Dilbilimsel karşılaştırma metodu ile çeviride eşdeğerlik sorunları: Çağrı filmi örneği

Her çeviri, çevirmenin başka bir dildeki bilgi ve algısıyla şekillenen farklı bir yorumu temsil eder. Görsel veya işitsel bir eserin çevirisinde ise kaynak dildeki mesajın erek dile ne kadar doğru aktarılabildiği çok önemlidir. Çalışmada Çağrı adlı film model alınmak suretiyle dilbilimsel çeviri yöntemi çerçevesinde, iki dil arası eşdeğerlik sağlama sorunları ele alınmıştır. Çalışmanın amacı, diller arası eşdeğerlik kavramını çeviri kuramları çerçevesinde irdelemek, dikkat çeken çeviri ve yorum sorunlarını belirlemektir. Bu amaçla ve İslamiyet’in doğuşunu konu alan ünlü “Çağrı” filminin Türkçe dublaj çevirisine odaklanarak eşdeğerlik sağlama stratejileri bağlamında çözüm önerileri sunulmaktadır. Kaynak dil İngilizcedeki kelime, cümle ya da anlamsal içeriklerin erek dil olarak Türkiye Türkçesine çevrilirken, aslına uygun çağrışımları içerip içermediği, çeviride anlam kayıpları, düz veya yan anlamsal ögelerin örtüşüp örtüşmediği, dilbilgisel ve morfolojik birimlerin karşılıklarının olup olmadığı gibi sorunsallar değerlendirilmiştir. Çalışma, doküman veri analizi modelini kullanan nitel bir yaklaşımı benimsemektedir. "Çağrı" filminin Türkçe versiyonu dilbilimsel karşılaştırma yöntemiyle, kelime, dil bilgisi, metinsel ve pragmatik boyutlardaki çeviri ve yorumları açısından incelenmiştir. Bu kapsamda, filmin İngilizce orijinal versiyonu ile Türkçesi dublajlı versiyonu dakika dakika karşılaştırmalı izlenmiş; erek dil Türkçede sözcüksel, dilbilgisel, metinsel ve anlamsal düzeyde eşdeğerlik ilkelerine tam uymayan kesitler sırayla tespit edilmiştir. Tespit edilen eşdeğerlik sorunları tablolar halinde ilgili düzeyler halinde sıralanmıştır. Ardından, çeviribilimde sunulan yaklaşımlar bağlamında eşdeğerlik sağlanabilmesi için çözüm önerileri sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Çeviride eşdeğerlik, çeviride yorum sorunları, Çağrı filmi

PDF

___

Abdul Haq, M. (1984). The meaning and significance of the shahada, Islamic Research Institute, International Islamic University, Islamabad, Vol. 23, No. 3 (Autumn 1984), pp. 171-187.
Ahmed, L. (1987). The Message: A Cinematic Portrayal of the Prophet Muhammad." Middle Eastern Studies, vol. 23, no. 1, , pp. 1-14.
Akkad, M. (Yönetmen/Senaryo Yazarı). (1976). The Message (Çağrı) [Film]. LİBYA-FAS.
Alousque, I. (2009). Cultural domains: Translation problems. Revista de Linguistica y Lenguas Aplicadas, 4, 137-145.
Austermuhl, F. (2001). Electronic tools for translators, UK: Routledge
Baker, M. (2011). In Other Words: A Course Book on Translation. 2nd Edition, Routledge, London and New York.
Bakker, F. (2006). The Image of Muhammad in the Message, the First and only Feature Film about the Prophet of Islam. Islam and Christian-Muslim Relations. 17. 10.1080/09596410500399805.
Bektaş, S. (2008). Dil içi çeviride kültürel ve dilsel değişimden kaynaklanan çeviri sorunları. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mütercim-Tercümanlık Bölümü. Sakarya.
Beek, L. V. (2011). The perception of audiovisual translation. Target, 23(2), 242-253.
Burns, A., & Siegel, J. (2018). Teaching the Four Language Skills: Themes and Issues. In A. Burns & J. Siegel (Eds.), International Perspectives on Teaching the Four Skills in ELT: Listening, Speaking, Reading, Writing (pp. 1–17). Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-319-63444-9_1
Can Rençberler, A. (2019). Çeviri Göstergebilimi Ekseninde Özgün Metin Okuma Ve Çözümleme Modeli İle Anlam Arayışı. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 9. 125-142. 10.33207/trkede.597905.
Caimi, A. (2013). Equivalence at word level in audiovisual translation: A corpus-based study of English and Italian film dialogues. Meta, 58(1), 84-104.
