Türk mutfak kültürünün şiire yansıması bağlamında Ravzî’nin pilav kasidesi

Türk mutfak kültürü, kadim bir geçmişe sahiptir. Orta Asya’da atlı-göçebe yaşam tarzını benimsemiş Türk boylarının kendilerine özgü bir mutfak kültürü vardır. Bu kültür, Orta Asya’dan göçleri sırasında geçtikleri coğrafyadaki diğer mutfak kabullerinden etkilenir. Selçuklu mutfağı, en eski devirlerde oluşmuş Türk mutfak kültürüyle İslamiyet’in getirdiği kabullerin bir sentezidir. Anadolu Selçuklu Devleti ve Türk beyliklerinin mutfak kültüründe sadelik esastır. Osmanlı saray mutfağı ise günümüz Türk mutfağının temelini oluşturur. Türk mutfağı; yemekleri, yemek pişirme teknikleri ve sunumla ilgili kabulleriyle sosyal hayattan beslenen şairler için ilham kaynağı olur. Örneğin eski dönemlerden itibaren Türk sofralarının vazgeçilmez yemeklerinden olan pilav, şiirde anlatı ögesi olarak kullanılır. XVI. asır şairlerinden Ravzî’nin pilav övgüsünde kaleme aldığı manzumesi bu durumun ilgi çekici örneklerindendir. Bu kaside, gelenekteki benzerlerinden konusu, üslubu, hayal dünyası ve kompozisyon bütünlüğündeki şairane tercihlerle ayrılan kısa bir övgü şiiridir. Şair, bu şiirinde uzun bir süredir yemediği, bu nedenle de kavuşma isteği ve özlem duygusu içerisinde olduğu pilav yemeğini çeşitli benzetmeler yaparak över. Bununla beraber devrin sultanı III. Murat’ın Atmeydanı’nda verdiği bir ziyafette pilav yediğini söyleyerek sultana dua eder. Pilavın mübalağalı bir üslupla ve çeşitli benzetmelerle övgüsü şiirin sonuna kadar sürer. Bu çalışmada, Ravzî’nin pilav övgüsünde kaleme aldığı manzumesi, Türk mutfak kültürünün şiire yansıması bağlamında şekil ve muhteva özellikleri açısından incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Türk mutfağı, Osmanlı saray mutfağı, pilav, Ravzî, klâsik Türk edebiyatı

Ravzî’s rice cassal in the context of the reflection of Turkish culinary culture on poetry

Turkish culinary culture has an ancient past. Turkish tribes who adopted the equestrian-nomadic lifestyle in Central Asia have their own culinary culture. This culture is influenced by other culinary assumptions in the geography they pass through during their migration from Central Asia. Seljuk cuisine is a synthesis of the Turkish cuisine culture that was formed in the oldest periods and the assumptions of Islam. Simplicity is essential in the culinary culture of Anatolian Seljuk State and Turkish principalities. Ottoman palace cuisine is the basis of today's Turkish cuisine. Turkish cuisine; food, cooking techniques and presentation of the inspiration for poets nurtured by social life. For example, rice, which is one of the indispensable dishes of Turkish tables since ancient times, is used as narrative element in poetry. One of the interesting examples of this situation is the poem of Ravzî, one of the poets of the 16th century, penned in praise of rice. In this eulogy, the subject of the tradition is a short poem of praise which is distinguished by its poetic preferences in the integrity of its style, imagination and composition. In this poem, the poet praises the rice dish, which he has not eaten for a long time and therefore has a desire to meet and longing, by making various metaphors. However, the Sultan of the period III. Murat prays to the sultan saying that he ate rice at a feast at Atmeydanı. The praise of rice with an exaggerated style and various metaphors continues until the end of the poem. In this study, the verse Ravzî wrote in praise of rice will be examined in terms of its shape and content features in the context of the reflection of Turkish cuisine to poetry.

