift work systems on the sleeping, health and some personal habits of workers. Material and Method: The cross-sectional study of this study consisted of 431 people working in a thermal power plant in Zonguldak, and 354 people who met the sampling criteria. The data were collected through a questionnaire determining the socio-demographic characteristics, health status and characteristic of work-life (29 guestion), and Epworth Sleepiness Scale. Results: The majority of workers are men (98.3 %). Average age 44.8±6.0. Looking at the shift distribution,, 13.3% were on doubleshift; 42.1%, on triple-shift, and 4.6%, on regular daytime. 19.0% of the regular daytime workers, 11.0 % of the double-shift workers and 70.0% of the triple-shift workers had an Epworth Sleepiness score of 10 or higher. Of all employees 28.3% had daytime sleepiness. Smoking prevalence in employees were 52.8% and 53.1% of the employees were consuming alcohol. Alcohol consumption (p= 0.024) and tea and coffee consumption (p = 0.040) were higher in workers with two or three shifts than regular daytime shifts. Conclusions: In working life, the relation between shift work and sleep is a stuation that is being examined. In this study, Double and triple shift workers’ daytime sleepiness score was found to be higher.

Keywords:

Shift Work, Sleep,

PDF

___

1. Ören K., Yüksel H. (2012). Geçmişten günümüze çalışma hayatı. Emek ve Toplum Dergisi. 2012; 12(1): 35-59.
2. Aydoğanoğlu E. (2007). “4857 Sayılı İş Kanunu’nda çalışma süreleri ve esneklik tartışmaları” 2007; Erişim Tarihi: 10 Aralık, 2015. Erişim Adresi: www.emekdunyasi.net/tr/article.
3. Caniklioğlu N. (2007). “4857 Sayılı Kanuna Göre Çalışma Süresi ve Bu Sürenin Günlere Bölünmesi”. Erişim Tarihi: 12 Eylül 2015. Erişim Adresi: www.toprakisveren.org.tr.
4. Eurofound Fifth European Working Survey, Publications Office of the European Union, Luxembourg (2012), Erişim tarihi:21 Kasım 2016. Erişim Adresi: http://www.eurofound.europa. eu/surveys/ewcs/2010/index.htm,
5. http://tr.euronews.com/2017/01/04/isvec-te-calisma-saatleri-azalinca-kalite-ve-verim-artti., Erişim Tarihi: 20 Aralık 2016.
6. http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/10/151006_vert_cap_6_saatlik_isgunu, Erişim Tarihi:21 Kasım 2016. 7. Akyiğit E. İçtihatlı ve Uygulamalı İş Kanunu Şerhi Kitabı.2001; pp:457-60.
8. Yıldız A.N., Gedikli F.G. Küçükbiçer B. Vardiyalı Çalışmalarda İş Sağlığı Ve Güvenliği Konuları. 2012; ISBN: 978-605-86486-1-6.
9. Ursavaş A., Ege E. Uyku apne sendromu ve trafik kazaları. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2004; 30:37-41.
10. Selvi Y, Güzel ÖP. Özdemir O. Sağlık çalışanlarında vardiyalı çalışma sisteminin sebep olduğu genel ruhsal belirtiler ve yaşam kalitesi üzerine etkisi. Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi. 2010; 23:238-243.
11. Yüksel A. Uyku, biyolojik ritim ve kimya: tüketicilerin bilişsel ve duygusal fonksiyonları üzerine etkileri. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi.2016;13 (1).
12. Bacak B., Kazancı E. Türk Çalışma Hayatında Vardiyalı Gece Çalışan İşçilerin Karşılaştığı Fizyolojik, Psikolojik Ve Sosyolojik Etkilerin Değerlendirilmesi, Hak-İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi.2014; 3(6) ISSN: 2147-3668.
13. Demir A.U. Vardiyalı Çalışma, Erişim Tarihi: 08 Kasım 2016. Erişim Adresi: http://www.halksagligi.hacettepe.edu.tr/
14. Öztura İ. Vardiyalı çalışma ve uyku bozuklukları, Erişim Tarihi: 05 Eylül 2016 Erişim Adresi: http://78.189.53.61/ /uyku/11uykusunu/8_i_oztura.pdf,
15. Pat McKay. 2009: Erişim Tarihi: 10 Aralık 2015. Erişim Adresi: “Occupational Environmental Health Nursing”. www. hughston.com/hha.
16. Sarıcaoğlu F., Akıncı S.B., Gözaçan A.,Güner B., Rezaki M., Aypar Ü. Gece ve gündüz vardiya çalışmasının bir grup anestezi asistanının dikkat ve anksiyete düzeyleri üzerine etkisi. Türk Psikiyatri Dergisi.2005; 16:106-12.
17. Spurgeon A. Working Time: Its Impact on Safety and Health, İnternational Labour Organization.2003; pp 7-16.
18. Uğurlu T.T. Kadın Tekstil İşçilerinde Vardiyalı Çalışmanın Uyku ve Ruhsal Durum Üzerine Etkileri. 2014; Tıpta Uzmanlık Tezi.
19. Çekinmez S.T. Vardiyalı Çalışan Hemşirelerde Diyabet Riskinin Belirlenmesi. 2013; Yüksek Lisans Tezi.
