Iğdır yöresi halk inanışlarında nazardan korunma nesneleri

Yaşamını düzene oturtmaya çalışan birey bu idealini yerine getirmek maksadıyla içgüdüsel olarak çeşitli eylemlere girişmektedir. Dış kaynaklı olduğu düşünülen tehlikelerin çeşitliliği düzen kurmak için alınması muhtemel önemlerin de niteliğini değiştirmektedir. Anlamlandırılamayan hastalık, sakatlık veya farklı olumsuzluklar karşısında çaresizlik yaşayan birey, yaşadıklarına bir karşılık bulma düşüncesiyle hedefine “nazar”ı yerleştirmektedir. Böylelikle bu kişiler başından geçen talihsizlikleri bilincinde anlamlandırarak kendini ruhsal açıdan sağaltmanın yollarını aramaktadır. Soyut anlamda nazarla kavramlaştırdığı kötü gücü etkisizleştirmek için de bazı nesnelerin koruyuculuğuna sığınmaktadır. Bu bağlamda nazar inanış ve uygulamalarının yaygınlık gösterdiği alanlardan olan Anadolu’da da kötü güç ve varlıkların üstesinden gelmek amacıyla günlük yaşamda çeşitli nesnelerden istifade edilmektedir. Nazar inanışının görüntü düzeyinde çeşitli nesneler üzerinden varlığını sürdürdüğü Iğdır ve yöresindeki uygulamalar da bu açıdan oldukça dikkat çekicidir. Bu yörede yaşayan kaynak kişilerle yapılan görüşmeler sonucu elde edilen bilgiler ışığında nazardan korunma nesnelerinin halk inanışları içerisindeki yeri belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışma kapsamında gerçekleştirilen saha çalışmalarıyla evlerinde ve işyerlerinde nazarlık bulunduran kişilerle mülakat gerçekleştirilmiş ve söz konusu nesneleri hangi amaçlarla ve ne gibi durumlarda kullandıkları hakkında bazı bilgiler elde edilmiştir. Bunun yanında görüşme yapılan kişilerden sözlü olarak onay alındıktan sonra nesnelerin fotoğrafları çekilerek çalışmaya eklenmiştir. Son olarak çalışmayla ayrıca yörede geleneksel işlevini yerine getiren nazarlıkların eski Türk inanışlarıyla olan ilişkisi ve bu nesnelerin barındırdığı sembolik mesajların da ortaya çıkarılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Nazar, Iğdır, kalak, koç boynuzu, üzerlik

Objects of protection from the evil eye in the folk beliefs of Igdir region

An individual who is trying to put his life in order instinctively undertakes various actions in order to achieve this ideal. The variety of dangers that are considered to be external causes also changes the nature of the precautions that are likely to be taken to establish order. A person who experiences helplessness in the face of an incomprehensible illness, disability, or various negativities places the “evil eye” on his target with the idea of finding a response to what he is experiencing. Thus, these people seek ways to heal themselves spiritually by making sense of their misfortunes in their consciousness. He takes refuge in the protection of some objects in order to neutralize the evil power that he conceptualized with the evil eye in the abstract sense. In this context, various objects are used in daily life in order to overcome evil forces and beings in Anatolia, which is one of the areas where evil eye beliefs and practices are widespread. The practices in Igdir and its region, where the evil eye belief continues to exist through various objects at the image level, are also quite remarkable in this respect. It has been attempted to ascertain the position of the objects of protection from the evil eye in folk beliefs in light of the information received from interviews with the source people who reside in this region. With the field studies carried out within the scope of the study, interviews were conducted with people who have amulets in their homes and workplaces, and some information was obtained about the purposes and situations of using the objects in question. In addition, after verbal approval was obtained from the interviewees, photographs of the objects were taken and added to the study. Finally, it is also aimed to reveal the relationship between the amulets, which execute their traditional function in the region, with old Turkish beliefs and the symbolic messages that these objects contain.

