THE FOUNDATION OF THE ARMENIAN REVOLUTIONARY FEDERATION AND ITS ACTIVITIES IN THE OTTOMAN EMPIRE IN VIEW OF RUSSIAN ARCHIVAL SOURCES (1890-1915)
Established in 1890, the Armenian Revolutionary Federation (ARF - Dasnaktsutyun) is a prominent Armenian nationalist organization that sought to attain an independent Armenia. Like other Armenian nationalist organizations, the ARF engaged in propaganda and agitation to draw the world’s attention towards the Armenian Question. However, ARF was set apart from other Armenian nationalist organizations by its radical mentality and scale of its aggressive acts. In this context, the organization resorted to actions that can be described as terrorism. When examined, Russian archival documents belonging to the years 1890-1915 demonstrate that ARF was heavily involved in forming armed groups for inciting rebellions in the Ottoman Empire. When the First World War began, the ARF decided to side with the Russian Empire to the detriment of the Ottoman Empire. Eventually, the organization’s activities and the agitation of the Ottoman Armenians came to represent a serious security threat to the Ottoman Empire. This would eventually lead the Ottoman government to take the radical decision to relocate Ottoman Armenians away from sensitive areas to other parts of the Empire. This article demonstrates that, with the help of Russian archival sources, the ARF’s actions had dire consequences for both Ottoman Armenians and Muslims. According to the article, it can be argued that the unbalanced and adventuristic methods of ARF damaged the Armenians more than anyone else did.
(RUS ARŞİV BELGELERİ IŞIĞINDA ERMENİ DEVRİMCİ FEDERASYONUNUN KURULUŞU VE OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDAKİ FAALİYETLERİ (1890-1915))
1890’da kurulan Ermeni Devrimci Federasyonu (EDF - Taşnaksütyun), bağımsız bir Ermenistan’ın kurulması amacını gütmüş önemli bir Ermeni milliyetçi örgüttür. Diğer Ermeni milliyetçi örgütler gibi EDF dünyanın dikkatini Ermeni Meselesini çekmek için propaganda yapmış ve kışkırtıcı faaliyetlerde bulunmuştur. Ancak EDF’yi diğer Ermeni milliyetçi örgütlerden ayıran, bahsi geçen örgütün radikal zihniyeti ve saldırgan faaliyetlerinin boyutları olmuştur. Bu bağlamda örgüt terörizm olarak tanımlanabilecek faaliyetlerde bulunmuştur. 1890-1915 arası Rus arşiv belgeleri incelendiğinde EDF’nin Osmanlı İmparatorluğu’nda ayaklanma çıkartılması için yoğun bir şekilde silahlı grupların oluşturulması sürecine dahil olduğu ortaya çıkmaktadır. Birinci Dünya Savaşı başladığında; EDF, Osmanlı İmparatorluğunun aleyhine olacak şekilde Rus İmparatorluğunun yanında yer almıştır. Sonuç olarak örgütün faaliyetleri ve Osmanlı Ermenilerinin kışkırtılması Osmanlı İmparatorluğu için ciddi bir güvenlik tehdidi haline gelmiştir. Bu durum, bir süre sonra Osmanlı hükümetinin radikal bir karar alarak Osmanlı Ermenilerini hassas bölgelerden İmparatorluğun başka bölgelerine sevk ve iskân etmeye karar vermesine yol açmıştır. Bu makale Rus arşiv kaynakları ışığında EDF’nin faaliyetlerinin hem Osmanlı Ermenileri hem de Müslümanları için vahim sonuçları doğurduğunu göstermektedir. Makalede, EDF’nin dengesiz ve maceraperest yöntemlerinin Ermenilere herkesten çok zarar verdiğinin söylenebileceği belirtilmektedir.
___
GARF - Gosudarstvennyi Arkhiv Rossiiskoi Federatsii (State Archive of the Russian Federation), Moscow, Russia.Bolhovitinov, L. M. 11 Aralık 1915 Tarihli Resmi Ermeni Raporu. Hazırlayan: Mehmet Perinçek. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2011.
Bykova, Olga. “19. Yüzyılın Sonlarında 20. Yüzyılın Başlarında Türkiye’deki Ermeni Hareketiyle İlgili Çarlık Mahkemelerinde Görülen Davalardan Örnekler.” Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, No. 12 (2010).
Dashnaki. Iz Materialov Departmenta Politsii. Baku: Izdatelstvo “Kommunist” TSK KP Azerbaizhan, 1990.
Dasnabedian, Hratch. History of the Armenian Revolutionary Federation - Dashnaktsutiun (1890-1924). Milan: OEMME Edizioni, 1990.
Hanioğlu, Şükrü. Preparation for a Revolution. New York: Oxford University Press, 2001.
Kaçaznuni, Ovanes. Taşnak Partisi’nin Yapacağı Bir Şey Yok. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2005.
Karinyan, A.B. “K Kharakteristike Armyanskikh Natsionalisticheskikh Techenii.” Bolshevik Zakavkazya, No. 9–10 (1928).
Kirakosyan, Arman. “K Voprosu O Konstantinopolskoy Rezne 1896 Goda.” Literaturnaya Armeniya, no. 4 (1989).
Kolektif. Çarlık Polis Raporlarında Taşnaklar. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2007.
Lalayan, A. A. “Kontrrevolyutsionnyi ‘Dashnaktsutiun’ i Imperialisticheskaya Voina 1914-1918 Gg.” Revolyutsionnyi Vostok, No. 2–3 (1936).
Oganesyan, Eduard. Vek Borby. Vol. 1. Münich-Moskva: Izdatelstvo “Feniks,” 1991.
Perinçek, Mehmet. B. A. Boryan’ın Gözüyle Türk-Ermeni Çatışması. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2014.
Perinçek, Mehmet. Rus Devlet Arşivlerinden 150 Belgede Ermeni Meselesi. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi, 2013.
Pirumyan, S. G. Diasporadaki Taşnaklar. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2007.
Roberts, Ch. A. “A Mother of Martyrs.” The Atlantic Monthly, C.83 (1899).
- ISSN: 1303-5304
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2002
- Yayıncı: Terazi Yayıncılık Basım Dağıtım Danışmanlık Eğitim Organizasyon Matbaacılık Kırtasiye Tic. Ltd. Şti.