20. Yabanova K.E. Gece Vardiyasının İşçiler Üzerinde Yarattığı Fizyolojik, Psikolojik, Sosyolojik ve İş Kazası Etkilerine İlişkin Bir Alan Araştırması. 2016; Yüksek Lisans Tezi.
21. Uğurlu A.D. Hemşirelerde Çalışma Düzeninin Uyku Kalitesi ve Ruhsal Durum Üzerine Etkisi. 2015; Yüksek Lisans Tezi. 22. Ağargün M.Y., Çilli A.S., Kara H. Epworth Uykululuk Ölçeğinin Geçerliği ve Güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi.1996;10:261-67.
23. Scott Davis. ve ark. Night Shift Work, Light at Night, and Risk of Breast Cancer, Journal of the National Cancer Institute.2001; 20:1557-1562.
24. Akerstedt T., Wright K.P. Sleep loss and fatigue in shift work and shift work disorder. Sleep Med Clin. 2009; 4:257-271.
25.Ohayon M.M., Lemoine P., Arnaud-Briant V., Dreyfus M. Prevalence and consequences of sleep disorders in a shift worker population. J Psychosom Res. 2002;53:577-583.
26. Kubo T., Maruyama T., Shirane K., Otomo H., Matsumoto T., Oyama I. Anxiety about starting three-shift work among female workers: findings from the female shift-workers’ health study. J UOEH. 2008; 30:1-10.
27. Sarıcaoğlu F., Akıncı S.B., Gözaçan A., Güner B., Rezaki M., Aypar Ü. Gece ve gündüz vardiya çalışmasının bir grup anestezi asistanının dikkat ve anksiyete düzeyleri üzerine etkisi. Türk Psikiyatri Derg. 2005; 16:106-112.
28. Fekedulegn D., Burchfiel C.M., Charles L.E., Hartley T.A., Andrew M.E, Violanti J.M. Shift Work and Sleep Quality Among Urban Police Officers, Journal of Occupational & Environmental Medicine. 2016; 58 (3) p:66–71.
29. Kazemi R. ve ark. Effects of Shift Work on Cognitive Performance, Sleep Quality, and Sleepiness among Petrochemical Control Room Operators. Journal of Circadian Rhythms. 2016; 14(1): pp.1–8.
30. Koçoğlu D., Akın B. (2009). Küçük Ölçekli İşletmelerde Çalışma Koşulları Ve İşçilerin Gündüz Uykululuk Durumu İle İlişkisi. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi. 2009; 11:5-19.
31. Smith M.J., Colligan M.J., Tasto D.L. Health and Safety Consequences of Shift Work in the Food Processing Industry. Ergonomics. 1982; 25:133-44.
32. Gedikli F.G., Yıldız A.N. Otomotiv Sektöründe Faaliyet Gösteren Bir İşyerinde Vardiya Sistemi ile Yapılan Çalışmanın Sağlık ve Güvenlik Üzerine Etkileri, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İş Sağlığı Programı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2008. Erişim Tarihi: 10 Haziran 2015. Erişim Adresi: http://katalog.istanbul.edu.tr,
33. Fernández Rodríguez M.J., Bautista Castaño I., Bello Luján L., Hernández Bethencourt L., Sánchez Villegas A., and Serra Majem L. Nutritional evaluation of health shift workers from the Canary Islands. Nutrición Hospitalaria: Organo Oficial De La Sociedad Española De Nutrición Parenteral Y Enteral. 2004; 19(5):286-291.
34. Di Lorenzo L., De Pergola G., Zocchetti C., L’Abbate N., Basso A., Pannacciulli N., Cignarelli M., Giorgino R.. and Soleo L. Effect of shift work on body mass index: results of a study performed in 319 glucose tolerant men working in a Southern Italian industry. International Journal of Obesity. 2003; 27(11):1353-1358.
35. Kivimäki M., Kuisma P., Virtanen M.. and Elovainio M. Does shift work lead to poorer health habits? a comparison between women who had always done shift work with those who had never done shift work. Work and Stres. 2001;15(1):3-13.
36. Pepłońska B. ve ark. Nıght Shıft Work And Modıfıable Lıfestyle Factors, International Journal of Occupational Medicine And Environmental Health. 2014;27(5):693 – 706.
37. Fidan F., Ünlü M., Sezer M., Pala E., Geçici Ö. Obstrüktif Uyku Apne Sendromu ile Anksiyete ve Depresyon Arasındaki İlişki. Toraks Dergisi. 2006; 7(1):125-29.
38. Caruso C.C., Hitchcock E.M., Dick R.B., Russo J.M., Schmitt J.M. (2004). Overtime and extended work shifts:Recent findings on illnesses, injuries and health behaviors, ErişimTarihi: 12 Mayıs 2015. Erişim Adresi: http://www.cdc.gov/niosh/docs/2004143/pdfs/2004-143.pdf .
39. Caruso C.C., Bushnell T., Eggerth D., Heitmann A., Kojola B., Newman K., Rosa R., Sauter S.,Vila B. Long working hours, safety and health: Toward a national research agenda.Am J Ind. Med. 2006; 49:930-42.