Keywords:

Nazar, Iğdır, kalak, koç boynuzu, üzerlik,

PDF

___

Acıpayamlı, O. (1962). Anadolu’da Nazarla İlgili Bazı Adet ve İnanmalar. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 20 (1-2), ss. 1-40.
Bayat, F. (2006). Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Boratav, P. N. (1984). 100 Soruda Türk Folkloru. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Çıblak, N. (2004). Halk Kültüründe Nazar, Nazarlık İnancı ve Bunlara Bağlı Uygulamalar. TÜBAR- XV-/2004-Bahar.
Ekici, M., Fedakar P. (2014). Gelenek, Aktarma, Dönüşüm ve Kültür Endüstrisi Bağlamında Nazar Ve Nazar Boncuğu. Millî Folklor, (101), ss.40-50.
Esin, E. (2001). Türk Kozmolojisine Giriş. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Eyuboğlu, İ. Z. (1987). Anadolu İnançları Anadolu Mitolojisi İnanç-Söylence Bağlantısı. İstanbul: Geçit Kitabevi.
Gür, D., Soykan, A. N. (2013). Anadolu Kültüründe Nazar ve Nazarlıklar: Safranbolu Örneği. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi. V.2. (3).ss. 115-158.
Hacıyeva, M. (1997). Azerbaycan Türklerinde İnançlar. Gelenek, Görenek, İnançlar Seksiyon Bildirileri. V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi, Ankara.
Harva, U. (2015). Altay Panteonu (Mitler, Ritüeller, İnançlar ve Tanrılar). (çev. Ömer Suveren). İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
Kalafat, Y. (2004). Altaylar’dan Anadolu’ya Kamizm Şamanizm. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
Kalafat, Y. (2007a). Balkanlar’dan Uluğ Türkistan’a Türk Halk İnançları I. Ankara: Berikan Yayınevi.
Kalafat, Y. (2007b). Balkanlar’dan Uluğ Türkistan’a Türk Halk İnançları VII. Ankara: Berikan Yayınevi.
Karadağ, M.(1989). Mahalli Türk Evlerindeki Halk Geleneklerinin Anlam ve Fonksiyonları. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C. 4, S. 2.
Kızıldağ, H. (2022). Koruyucu Varlığın Hierofanik Yansıması Olarak Nazarı Engelleyen Nesneler. Geçmişten Geleceğe Küçük Asya-Anadolu. Editörler: M. Aça- M. Ali Yolcu., Çanakkale: Paradigma Akademi.
Lvova, E. L. vd. (2013). Güney Sibirya Türklerinin Geleneksel Dünya Görüşleri (Kainat ve Zaman. Nesneler Dünyası). (çev. Metin ergün). Konya: Kömen Yayınları.
Ögel, B. (2010). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları İle Destanlar) I. Cilt, 5. Baskı (Tıpkıbasım). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Örnek, S. V. (1966). Sivas ve Çevresinde Hayatın Çeşitli Safhalarıyla İlgili Batıl İnançların ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Tetkiki. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Özdemir, N. (2006). Yeni/lenmek ve Nevruz. Millî Folklor Dergisi. 18 (69), ss.15-27.
Taburoğlu, Ö. (2021). Nazar (Başkası Nasıl Görür?). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Uslu, B. (2014). Türk Mitolojisi., Ankara: Kamer Yayıncılık.
Üçer, M. (1997). Sivas Yöresinde Nazarlıklar ve Nazarla İlgili İnançlar. Gelenek, Görenek, İnançlar Seksiyon Bildirileri. V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi, Ankara.
Kaynak Kişiler
Kaynak Kişi Ad- Soyadı Yaş Eğitim Durumu Mesleği Derleme Yeri D. Tarihi KK. 1: Aynur Çevik 1954 Ortaokul Ev Hanımı Iğdır/Melekli 28.08.2022 KK. 2: Asker Çevik 1952 Ortaokul Emekli Iğdır/Melekli 28. 08. 2022 KK. 3: Garip Evci 1988 Lise Mezunu Çiftçi Iğdır/Karakoyun 25.08.2022 KK. 4: Ali Şıkbaş, 1949 İlkokul Mezunu Çiftçi Iğdır/Karakoyun 25.08.2022 KK. 5: Gülten Baştaş 1974 İlkokul Terk Ev hanımı Iğdır/Karakoyun 25.08.2022 KK. 6: Sakine Yıldırım 1947 Okur- Yazar Değil Ev Hanımı Iğdır/Karakoyun 22.08.2022 KK. 7: Cafer Toktamışlı 1988 Ortaokul Mezunu Çiftci Iğdır/Karakoyun 22.08.2022 KK. 8: Çoşkun Oluz 1970 Lise Mezunu Memur Iğdır 30.08.2022 KK. 9: Dursun Oğur 1975 Lise Terk Çiftçi Iğdır/Karakoyun 22. 08.2022