Türk edebiyatında Bizans imparatoriçeleri ve Selim İleri’nin “Hepsi Alev” romanı

Türk edebiyatında güzel, alımlı, mert, cesur, işveli, şehvetli ve vefasız Bizanslı kadınların popüler tarihi romanlarda temsillerine karşılık; Bizans imparatoriçeleri biyografik romanlarda karşımıza çıkmaktadır. Bu makalede beş yazarın üç Bizans imparatoriçesi hakkındaki biyografik romanları incelenmiştir. Bu romanların; tarihi kaynaklarla paralel bilgiler içermelerine karşılık; eserlerin yazıldığı dönemin ideolojisinden de etkilenmiş oldukları açıktır. Tespit edilen en erken tarihli eser 1946 yılına aittir ve imparatoriçe Irene’yi konu alır. İmparatoriçe Irene 2007 yılında Selim İleri’nin Hepsi Alev romanının da başkahramanıdır. Türk ve Dünya edebiyatında hakkında en çok biyografik roman yazılan imparatoriçe Teodora ise biri üç ciltlik olmak üzere iki esere konu olmuştur. İmparatoriçe Eudokia ise bir eserde karşımıza çıkmıştır. 1920-1970 yılları arasında yoğun bir şekilde beliren popüler tarihi roman furyasında popüler bir dil sergileyen yazarlar arasında Abdullah Ziya Kozanoğlu, Murat Sertoğlu, Kerim Sam ve Yakup Özdemir’in eserlerinde dönemin ulusçu yaklaşımının etkisi yoğun olarak hissedilmektedir. Selim İleri’ye kadar olan tüm bu eserler Bizans imparatoriçelerini, Bizans İmparatorluğu için yaptıklarından ziyade bir kadın olarak dış görünüşlerinin güzelliği - ki onlar da abartılmıştır - acımasız, sert tarafları ve en önemlisi şehvet düşkünü, cinsellik tutkunu olarak tasvir edip dişilikleri ile ön plana çıkartmıştır. Türk edebiyatında ilk kez Selim İleri, Hepsi Alev romanı ile Bizanslı bir imparatoriçenin yaşadıklarına, başarılarına, acılarına, sevinçlerine, savaşlarına ve hüzünlerine odaklanmıştır. Bu makalede, Türk edebiyatındaki Bizans imparatoriçelerini konu alan romanlar incelenmiş ve bu romanlar arasında Hepsi Alev’in önemi tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Bizans imparatoriçeleri, popüler tarihi roman, Selim İleri, Hepsi Alev

Byzantine empress in Turkish literature and Selim İleri’s novel “Hepsi Alev”

Despite the representations of the most popular historical novels of Byzantine women who beautiful, charming, brave, courageous, lustful and unfaithful in Turkish literature; Byzantine empresses appear in biographical novels. This article examines the biographical novels of five authors about three Byzantine empresses. These novels; although they contain parallel information with historical sources; they were also influenced by the ideology of the period in which the work was written. The earliest discovered work dates back to 1946 and concerns the Empress Eirene. In 2007, Empress Eirene was the protagonist of Selim İleri's Hepsi Alev novel. In Turkish and world literature, the most important biographical novel about the Empress Teodora is represented in two novels, one of which is three volumes. Empress Eudokia appeared in a novel. In the novels of Abdullah Ziya Kozanoğlu, Murat Sertoğlu, Kerim Sam and Yakup Özdemir among the writers who exhibited a popular language in the popular historical novel fury that appeared intensely between 1920-1970 are intensely felt influence of the nationalist approach of the period. All these works up to Selim Ileri have brought the Byzantine Empress to the fore with the beauty of their appearance, their brutal, hard sides and most importantly lustful, sexuality, and femininity as a woman rather than what they did for the Byzantine Empire. For the first time in Turkish literature, Selim İleri focused on the experiences, successes, sorrows, joys, wars and sorrows of a Byzantine empress with the novel Hepsi Alev. For this reason, in this article, biographical novels of Byzantine empresses in Turkish literature are examined and the importance of Hepsi Alev among these novels is discussed.