Chaume, F. (2012). Audiovisual Translation in the Digital Age: The Italian Fansubbing Phenomenon. Journal of Specialised Translation, 17, 162-184.
Chesterman, A. (2017). Problems with Strategies. reflections on translation theory: selected papers Amsterdam and Philadelphia, John Benjamins, pp. 201-211.
Çoraylı, O. (2008). Farklı metin türlerinin çevirisinde karşılaşılan sorunlara eleştirel bir bakış. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sakarya.
Delabastita, D. (2019). Emotions and nonverbal communication in audiovisual translation. Target, 31(1), 1-19.
Demirekin, M. (2014). Çeviriyorum: Türkçede çeviri sorunları ve eşdeğerlik. Konya: Eğitim Yayınları.
Diaz-Cintas, J., & Remael, A. (Eds.). (2007). Audiovisual translation: Language transfer on screen. Palgrave Macmillan.
Diriker, E. (2008). Eşzamanlı çeviri araştırmaları. Çeviriyi Düşünenler, 2. bs., Ed. Mehmet Rifat, İstanbul: Sel Yayıncılık. pp. 257-271.
Doherty, S. (2016). The impact of translation technologies on the process and product of translation. International Journal of Communication, 10, 947–969
Dweik, Bader & Suleiman, Maisa. (2013). Problems Encountered in Translating Cultural Expressions from Arabic into English. International Journal of English Linguistics. 3. 47-60. 10.5539/ijel.v3n5p47
Fabbretti, M. (2017). Manga scanlation for an international readership: The role of English as a lingua franca. The Translator, 23(4), 456–473. https://doi.org/10.1080/13556509.2017.1385938
Fairclough, N. (1995). Critical discourse analysis: the critical study of language. Longman.
Gambier, Y. (2018). Dubbing and subtitling. In Handbook of Translation Studies. Volume 4 (pp. 64-70). John Benjamins Publishing.
Gottlieb, H. (1992). Subtitling: Dimensions of a problem. In Translating Literature: Practice and Theory in a Comparative Literature Context (pp. 56-68). John Benjamins Publishing.
Granger, S. & Lefer, M. (2020). Introduction. In Sylviane Granger & MarieAude Lefer (eds) Translating and Comparing Languages: Corpus-based Insights. Corpora and Language in Use. Proceedings 6, Louvain-la-Neuve: Presses universitaires de Louvain, 11-22. https://pul.uclouvain.be/book/?gcoi=29303100461170
Hsiao, C. Y. (2018). Multimodal film translation: An analysis of audio descriptions of The Revenant in Chinese. Perspectives: Studies in Translatology, 26(1), 72-88.
Huertas Barros, E. (2017). A descriptive analysis of the translation of comic elements in dubbing and subtitling: A case study of the Italian and Spanish versions of Toy Story 2. The Journal of Specialised Translation, 28, 132-152.
Ivarsson, J. (1992). Subtitling for the media: A comparative study of subtitling conventions in Sweden and Great Britain, with focus on extralinguistic cultural references. Almqvist & Wiksell International.
Jameson, R. T. (1976). "The Message." Film Quarterly, vol. 30, no. 3, pp. 2-10.
Kamalipour, Y. R. (1984). Moustapha Akkad's The Message: An Analytical Review. Journal of Communication Inquiry, 8(2), 21-36.
Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım
Karamitroglou, F. (1998). Towards a methodology for the investigation of norms in audiovisual translation: a critical appraisal. In Translation swissenschaft: Festschrift für Mary Snell-Hornby zum 60. Geburtstag (pp. 169-182). Gunter Narr Verlag.
Katan, D. (2014). Translation as a touchstone for theories of language and representation. Perspectives: Studies in Translatology, 22(2), 183-194.
Konu, M. M. (2019). Çeviri edimine dilbilimsel açıdan uygulamalı bir yaklaşım. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö6), 500-516. DOI: 10.29000/rumelide.649339
Karataş, Z. (2017). Sosyal bilim araştırmalarında paradigma değişimi: Nitel araştırmanın yükselişi. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 70-86
Kerimoğlu, C. (2019). Genel dilbilime giriş. Ankara: Pegem Akademi.
Kıcır, B. (2019). Bir Profesyonel Meslek Olarak Çevirmenlik ve Çevirmenlerin Mesleğe Yönelik Tutumları. Çalışma İlişkileri Dergisi, 10(1), 1-25
Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 15(1), 170-189
Köksal, D. (2008). Çeviri Eğitimi. Ankara: Nobel Yayınları.
