Bilge Karasu’nun Forum dergisinde yayımlanan sanat yazıları (1954-1959)

Türkiye’de 1950’li yıllar Demokrat Parti’nin iktidara geldiği, Köy Enstitüleri ve Halkevleri gibi kurumların kapatıldığı, sanayi, inşaat ve tarıma önem verilen bir sürece işaret etmektedir. Bu dönemin sanat ortamında ise Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nin sürdürdüğü “akademik kübizm”, buna karşıt olarak gelişen “soyut sanat” ve bu yıllarda ivme kazanan göç olgusuna paralel olarak “köylü gerçekçiliği” öne çıkan eğilimlerdir. Aynı süreçte naif, otodidakt sanat ve “harika çocuk” kavramları da sanat ortamında yerini almıştır. 1954 yılında yayın hayatına başlayan, ağırlıklı olarak siyasi konulara yer veren, ülkenin siyasi gündeminde belirleyici rol oynayan Forum dergisinde yukarıda andığım konulara değinen kişi ise, yazın dünyamızda öykü, roman ve denemeleriyle bilinen Bilge Karasu’dur. Aynı yıl henüz 24 yaşında genç bir sanat eleştirmeni olarak Forum dergisine Ankara ve İstanbul’da gördüğü sergileri ve katıldığı etkinlikleri yazmaya başlayan Bilge Karasu 1954-1959 yılları arasında toplam 36 sanat eleştirisine imza atmıştır. Yazar, akademik resim eğitimi almaksızın resim yapmaya başlayan Cemil Eren, İhsan Cemal Karaburçak ve Hasan Kaptan gibi sanatçıların yanı sıra Ali Teoman Germaner, Sadi Diren, Bülent Arel, Nuri İyem, Şükriye Dikmen gibi isimlerin kişisel sergileri değerlendiren yazılar kaleme almıştır. Yazarın ayrıca dönemin sanat tartışmalarında son derece belirleyici olan Devlet Resim ve Heykel Sergileri, AICA (Uluslararası Sanat Eleştirmenleri Derneği) 5.Kongresi, İş ve İstihsal Sergisi gibi etkinlikler hakkında da yazıları mevcuttur. Bu çalışmada Bilge Karasu’nun ele aldığı sanatçı, kavram, teknik, kurum ve tartışmalar, eleştirilerinde kullandığı terminoloji ve yöntem irdelenecektir. Bu doğrultuda 1950’lerin sanat ortamındaki temel konuların Bilge Karasu’nun sanat yazılarında nasıl ele alındığı ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

1950’lerde Türkiye, Bilge Karasu, Forum dergisi, Sanat eleştirisi

Art articles by Bilge Karasu published in Forum magazine (1954-1959)

1950s in Turkey are noted as a period during which the Democrat Party came to power; institutions like Village Institutes and Halkevleri (community centers) were shut down; whereas industry, construction and agriculture were given particular importance. As for the period’s art milieu, the “academic cubism” perpetuated by the State Academy of Fine Arts, the “abstract art” that emerged as an opposition thereof and the “folk realism” ensuing the phenomenon of migration which gained momentum during this era are the main artistic tendencies. Notions of naïve, autodidact art and “wunderkind” have accordingly been included in the artistic circles during the same period. It is Bilge Karasu, recognized for his stories, novels and essays in our literature, who has addressed the aforementioned topics in the Forum magazine which was founded in 1954; a magazine which covered mainly political issues, playing a determinant role in the political agenda of the country. A total of 36 art critiques of Karasu has been published, who has started writing on the exhibitions and events he attended in Ankara and Istanbul for the Forum magazine the same year of its onset, at his tender age of 24 as a young art critic. Besides having written on artists who had no formal training such as Cemil Eren, İhsan Cemal Karaburçak and Hasan Kaptan, the author has penned the solo exhibitions of artists like Ali Teoman Germaner, Sadi Diren, Bülent Arel, Nuri İyem and Şükriye Dikmen. Karasu has also written on events that were eminently determinant for the art discussions of the period, such as the State Painting and Sculpture Exhibitions, 5th Congress of the AICA (International Association of Art Critics), and the İş ve İstihsal (Work and Production) Exhibition. In this essay, the artists, notions, techniques, institutions and discussions addressed by Karasu shall be examined along with the terminology and methodology the author has employed in his critiques. Accordingly, how the key issues of the art scene of 1950s have become apparent in art critiques of Karasu shall be put forth.

Keywords:

