Sultan Abdülaziz Han’ın besteciliği ve eserleri üzerine Rauf Yekta Bey'in harf inkılabı öncesi yazıları

Bu çalışmada, Sultan Abdülaziz Han’ın besteciliği ve eserleri üzerine Rauf Yekta Bey’in kaleme aldığı, 1909 yılında Osmanlı Türkçesi ile yayımlanan “Cennet Mekân Sultan Abdülaziz Han ve Fenn-i Nefis-i Musiki” ile “Aziziye Sirtosu” isimli makaleleri incelenmiştir. Bu doğrultuda, günümüz müzik literatürü içerisinde bulunmayan bu tarihi belgelerin çevriyazımı ile alan yazına kazandırılmasının yanı sıra Sultan Abdülaziz Han’ın besteci yönü hakkında Rauf Yekta Bey’in görüşlerinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun 32. padişahı olan ve 1861-1876 yılları arasında hüküm süren Sultan Abdülaziz Han; resim, şiir ve hat gibi çeşitli sanatlarla ilgilenmiş ayrıca müzik alanında ortaya koyduğu eserleriyle bu alandaki başarısını kanıtlamıştır. Batı müziği alanında eser besteleyen ilk Osmanlı sultanı olmakla birlikte, eserlerinin bazıları Avrupa’da yayımlanmış ve ilgiyle karşılanmıştır. Rauf Yekta Bey, Sultan Abdülaziz Han’ı “müzik sanatının inceliklerini bilen” ve “üstat olarak addolunacak” derecede bir sanatkâr olarak tanımlamaktadır. Rauf Yekta Bey’in bu araştırma kapsamında incelenen yazıları ve güncel kaynaklardan edinilen bilgilerle birlikte, Sultan Abdülaziz’e atfedilen eser sayısı 10 olarak belirlenmiştir. Bu eserler; Bi-huzurum nale-i mürg-i dil-i divaneden, Ey nev-bahar-ı hüsnü an, Ettiğinden utanmazsın, Elemdir felek devrinde kârım, Hicaz Sirto ve Batı müziği formlarında bestelediği Invitation ala Valse, La Gondolle Barcarolle, La Harpe Caprice, Melancholy ve Polka isimli eserlerdir. Buna karşı, yaşadığı dönem itibarıyla aradan geçen uzun tarihsel süreç düşünüldüğünde, günümüze ulaşamamış ya da Osmanlı arşivlerinde konuyla ilgili günümüz Türkçesine aktarılmamış belgelerin bulunabilmesi ihtimali, Sultan Abdülaziz’e ait eserlerin sayısının belirtilen sayının üzerinde olabileceği yönünde bir değerlendirmeyi gerekli kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Sultan Abdülaziz Han, Besteci padişah, Rauf Yekta Bey, Osmanlı müzik metinleri, Sultan Abdulaziz Khan, Composer Sultan, Ottoman music texts

Rauf Yekta Bey’s articles before alphabet reform on Sultan Abdülaziz Khan’s compositions and works

Rauf Yekta Bey's articles that were published in 1909 in Ottoman Turkish and titled “Sultan Abdulaziz Khan and Fenn-i Nefis-i Musiki” and “Aziziye Sirtosu” on the compositions of Sultan Abdülaziz Khan were examined in this study. In this respect, it was aimed to determine the views of Rauf Yekta Bey on the composition and works of Sultan Abdulaziz Khan, as well as contributing to the field with the transcription of these historical documents, which are not found in contemporary music literature. Sultan Abdulaziz Khan, the 32nd Sultan of the Ottoman Empire, who reigned between 1861 and 1876, was highly interested in various branches of art such as painting, poetry and calligraphy and proved his success especially in the field of music. Although he was the first Ottoman sultan to compose works in the style of Western music, some of his works were published in Europe and received great acclaim. Rauf Yekta Bey described Sultan Abdulaziz Khan as a competent artist who excelled at the subtleties of music and can be called a master. Based on the articles written by Rauf Yekta Bey and the information obtained from the recent sources, the number of works attributed to Sultan Abdulaziz was identified as 10. These works include Bi-Huzurum Nale-i Mürg-i Dil-i Divaneden, Ey Nev-Bahar-ı Hüsnü an, Ettiğinden utanmazsın, Elemdir felek devrinde kârım, Hicaz Sirto and western music works composed in the forms of Invitation Ala Valse, La Gondolle Barcarolle, La Harpe Caprice, La Harpe Caprice, Melancholy and Polka. However, considering the long historical timeline, the possibility that the documents that could not survive or be translated into contemporary Turkish in the Ottoman archives makes it necessary to evaluate the number of works belonging to Sultan Abdulaziz.