Krippendorff, K. (2004). Content analysis: An introduction to its methodology. Sage publications
Lee, H. (2014). A comparative study of English-Korean subtitling strategies in terms of culture-specific items in Korean films. Perspectives: Studies in Translatology, 22(4), 607-622.
Lin, P., & Luo, D. (2022). Subtitle Translation from the Perspective of Multimodal Discourse: Take the Movie Harry Potter and the Philosopher’s Stone as an Example. International Journal of Education and Humanities, 6(1), 176–179. https://doi.org/10.54097/ijeh.v6i1.3087
Mackintosh, J. (2015). A study of strategies in translating humour in film subtitles. University of Edinburgh.
Munday, J. (2016). Introducing translation studies: Theories and applications. Routledge.
Musaoğlu, M. (2003). Türkçede çeviri ve aktarma. Bilig, 24, 1-22, s.1-2
Nairn, K., & Wyn, J. (2014). New girlhood and lost boys: analysing the cultural politics of gender and education through film. Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education, 36(6), 821–832. https://doi.org/10.1080/01596306.2014.973372
Neves, J. (2016). Subtitling for the deaf and hard of hearing: a corpus-based analysis of subtitling norms in Portugal. Perspectives: Studies in Translatology, 24(4), 589-605. Newmark, P. (1988). A Textbook of Translation. Prentice Hall.
Nida, E.A..&Taber, C. R. (1969). The theory and practice of translation. Leiden: E.J. Brill. O'Connor, J., & Seymour, J. (1990). An introduction to neurolinguistic programming. London:Mondela.
NoieSaber, Jafar Pour Fariba. (2018). Lexical Translation in Movies: A Comparative Analysis of Persian Dubs and Subtitles Through CDA. Arabic Language, Literature & Culture. Vol. 3, No. 3, , pp. 29-36. doi: 10.11648/j.allc.20180303.12
O'Hagan, M., & Mangiron, C. (2013). Game localization: Translating for the global digital entertainment industry. John Benjamins.
Ören, T. ve Ergun, E. (2021). Çeviribilimde dilbilim izleri. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi. 14, 37-61. https://doi.org/10.26650/iujts.2021.14.0003.
Özgü, M. (1978, Temmuz). Çeviride uzmanlık sorunu. Türk Dili Çeviri Sorunları Özel Sayısı, (Cilt: XXXVIII), s. 322.
Pettit, Z. (2014). Translation and humour: An approach using the translation of French humour into English as a model. University of Western Sydney.
Sadiq, S. (2008). Translation: Some Lexical and Syntactic Problems & Suggested Solutions.. Wata Translation Journal- 5.
Sakurai, N. (2015). The influence of translation on reading amount, proficiency, and speed in extensive reading. Reading in a Foreign Language, 27(1), 96–112.
Seçkin, S. (2021). Serbest Çevirmenlerin Türkiye Çeviri Sektöründe Yaşadığı Zorluklar. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (23), 1128-1147. https://doi.org/10.29000/rumelide.950037
Sheikh, N. (2017). Cinematic Representations of the Prophet Muhammad: A Study of Mustafa Akkad’s The Message (1976) and Moustapha Akkad’s Al-Risala (2014). Journal of Religion and Film, 21(2).
Şahin, A. (2022). Kurgudan gerçeğe İslam Peygamberi algısı: The Message (Çağrı). Medya ve Din Araştırmaları Dergisi (MEDİAD), 5(1), s. 227-241.
Wach, A., & Monroy, F. (2020). Beliefs about L1 use in teaching English: A comparative study of Polish and Spanish teacher-trainees. Language Teaching Research, 24(6), 855–873. https://doi.org/10.1177/1362168819830422
Wardhana, Gunawan. (2012). Analysis On Subtitling Equivalence In Harry Potter And The Deathly Hallows Part 2 Movie. Bachelor’s degree of Education.in English Department, University of Surakarta.
Wiyati, M.A., Suryandari, A.M., & Ashadi, A. (2019). Linguistic Level Equivalence in the Kartini Film Subtitle Translation. Proceedings of the International Conference on Interdisciplinary Language, Literature and Education (ICILLE 2018).
Xie, Y. (2016). Translating idioms in subtitles: An investigation based on Mona Baker’s equivalence. Theory and Practice in Language Studies, 6(10), 2004-2012.
Yazıcı, M. (2011). Çeviribilimde araştırma: disiplinlerarasılıktan disiplinlerötesiliğe, İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
Zhang, D.(2009). Research on the Comprehensive Theoretical Framework of multimodal Discourse Analysis [J]. Foreign Languages in China, (1):24-30.