İbn Sînâ’nın Dua Anlayışı

Bu makalede İbn Sînâ felsefesinde, insanın Tanrı’dan bir şey istemesi anlamında duanın, istenilen şeyin gerçekleşmesinde ne tür bir etkiye sebep olduğu incelenmiştir. İbn Sînâ bu konuyu kozmoloji ve metafiziğin de işin içinde olduğu bir çerçevede sunarak hem duanın etkin olduğu hem de Tanrı’nın değişmez olduğunu koruduğu bir çözüm ortaya koyar. Çalışmada önce İbn Sînâ’nın da dahil olduğu klasik evren anlayışındaki canlı evren ve kozmik sempati görüşleri evrendeki varlıkların birbirini etkilemesi bağlamında dua anlayışıyla ilişkilendirilerek ele alınmıştır. Ancak İbn Sînâ’nın bunun bir ötesine geçerek meseleyi sadece kozmik sempati bağlamında değil sebeplilik ve inayet bağlamında incelediği görülmüştür. İbn Sînâ’ya göre, insanlar dua ederek semavi varlıkları etkilemekte, semavi varlıklar da duayı ve duanın gerçekleşme durumunu bilerek yerdekiler üzerinde bir etkide bulunmaktadır. İbn Sînâ’nın bu açıklaması duanın inayet ve sebeplilik bağlamında ele alındığını ortaya koyar. İbn Sînâ’ya göre inayet; Tanrı’nın her şeyi bilmesini, her şeye sebep olmasını ve bir yaratma düzeniyle varlıkların meydana gelmesini ifade ederken duanın da inayet çerçevesinde temellendirildiği görülür. Buna göre Tanrı her şeyi bildiği için duayı ve istenilen şeyin gerçekleşmesini bilir, buna sebep olur. Dua da istenilen şey için ikincil bir sebep olarak belirlenen düzende bir anlama sahip olur. Bu bağlamda makalede İbn Sînâ’nın kozmoloji, fizik, metafizik anlayışlarının birbiriyle sistemli bir şekilde ilişkisinin dua meselesini bu şekilde çözümlemesinde etkin olduğu ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

İbn Sînâ, Dua, Din Felsefesi, İnayet, Sebeplilik, Kozmik Sempati, Canlı evren.

PDF

___

Altıntaş, Hayrani. İbn Sînâ Metafiziği. Ankara: Elis Yayınları, 2008.
Bayam, Emine Gören. “Analitik Din Felsefesinde Bir Problem Olarak Dua”. Felsefe Dünyası 71 (2020). 155-180.
Brouwer, René. “Stoic Sympathy”. Sympathy: A History. ed. Eric Schliesser. 15-35. Newyork: Oxford University Press, 2015.
Emilsson, Eyjolfur K.. “Plotinus on Sympathei”. Sympathy: A History. ed. Eric Schliesser. 36-60. Newyork: Oxford University Press, 2015.
Gutas, Dimitri. Avicenna and Aristotelian Tradition. Leiden: Brill, 2014.
İbn Sînâ. “Etki ve Edilginin Kısımları”. çev. Hüseyin Aydın vd.. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1 (2000). 623- 629.
İbn Sînâ. “İbn Sînâ’nın Ahlaka Ait Risalesi (Risale fi’l Birr ve’l-İsm)”. çev. Gürbüz Deniz. Diyanet İlmî Dergi 50/1 (2014). 229- 243.
İbn Sînâ. “Kaderin Sırrına Dâir Risâle. çev. Ömer Mahir Alper. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (2003). 173- 178.
İbn Sînâ. en-Necât: Felsefenin Temel Konuları. çev. Kübra Şenel. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2012.
İbn Sînâ. et-Ta`likat: Felsefi ve Bilimsel Fragmanlar 1. çev. İsmail Hanoğlu. Ankara: Elis Yayınları, 2019.
İbn Sînâ. et-Ta`likat: Felsefi ve Bilimsel Fragmanlar 2. çev. İsmail Hanoğlu. Ankara: Elis Yayınları, 2021.
İbn Sînâ. İşaretler ve Tembihler. çev. M. Macit, A. Durusoy, E. Demirli. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2021.
İbn Sînâ. Kitâbu’ş-Şifâ: Metafizik II. çev. Ekrem Demirli, Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2013.
Kindî. “Göklerin Allah’a Secde ve İtaat Edişi Üzerine”. çev. Mahmut Kaya. Felsefi Risaleler. 226-239. İstanbul: Klasik Yayınları, 2014.
Kindî. “On Rays”. The Philosophical Works of Al-Kindî. ed. P. Adamson, P. E. Pormann, 217-234. Pakistan: Oxford University Press, 2015.
Kindî. On the Stellar Rays. çev. Robert Zoller. Berkeley Springs WV: The Golden Hind Press, 1993.
Mattila, Janne. “Philosophical Prayer in Early Arabic Philosophy”. Contacts and Interaction: Proceedings of the 27th Congress of the Union Européenne des Arabisants et Islamisants Helsinki 2014. ed. J. Hämeen-Anttila, P. Koskikallio, I. Lindstedt. 335-346. Leuven-Paris-Bristol: Peeters, 2017.
Pehlivan, Necmettin. “İbn Sînâ’ya Göre Duaya İcabet ve Duanın Tesiri”. Diyanet İlmî Dergi 50/1 (2014). 148-156.
Peters, Francis E.. Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü. çev. Hakkı Hünler. İstanbul: Paradigma, 2004.
Platon. Kharmides. çev. Tanju Gökçül. Platon Diyaloglar. İstanbul: Remzi Kitabevi, 12.bsk, 2015.
Platon. Timaios. çev. Erol Güney- Lütfi Ay. İstanbul: MEB, 1989.
Plotinus. The Enneads. çev. George Boys Stones, John M. Dillon, Lloyd P. Gerson, R. A. H. King, Andrew Smith, James Wilberding. Cambridge: Cambridge University Press, 2018.
Rahman, Fazlur. İslamda Nübüvvet: Felsefe ve Ehl-i Sünnet. çev. Ömer Ali Yıldırım, Mehmet Ata Az. Ankara: Adres Yayınları, 2017.
Reisman, David C.. The Making of Avicennan Tradition. Leiden: Brill, 2002.
Sayılı, Aydın. “İbn Sînâ’da Astronomi ve Astroloji”. İbn Sînâ: Doğumunu Bininci Yıl Armağanı. der. Aydın Sayılı. 161-201. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1984.
Üsûlûcyâ: Aristoteles’in Teolojisi. çev. Cahid Şenel. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 2017.