Turkey in 1950s, Bilge Karasu, Forum magazine, art critique,

PDF

___

Akkoyunlu Ersöz, B. ve Bahar, T (Ed.). (2011). İhsan Cemal Karaburçak. İstanbul : Pera Müzesi.
Anonim. (1952). Young Man of Modern Art. Life Magazine, 12 Mayıs, 32. cilt, 19 : s. 85-87.
Berk, N. (1952). Sanat Bahisleri : Devlet Resim ve Heykel Sergisi. Zafer, 15 Nisan : s. 2.
Çakmak, D. (2007). Forum Dergisi : 1954 – 1960 (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
Dede, K. (2015). Forum Dergisi. Türkiye’nin 1950’li Yılları (Haz. Mete Kaan Kaynar). İstanbul: İletişim, s. 451 – 464.
Duben, İ. (2007). Türk Resmi ve Eleştirisi (1880 – 1950). İstanbul : Bilgi Üniversitesi.
Ecevit, B. (1954). Hasan Kaptan Adında Bir Ressam. Yeni Ulus, 9 Nisan : s. 3.
Elvan Erturan, N. (2001). Türk Plastik Sanatlarında Otodidakt ve Naif Sanat, Çocuk Yaratıcılığı (1950-1960). (Yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü : Ankara.
Germaner, S., Koçak, O. vd. (Ed.). (2008). Modern ve Ötesi : 1950 – 2000. İstanbul : Bilgi Üniversitesi.
Güran, R. (1958). Cemil Eren’in Sergisi. Yeditepe, 124 : s. 4......
İleri, C. (2007). Yazının da Yırtılıverdiği Yer, Bir Bilge Karasu Okuması. İstanbul : Metis.
Kahramankaptan, Ş. (1998). İsmet İnönü ve Harika Çocuklar. Ankara : Ümit.
Karasu, B. (1954a). Helikon'da Hayrettin Timer'in Sergisi - Hasan Kaptan Sergisi Forum. 2 : s. 18.
Karasu, B. (1954b). Helikon'da Aloş'un Sergisi - XV. Devlet Resim ve Heykel Sergisi. Forum, 3 : s. 15.
Karasu, B. (1954c). Helikon'da Abdurrahman Öztoprak'ın Sergisi. Forum, 4 : s. 18-19.
Karasu, B. (1954d). D.T.C. Fakültesinde Ankara Kolleji Resim Sergisi. Forum, 5 : s. 17.
Karasu, B. (1954e). Sanat Eleştiricilerinin V.Kongresi - İstanbulda İki Sergi. Forum, 13 : 15 – 17.
Karasu, B. (1954f). Sadi Diren’in Sergisi. Forum, 15 : s. 17-18.
Karasu, B. (1954g). Japon Resimleri Sergisi. Forum, 18 : s. 21.
Karasu, B. (1955a). Şükriye Dikmen'in Sergisi. Forum, 20 : s.20.
Karasu, B. (1955b). İki Sergi. Forum, 25 : s.19..............
Karasu, B. (1955c). Fakihoğlu. Forum, 26 : s.20..............
Karasu, B. (1955d). Üsluplar Üzerine (G.A. imzasıyla). Forum, 22 : s.21-22.
Karasu, B. (1955e). Etkiler-Duygular. Forum, 23 : s.22-23.............
Karasu, B. (1956a). Helikon Sergisi (G.A. imzasıyla). Forum, 48 : s. 21.
Karasu, B. (1956b). L. Dodd (G.A. imzasıyla). Forum, 49 : s.28.
Karasu, B. (1956c). Devlet Resim Sergisi (G.A. imzasıyla). Forum, 51 : s. 28-29.
Karasu, B. (1956d). Tutuma Övgü. Forum, 61 : s. 22..............
Karasu, B. (1957a). Bir Sergi (G.A. imzasıyla). Forum, 67 : s.23.
Karasu, B. (1957b). Deniz Diplerinde Başlıyan Derin. Forum, 68 : s. 22-23.
Karasu, B. (1957c). Kayıhan (G.A. imzasıyla). Forum, 71 : s. 23-24.
Karasu, B. (1957d). Kaygısız, Korkusuz, Boşluklar. Forum, 72 : s. 22-23.
Karasu, B. (1957e). Soyut Resimler. Forum, 73 : s. 23..............
Karasu, B. (1957f). Sergiler. Forum, 77 : s. 23-24..............
Karasu, B. (1957g). Çağdaş Türk Kültürünü Tanıtma Haftası. Forum, 89 : s. 22-23.
Karasu, B. (1957h). Yabancılık Elginlik. Forum, 90 : s. 21–22.
Karasu, B. (1958a). Eren. Forum, 93 : s.24..............
Karasu, B. (1958b). İyem. Forum, 96 : s. 18..............
Karasu, B. (1958c). Renkli Renkli Taşlar. Forum, 99 : s. 23.
Karasu, B. (1958d). Sergi Bolluğunda Devlet Sergisi. Forum, 100 : s. 22-23.
Karasu, B. (1958e). İki Olay. Forum, 101 : s. 19-20..............
Karasu, B. (1959a). A.B.D. Resim Tarihinde Bir Gezinti. Forum, 112 : s. 22-23.
Karasu, B. (1959b). Yeni Eren. Forum, 115 : s. 22..............
Karasu, B. (1959c). Ağaoğlu. Forum, 116 : s. 19..............
Karasu, B. (1959d). Arel. Forum, 118 : s. 19-20..............
Kaygısız Ergin, A. (2000). 1950-1960 Yılları Arasında Türk Resim Sanatında Konu Yönelimi (Yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü : Ankara.
Yağcıoğlu, H. (1954). Panorama. Kaynak, 94 : s.156-157..............
Yasa-Yaman, Z. (1996a). Modernizmin Siyasal/İdeolojik Söylemi Olarak Resimde Köylü/Çiftçi İzleği. Türkiye’de Sanat, 22 : s. 29-37.
Yasa-Yaman, Z. (1996b). Cumhuriyet Dönemi Resim Eleştirisinin Kaynakları. Türkiye’de Sanat, 24 : s.32 – 38.
Yasa-Yaman, Z. (1998). 1950’li Yılların Sanatsal Ortamı ve “Temsil” Sorunu. Toplum ve Bilim, 79 : s. 94 – 137.
Yetkin, S. K. (1954). Sanat Tenkitçileri Kongresi. Yeditepe, 53 : s. 3.
Zürcher, E. J. (2006). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. İstanbul : İletişim.