Cerrah Mehmed’in tıbba dair risalesi

Yazma tıp metinleri, yazıldıkları dönemlerin dil ve kültür özelliklerini ortaya koyabilecek niteliktedir. Bu çalışmalarda hekim isimlerini, tıp terimlerini, halk inanışlarını, hastalıkların tedavilerinde kullanılan bitkileri bulmak mümkündür. Ülkemizde son yıllarda tıp metinlerinin incelenmesine yönelik çalışmaların arttığı görülmektedir. Yapılan bu çalışma ile bu alandaki çalışmalara katkı sağlamak hedeflenmiştir. Çalışmaya konu olan yazma tıp metni, 15. yüzyılda yaşadığı düşünülen Cerrah Mehmed tarafından istinsah edilmiştir. Çalışmada kırık ve çıkıklar ile bunların tedavi yollarının ele alınmıştır. Risaleden elde edilen kırık ve çıkıkla ilgili tedavilere yönelik bulguların, tıp tarihi, tıp terimleri ve biyografi çalışmalarına, Beylikler Dönemi ilmî faaliyetlerine, halk bilimine katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Çalışmanın yöntemini tarama ve metin aktarma oluşturmaktadır. Çalışmada kırıklara birden fazla tedavi önerildiği, kırıkların yan etkileri olan şişme ve yan ağrılarının da özel olarak ele alındığı görülmüştür. Tedavilerde bitkisel, hayvansal ürünlerin yanında toprak ve taş (kuzgunun getirdiği taş) gibi günümüzde kaplıcalarda fizik tedavi maddesi olarak kırık, çıkık ve kemik ağrıları için kullanılan çamurla tedavilere de yer verilmiştir. Risalede rahatsızlıklar ve hastalıklarla ilgili terimlerin, kemük sındugı, et üzülmesi, yan ağrısı, sert şişme, uzv küfet olması, kemük küfet olması, uzv yerinden çıkması, kemük çürümesi, bir endam yerinden çıkması, kemük oynaması olduğu belirlenmiştir. Bunun yanında az da olsa mide ağrısı, sarılık gibi hastalıkların da anıldığı belirlenmiştir. Tedavide sıkça kullanılan bitkiler, durak otu, sabr, köpertiken, kargasabunu ve encübardır.

Anahtar Kelimeler:

Tıp, risale, Cerrah Mehmed, tıbba dair bir risâle

Risala about medicine by Cerrah Mehmed's

Manuscript medical texts are capable of revealing the language and cultural characteristics of the periods they were written. In these studies, it is possible to find the names of doctors, medical terms, folk beliefs and the plants used in the treatment of diseases. In recent years, it has been observed that studies on the study of medical texts have increased in our country. This study aims to contribute to the studies in this field. Manuscript medical text which is the subject of the study was copied by Cerrah Mehmed who was thought to have lived in the 15th century. In this study, fractures and dislocations and their treatment methods were discussed. It is thought that the findings related to the treatment of fractures and dislocations obtained from the treatment will contribute to the history of medicine, medical terms and biography, the scientific activities of the Principalities Period and the folklore. The method of the study consists of scanning and text transfer. In the study, it was seen that more than one treatment was recommended for fractures, side effects of fractures and side pain were discussed. In the risale there were treatments as well as herbal and animal products, as well as soil and stone (the stone brought by the raven) today as a physical therapy in spas, fractures, dislocations and bone pain used for treatment with mud. It was realized that the terms related to the diseases were as follows: kemük sındugı, et üzülmesi, yan ağrısı, sert şişme, uzv küfet olması, kemük küfet olması, uzv yerinden çıkması, kemük çürümesi, bir endam yerinden çıkması, kemük oynaması. In addition to this, it was determined that some diseases such as stomach pain and jaundice were also mentioned. Commonly used in the treatment of herbs are as follows too: fennel, aloe vera, köpertiken, kargasabunu.

Keywords:

Medicine, risale, Cerrah Mehmed, a risala about medicine,

PDF

___

Adıvar, A. A. (1982). Osmanlı Türklerinde İlim, İstanbul: Remzi Kitabevi. Argunşah, M. (1999). Tuhfe-i Muradî (İnceleme-Metin-Dizin), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Arslan Sarman, M. (2015). “Nâbî’ye Göre Tabip ve Tabâbet”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, Cilt:3, Sayı:6, Ocak, 80-97. Arslan, M. (2017a). Kitâb-ı Tercüme-i Tezkire-i Dâvûd Fî İlmi’t-Tıbb’da Geçen Ay İsimleri. Cappadocıa Journal Of Hıstory And Socıal Scıences Vol.8-April, 206-218. Arslan, M. (2017b). “Kitâb-ı Tercüme-i Tezkire-i Dâvûd Fi’t-Tıbb’da Geçen Tıbb-ı Nebevî Unsurları”, Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları, 49-69. Bayat, A. H. (2016). Tıp Tarihi. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları. Bişkin, H. V. (2010). Vasiyyetnâme-i Kehhâlîn (İnceleme-Metin-Dizin). Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde. Canpolat, M. (1973). XIV. Yüzyılda Yazılmış Değerli Bir Tıp Eseri: Edviye-i Müfrede, Türkoloji Dergisi, Cilt 5, Sayı 1, Ankara. Doğan, Ş. (2011). XIV.-XV. Yüzyıl Türkçe Tıp Metinlerinde Halk Hekimliği İzleri. Milli Folklor 23, 89: 120-132. İhsanoğlu, E.; Şeşen, R., vd. (2008). Osmanlı Tıbbi Bilimler Literatürü Tarihi C 1, İstanbul: IRCICA. Muhammed Cerrahî. (ty). Tıbba Dair Risale, İstanbul Büyük Şehir Belediyesi, Atatürk Kitaplığı, O.E.827, 32b-35a. Önler, Z. (1990). 14 ve 15. Yüzyıl Anadolu Türkçesi Botanik Terimleri, Journal Of Turkish Studies, Volume 14, (Fahir Öz Armağanı), 357-392. Önler, Z. (2004). XIV. ve XV. Yüzyıl Metinlerinde Türkçe Bitki Adları, Kebikeç, 18: 273-301. Öztürk, N.;Arslan Sarman, M. (2016). 16. Yüzyıl Osmanlı Hekimlerinden Şaban Nidâî Ve Dâvûd-i Antakî’nin Yazdığı Tıp Kitaplarında Tıbb-ı Nebevî Etkisi Üzerine Bir Karşılaştırma. Adana 2015 Uluslararası İslam ve Tıp (Tıbb-ı Nebevi) Kongresi, 512- 531. Sarı, N. (1999). “Osmanlı Hekimliği ve Tıp Bilimi”, Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları, Sayı 5, İstanbul, 11-68. Tokat, F. (2012). Tuhfetü’l-Erîbi’n-Nâfia Li’r-Rûhânî Ve’t-Tabîb. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Denizli. Turan, A. D. (2014). Eski Anadolu Türkçesiyle Yazılmış Bir Tıp Metni “Kitabü Tıbbü’l-Hikme”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7/29: 312-318.