Keywords:

Turkish cuisine, Ottoman palace cuisine, rice, Ravzî, classical Turkish literature,

PDF

___

Aktaş, A. & Özdemir, B. (2007). Otel işletmelerinde mutfak Yönetimi (2. Baskı). Ankara: Detay. Akyalçın, N. (2012). Türkçenin anlamsal zenginlikleri deyimlerimiz. Ankara: Eğiten Kitap. Argıllı, E. (2005). Elif’in mutfağından ağzınıza layık 400 tarif. İstanbul: Omega. Aydemir, Y. (2009). Ravzî divanı. Ankara: Birleşik. Ayverdi, İ. (2016). Misalli büyük Türkçe sözlük (3. Baskı). İstanbul: Kubbealtı İktisadî İşletmesi. Baysal, A. (1993). Beslenme kültürümüz. Ankara: KTB. Bozkurt, N. (1998). Hurma. Diyanet vakfı İslam ansiklopedisi. C. 18. İstanbul: Diyanet Vakfı, 391-393. Ciğerim, N. (2001). Batı ve Türk mutfağının gelişimi, etkileşimi ve yiyecek-içecek hizmetlerinde Türk mutfağının yerine bir bakış. Türk mutfak kültürü üzerine araştırmalar. Ankara: Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı, 49-61. Demirci, M. (1997). Hakikat. Diyanet vakfı İslam ansiklopedisi. C. 15. İstanbul: Diyanet Vakfı. Demirgül, F. (2018). Çadırdan saraya Türk mutfağı. Uluslararası Türk dünyası turizm araştırmaları dergisi, 3, 105-125. Dilçin, C. (2000). Örneklerle Türk şiir bilgisi (6. Baskı). Ankara: TDK. Güler, S. (2010). Türk mutfak kültürü ve yeme içme alışkanlıkları. Dumlupınar üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü dergisi, 26, 24-30. Halıcı, N. (1997). Anadolu bayramlarında beyaz renkler. Türk mutfak kültürü üzerine araştırmalar. Ankara: Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı, 65-67. Halıcı, N. (2009).Türk mutfağı (2. Baskı). İstanbul: Oğlak. Işın, P. M. (2017). Osmanlı mutfak sözlüğü (2. Baskı). İstanbul: Kitap. Karaman, H. & Özbek, A. & Dönmez, İ. K. & Çağrıcı, M. &Gümüş S. & Turgut, A. (2006). Kur’ân-ı Kerîm ve açıklamalı meali. Ankara: Diyanet Vakfı. Közleme, O. (2012). Türk mutfak kültürü ve din. PYayımlanmamış doktora tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Onay, A. T. (2009). Açıklamalı divan şiiri sözlüğü (eski Türk edebiyatında mazmunlar ve izahı). Haz.: Cemal Kurnaz. İstanbul: H. Ögel, B. (1991). Türk kültür tarihine giriş, C. 4, Ankara: KTB. Rice, T. T. (1989). Bizans’ta günlük yaşam (Bizans’ın mücevheri Konstantinapolis). Çev.: Bilgi Altınok. İstanbul: Göçebe. Roux, J. (1989). Türklerin tarihi. Çev.: Galip Üstün. İstanbul: Milliyet. Sami Ş. (2010). Kâmûs-ı Türkî. Haz.: Paşa Yavuzarslan. Ankara: TDK. Saraç M. A. Y. (2007). Klâsik edebiyat bilgisi (biçim-ölçü-kafiye). İstanbul: 3F. Saray, M. (1992). Bedahşan. Diyanet vakfı İslam ansiklopedisi, C. 5. İstanbul: Diyanet Vakfı, 291-292. Saz, L. (1974). Harem’in iç yüzü. Düz.: Sadi Borak. İstanbul: Milliyet. Solmaz Y. & Altıner D. D. (2018). Türk mutfak kültürü ve beslenme alışkanlıkları üzerine bir değerlendirme. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 3, 108-124. Şahin, H. (2008). Türkiye Selçuklu ve Beylikler dönemi mutfağı. Türk mutfağı. Ankara: KTB. Tekin, T. (2003). Orhon yazıtları (Kül Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk). İstanbul: Yıldız Dil ve Edebiyat. Tezcan, M. (1997). Yemek kültürü üzerine dinsel etkiler. Türk mutfak kültürü üzerine araştırmalar. Ankara: Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı, 139-146. Uzun, M. (1992). Bedahşan: Edebiyat, Diyanet vakfı İslam ansiklopedisi. C. 5. İstanbul: Diyanet Vakfı, 292-293. Yiğit, Y. & Ay, E. (2016). Osmanlı mutfak kültürü. 3rd Intertanional congress on social sciences, China to Adriatic, 8-22.