Alpamış destanında sayıların anlamları ve değerlendirilmesi üzerine bir inceleme

Alpamış Destanı, Türk dünyasında en fazla yaygınlık gösteren destanlardan biridir. Bir nevi Türklerin ortak destanı olan Alpamış Destanı, içerisinde Türk kültürüne ait birçok özelliği barındırması açısından da oldukça önemli bir yere sahiptir. Alpamış Destanının taşıdığı özelliklerden biri de milletlerin inanç sistemlerini, gelenek ve göreneklerini, bulunduğu coğrafi konumu, değer yargılarını vb. sayılar vasıtasıyla sembolleştirerek anlatmasıdır. Destanda sayılar daha çok dini semboller içermekte ve eski Türk inançlarından İslam dinine bu sayıların yansıması görülmektedir. Fazıl Yoldaşoğlu’ndan hareketle incelenen destanda bazı sayıların daha az kullanılmasına karşılık bazı sayıların Türk-İslam kültüründeki önemi aşikârdır. Mitoloji ve dinle ilişkisi bulunan sayılar her dönem gizemli olarak kabul edilmiştir. Sayıların derin anlamlarına inildiğinde yeni durumlarla karşılaşılması sayılara verilen önemi daha da artırmıştır. Halk edebiyatı türlerinden önemli bir yere sahip olan destanlarda tıpkı diğer motifler gibi sayılar da yoğun bir biçimde yerini almıştır. Alpamış Destanında da üç, yedi, dokuz ve kırk gibi sayıların destanın geneline hâkim olduğu görülmektedir. Aynı zamanda bu sayılar Türk-İslam kültür ve medeniyetinde oldukça önemli bir yer teşkil etmektedir. Bu çalışmada Alpamış Destanında nadir olarak ya da sıklıkla karşımıza çıkan sayılara yer verilmiş olup bu sayıların genel anlamları üzerinde durulmuş ve değerlendirilmesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Alpamış, destan, sayı, sembol, kültür

A review on the meaning and evaluation of the numbers in Alpamysh epic

The Alpamysh Epic is one of the most widespread epics in the Turkish world. The Alpamysh Epic, which is sort of a common epic of Turks, occupies a very important place since it contains many characteristics of Turkish culture. One of the characteristics of the Alpamysh Epic is the fact that it tells the belief systems of the nations, their customs and traditions, their geographical location and their value judgments etc. by symbolization through numbers. In the epic, the numbers mostly contain religious symbols and the reflection of these numbers is seen on the old Turkish belief Islam. In the epic reviewed according to Fazil Yoldasoglu, while some of the numbers are used less than the others, the use of some numbers in the Turkish-Islamic culture is obvious. The numbers, which are related to mythology and religion, have been considered mysterious in all periods. The fact that new situations are encountered when expanding on the meanings of the numbers increased the importance given to the numbers even more. The epics, which have an important place among the folk literature genres, included numbers intensively just like other motifs. In Alpamysh Epic, it is seen that the numbers such as three, seven, nine and forty are dominant throughout the epic. At the same time, these numbers occupy a very important position in Turkish-Islamic culture and civilization. In this study, the numbers, which are rarely or frequently encountered in Alpamysh Epic, are presented and the general meanings of these numbers are emphasized and evaluated.

Keywords:

Alpamysh, epic, number, symbol, culture,

PDF

___

Arıkan, M. (2007). Türk Sözlü Kültür Geleneğinde Ayrıntılar-I Beş Silah, 1. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı Bildiri Kitabı, C. I, ss. 147-151. Ata Yıldız, N. (2015). Türk Dünyası Destancılık Geleneği ve Destanlar. Ankara: Akçağ. Çelik Şavk, Ü. (2013). Manas ve Maaday-Kara’da Sayılar, Milli Folklor Dergisi, S. 50, ss. 52-57. Çetinkaya, B. (2003). İhvân-ı Safâ Felsefesinde Sayıların Gizemi Üzerine Bir Çözüm Denemesi, Felsefe Dünyası, S. 37, ss. 87-121. Daşdemir, M. (2013). Türkçede Miktar Kavramı ve Sayı Sistemi, Turkish Studies, S. 8/13, ss. 309-336. Durbilmez, B. (2009). Türk Kültüründe ve Fütüvvet-Nâmelerde Dört Sayısı, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S. 52, ss. 71-86. Ekici, M. (2014). Destan Araştırma ve İncelemelerinde Kullanılan Bazı Terimler Hakkında- II, Milli Folklor Dergisi, S. 54, s.18. Ergin, M. (2017). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Boğaziçi. Erol, Ş.S. (2012). Türkmen Efsaneleri Üzerinde Bir Araştırma (İnceleme-Metinler). Yayımlanmış Doktora Tezi. İzmir: EÜ. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Gabain, A.Von (1998). Eski Türkçenin Grameri. Çev.: Mehmet Akalın. Ankara: TDK. Güvenç, A. Ö. (2009). Kırk Sayısının Halk Edebiyatı Ürünlerinde Kullanımı Üzerine Bir İnceleme, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 41, ss. 85-96. Hazar M., Şengönül M. (2012). Türk Kültüründe Sıfırdan Dokuza Kadar Sayı Adları ve Matematik Değerleri, BAL-TAM Türklük Dergisi, S.17, ss. 141-158. İnan, A. (1976). Eski Türk Dini Tarihi. İstanbul: Milli Eğitim. İnan, A. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: Türk Tarih Kurumu. Jirmunsky, V.M. (2011). Türk Kahramanlık Destanları. Çev. M. İsmail ve H. Arslan Erol. Ankara: Türk Dil Kurumu. Oğuz, M. Ö., Ekici, M., Aça, M., Düzgün, D., Akarpınar, R. B., Arslan M., Yılmaz, A. M., Öğüt Eker, G., Özkan, T. (2013). Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Grafiker. Öz Özcan, A. (2016). Alpamış Destanında Mizahî Unsurlar, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, S. 3, ss. 31-49. Parlıyan, A. Açıklamalı Kur’an-ı Kerim Meali. Konya: Konya Kitapçılık. Schimmel, A. (2017). Sayıların Gizemi. İstanbul: Alfa İnceleme. URL-1: https://www.sabah.com.tr/aktuel/2013/02/28/7-rakaminin-sirri (06.01.2018). Yaman, M. (2001). Alevilik İnanç-Edeb-Erkân. İstanbul: Ufuk. Yoldaş, F. (2000). Alpamış Destanı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi. Yörükhan, Y.Z. (2014). Müslümanlıktan Evvel Türk Dinleri Şamanizm. İstanbul: Ötüken.