Keywords:

Byzantine empress, popular historical novel, Selim İleri, Hepsi Alev,

PDF

___

Attaleiates M. (2008). Tarih. Bilge Umar (Çev). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. Belge M. (2009). Genesis “Büyük Ulusal Anlatı” ve Türklerin Kökeni. İstanbul: İletişim Yayınları. Bryennios N. (2008). Tarihin Özü. Bilge Umar (Çev). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. Canko D.M. (2016). “Bizans Dünyasında ve Sanatında Kadının Yeri”. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi. İzmir. Canko D.M. (2017). “Sikkelerin Işığında Bizans’ta İmparatoriçe İmgesi ‘780-1204’”, Art Sanat 8/2017, 113-137. Çeri B. (1992). “1923-1938 Dönmei Türk Romanında Kadın”. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara. Diehl C. (1963). Byzantine Empress. New York. Dikici R. (2009). Theodora. İstanbul: Remzi Kitabevi. Duffy S. (2011). Theodora: Actress, Empress, Whore, Little. Brown Book Group. Gregory T. (2008). Bizans Tarihi. Esra Ermert (Çev). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Gültaş A. (2008). Kızıl Nefer Teodora. İstanbul: Yakamoz Yayınları. Gürsel N. (2010). Boğazkesen Fatih’in Romanı. İstanbul: Doğan Kitap. Has Er (2000). Tanzimat Devri Türk Romanında Kadın kahramanlar. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. İleri S. (2007). Hepsi Alev. İstanbul: Doğan Kitap. Karabulut, Sezen, (2019). “Cumhuriyet Dönemi’nin Uzun Süreli İlk Popüler Tarih Dergisi: Resimli Tarih Mecmuası”. Belgi Dergisi, C.2, S.17, Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, Kış 2019/I, S. 1042-1071. Korat G. (2012). Rüya Körü. İstanbul: İletişim Yayınları. Korber T. (2008). İmparatoriçe. İstanbul: Literatür Yayıncılık. Kozanoğlu A.Z. (1946). Battal Gazi Destanı. İstanbul: Türkiye Yayınevi. Kozanoğlu A.Z. (1964). Sarı Benizli Adam. İstanbul: Atlas Kitabevi. Mengi N. (2012). “Selim İleri’nin Romancılığı ve Türk Romancılığındaki Yeri”. Folklor/edebiyat, C: 18, S: 71, 2012/3. 127-141. Millas H. (2000). Türk Romanı ve “Öteki” Ulusal Kimlikte Yunan İmajı. İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayını. Naci F. (1990). 100 Soruda Türkiye’de Roman ve Toplumsal Değişme. İstanbul: Gerçek Yayınevi. Norwich J.J. (2013a). Bizans I Erken Dönem. İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Norwich J.J. (2013b). Bizans II Yükseliş Dönemi. Fikret Işıltan (Çev). İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Ostrogorsky G. (2015). Bizans Devleti Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Özdaracı Arslan Ö. (2010). “Türk Romanında Kadın (1872-1900)”. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmaış Doktora Tezi. Özdemir Y. (1977). Bizansın Bahtsız Kraliçesi. İstanbul: Çağdaş Yayınevi. Özhan Z. (2010). “Selim İleri’nin Romanlarında Kadın”. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sivas. Prokopios (2001). Bizans’ın Gizli Tarihi. Orhan Duru (Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları. Psellos M. (1992), Khronographia, Işın Demirkent (Çev). Ankara: Türk Tarih Kurumu. Phillips R, West J. (2006). Who in the World was the Acrobatic Empress?: The Story of Theodora. W. W. Norton & Company. Potter D. (2015). Theodora: Actress, Empress, Saint, Oxford University Press Refik A. (2003). Bizans İmparatoriçeleri. İstanbul: Oku Yayınları. Runciman S. (1978). “The Empress Irene the Athenian” D. Baker (ed), Medieval Women, Oxford, 101-118. Sağlık Ş. (2002). “Tarihi Popüler Türk Romanlarında Yüceltilen Bir “Değer” Olarak “Türk” Kimliği”. Ilmi Araştırmalar 14. İstanbul. Sakaoğlu N. (1993), “Altınay, Ahmet Refik”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi C: 1, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yayınları, 1993, 218-220. Sam K. (1946). İmparatoriçe İren. İstanbul: Gün Basımevi. Sertoğlu M. (1950). Teodora’nın Ölümü. İstanbul: Güven Yayınevi. Sertoğlu M. (1955). Bizansın Aşk İlahesi İmparatoriçe Teodora. İstanbul: Güven Yayınevi. Sertoğlu M. (1956). Bizans Alevler İçinde. İstanbul: Güven Yayınevi. Şeker A. (2017). “Türk Romanında Toplumsal Cinsiyet Açısından Kadın Temsillerine Yönelik Sosyolojik Bir Çözümleme”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. C: 10, S: 54, 641-652. Talbot A.M. (1997), "Women", The Byzantines, G. Cavallo (Ed). University of Chicago Press, 117–143. Thornton S. (2013). The Secret History: A Novel of Empress Thedora. Berkley. Uğur V. (2013). 1980 sonrası Türkiye’de Popüler Tarihi Roman. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları. Zonaras I. (2008). Tarihlerin Özeti. Bilge Umar (Çev). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. Wellman P. (2002). Bizans Fahişesi Theodora. İstanbul: Tümzamanlar Yayıncılık.