Keywords:

Sultan Abdülaziz Han, Besteci padişah, Rauf Yekta Bey, Osmanlı müzik metinleri, Sultan Abdulaziz Khan, Composer Sultan, Ottoman music texts,

PDF

___

Akdeniz, B. H. (2018). Bestekâr Sultanların Osmanlı Musikisine Katkıları. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi (OMAD), 5 /11, 145-163.
Aksüt, A. K. (1944). Sultan Aziz'in Mısır ve Avrupa Seyahati. İstanbul: Ahmet Sait Oğlu Kitabevi.
Alaner, A. B. (2014). Osmanlı İmparatorluğu’nda Çoksesli Müziğin Gelişimi. Yeni Türkiye Dergisi, Türk Musikisi Özel Sayısı, 566-574.
Alvan, T., Alvan M. H. (2016). Saz ve Söz Meclisi. İstanbul: Şule Yayınları.
Aracı, E. (1998). “Londra Cyrstal Palace’da Sultan Abdülaziz Onuruna Verilen Konser”, Toplumsal Tarih, 29¬-49.
Artaç, A. (2018). Sultan Abdülaziz’in Klasik Batı Müziğine Bakışının “Valse Davet” Adlı Bestesi Üzerinden Değerlendirilmesi. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 7/2, 42-59.
Corbin, J.ve Strauss, A. (2008). Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory. Thousand Oaks: Sage.
Çolakoğlu, Sarı, G. (2019). Osmanlı- Türk Müziği Kimliğinde İstanbul –Saray Patronajının Etkileri. The Journal of Academic Social Science Studies, Sayı:75, 255-260.
Karamahmutoğlu, G. (2014). Tanzimat Döneminde Müzik, Dönem Padişahları ve Müzik Anlayışları. Yeni Türkiye Dergisi, Türk Musikisi Özel Sayısı, 555-574.
Karasar, N. (2018). Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar İlkeler Teknikler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Kaya, E. E. (2012). Yeni Türk Müzik İnkılâbına Bir “Hazırlık Evresi” Olarak 1826-1920 Dönemi. Turkish Studies, 7/1, 1457 - 1460.
Kıral, B. (2020). Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi. Siirt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 170-189.
Kosal, V. (2014). Osmanlı İmparatorluğu’nda Klasik Batı Müziği. Yeni Türkiye Dergisi, Türk Musikisi Özel Sayısı, 57, 575-589.
Köksal, O. (2003). Sultan Aziz’in Avrupa Seyahati Dönüşü Münasebetiyle Yapılan Kutlamalar ve Bir Manzum Tarihçe, Osman Gazi Üniversitesi Dergisi, 4, 117-136.
Kuloğlu, Ü., Gülmemed S. (2009). Osmanlı Müzik Kültürü. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Kültür Portalı Projesi, Ankara.
Kurtçu, E. (2022). Rauf Yekta Bey’in “Kâr-ı İbrahim Paşa” Adlı Eser Üzerine Değerlendirmeleri. Anadolu 9. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi, Tam Metin Bildiri Kitabı, 11-12 Haziran, Diyarbakır.
Küçük, Cevdet. (1988). “Abdülaziz”, İslam Ansiklopedisi. İstanbul: MEB.
Sadun, A. (1967). 500 Yıllık Türk Musikisi Antolojisi. Türkiye Yayınevi.
Say, A. (2004). Müzik Ansiklopedisi, 4. Cilt, Ankara: Başkent Yayınevi.
Küçük, C. (1988). İslam Ansiklopedisi. 1. Cilt, İstanbul.
Toker, H. (2012). Sultan Abdülaziz Dönemi’nde Osmanlı Sarayı’nda Musiki. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmış Doktora Tezi, İstanbul.
Uçan, A. (1996). İnsan ve Müzik, İnsan ve Sanat Eğitimi. Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
Yekta, R. (1909). Cennet Mekân Sultan Abdülaziz Han ve Fenn-i Nefis-i Musiki. Musavver Muhit, 2/27, 145.
Yekta, R. (1909). Aziziye Sirtosu, Musavver Muhit, 2/36-37, 308.
Wach, E. (2013). Learning about Qualitative Document Analysis. Brighton: Institute of Development Studies.
Çevrimiçi kaynaklar Url-1. Sultan Abdülaziz Kimdir? (Erişim Tarihi: 18.07.2022) https://www.yeniakit.com.tr/ biyografi/sultan-abdulaziz
Url-2. Abdülaziz Anma Günü, Yaşamı, Eserleri, Sanatı, Besteleri, Müzikleri ve Kültür Yapıtları. (Erişim Tarihi: 24.07.2022) https://sultanabdulaziz.com/abdulaziz-ve-muzik/ abdulaziz-besteleri/abdulaziz-anma-gunu-yasami-eserleri-sanati-besteleri-muzikleri-ve-kultur-yapitlari/
Url-3. Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Araştırmaları Merkezi, Osmanlıca Makaleler Veri Tabanı. (Erişim Tarihi: 12.05.2022)http://ktp.isam.org.tr/?url=makaleosm/findrecords.php
Url-4. Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Araştırmaları Merkezi, Cüneyd Kosal Türk Musikisi Arşivi, (Erişim Tarihi: 27.09.2022) http://ktp2.isam.org.tr/?-skip=0&-max=10&Beste=Abd%C3%BClaziz+Han+Sultan&blm=sonucksl&geldi=ara_ksl
Url-5. Bestekâr Padişahlar Külliyatı. (Erişim Tarihi: 05. 10. 2022). https://www.hunkarmakami.com/eserler.html