Türkiye'de enerji sektörüne ilişkin 10 temel soru
Her geçen yıl ekonomisi büyüme eğilimi gösteren ve enerji ihtiyacı hızla artan Türkiye için 2000'li yıllar, enerji sektöründe köklü değişikliklerin başlangıcı olmuş; bu bağlamda elektrik, doğal gaz ve petrol piyasalarını serbestleşme ve rekabete açma çabaları başlayarak, yıllardır süren dikey bütünleşik yapıların ayrıştırılması gündeme gelmiştir. Piyasaların serbestleştirilmesinde büyük payı bulunan enerji talebi ve artan bu talebi karşılamada kamu yatırımlarının yetersiz kalması sonucu; özel sektör yatırımlarının teşvik edilmesi, yabancı sermaye girişinin artırılması, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılmaya başlanması, birincil enerji kaynaklarında kaynak çeşitliliğinin sağlanması, enerji verimliliğinin hayata geçirilmesi gibi bazı düzenlemeler yapılarak enerji politikasında da birtakım köklü değişim ve gelişmeler yaşanmıştır. Ancak kısa bir sürede gerçekleşen tüm bu gelişmeler sonucu, piyasaların işleyişinde bazı ekonomik ve\veya hukuki sorunların doğması da kaçınılmaz hale gelmiştir. "Enerjide dışa bağımlılık", "alternatif enerji kaynakları kullanımının etkin bir şekilde yaygınlaştırılamaması", "enerji sektörüne yatırımlarda devletin yetersizliği ve özel sektörün isteksizliği", "mevcut sözleşmeler", "elektrik piyasasındaki kayıp ve kaçak oranlarının fazla olması", "elektrik piyasasındaki fiyat politikası ve düzenlenmiş tarifeler", "özelleştirmelerin ve devirlerin tamamlanamaması", "akaryakıttan alınan aşırı katma değer ve özel tüketim vergileri", "akaryakıt kaçakçılığı" ve "çevre kirliliği" olmak üzere bu çalışmada, Türk enerji sektörünün işleyişinde ciddi aksaklıklar ve geleceğinde de belirsizlikler yaratan 10 temel sorun alanı incelenmektedir.
Anahtar Kelimeler:
enerji
Ten major problematic issues in Turkish energy İndustry
The new millennium is the beginning of a new area for the energy industry of Turkey, which experiences a rapid economic growth and an ever-increasing energy demand each year. Within this context, remarkable efforts have been made to liberalize and introduce competition to the electricity, natural gas and oil markets; concurrently vertical separation of the former institutional structure has been observed. As a consequence of the ever-increasing demand for energy and inadequacy of state investments to meet this demand; significant progress on the promotion of foreign investments, development of renewable energy resources, diversification of primary energy resources and implementation of energy efficiency have been made; therefore, substantial changes have occurred in the country's energy policy. However, all these rapid developments have actually brought about some economical and\or legal problems. This article throws light on the following ten major problematic issues causing functional breakdowns and future uncertainties in the Turkish energy industry: "Dependence on foreign resources", "failure to promote the active use of alternative energy sources ", "inadequacy of state investments and reluctance of private investors", "existing contracts", "high rate of transmission and\or distribution losses", "pricing policy and tariffs in electricity market", "incomplete privatizations and gas release programme, "excessive value added and private consumption taxes taken from petroleum products", "illegal trafficking of petroleum products" and "environmental pollution ".
Keywords:
energy,
___
- AKÇOLLU, Y. (2006), "Major Challenges to the Liberalization of the Turkish Natural Gas Market", Oxford Institute For Energy Studies, Great Britain, _____http://www.oxfordenergy.org/pdfs/NG16.pdf> Erişim tarihi: 11.05.2009
- ASLAN, İ. Y. et al (2007), Enerji Hukuku Cilt 1: Elektrik Piyasasında Rekabet ve Regülasyon, Ekin Kitabevi, Bursa
- ASLAN, İ. Y. (2008), Enerji Hukuku Cilt 2: Petrol Piyasasında Rekabet ve Regülasyon, Ekin Kitabevi, Bursa
- ASLAN, İ. Y. (2009), Enerji Hukuku Cilt 3: AB ve Türk Doğal Gaz Piyasasında Rekabet ve Regülasyon, Ekin Kitabevi, Bursa
- ATİYAS, İ. (2006), Elektrik Sektöründe Serbestleşme ve Düzenleyici Reform, TESEV Yayınları, İstanbul
- ATO (2006), "Kaçak Ekonomisi Raporu", http://www.atonet.org.tr/turkce/bulten/bulten.php3?sira=477> Erişim tarihi: 27.09.2009
- BRADBROOK, A. (1996), "Energy Law as an Academic Discipline", Journal of Energy and Natural Resources Law, No: 14(2), s.193-217
- BÜLBÜL, M. O. (2005), Doğal Gaz Piyasasında Rekabet, Rekabet Kurumu Uzmanlık Tezleri Serisi No: 77, Ankara
- BÜLBÜL, M.O. (2010), "Liberalization of Turkish Natural Market", Rekabet Dergisi, No:ll(l), s.7-35
- CAMERON, P. (2002), Competition in Energy Markets, Law and Regulation in the European Union, Oxford University Press, Great Britain
- CAN, M. E. (2006), Hukuki Açıdan Elektrik Piyasasında Rekabet, Turhan Kitabevi, Ankara
- CARLTON, D. ve J. PERLOFF (2005), Modern Industrial Organization, Pearson Addison Wesley Press, 4th Edition, USA
- ÇAL, S. (2008), "Enerjide 'Tersine Reform' veya 'Quo Vadis'?", Enerji Ekonomisi _____http://www.emo.org.tr/ekler/e3460el0028fee7 ek.pdf?dergi==515> Erişim tarihi: 26.11.2009
- ÇAL, S. (2009), Altyapının Finansmanı ve İşletilmesi Bağlamında Kamu Hizmeti İmtiyaz Kavramlarının 1999 Anayasa Değişikleri Çerçevesindeki Dönüşümü, Rekabet Kurumu Perşembe Konferansları No: 22, Ankara
- DEKTMK (2007a), Çalışma Grupları Raporu, Cilt: 1, Ankara
- DEKTMK (2007b), Çalışma Grupları Raporu, Cilt: 2, Ankara
- EPDK (2003), Elektrik Piyasası Uygulama El Kitabı, Ankara
- EPDK (2004), Dünyada ve Türkiye 'de Enerji Piyasası Reformları, Ankara
- EPDK (2008), Petrol Piyasası Sektör Raporu, Ankara
- ETKB (2009), "2008 Faaliyet Raporu", _____http://www.enerii.gov.tr/yavinlar raporlar/2008 faaliyet raporu.pdf> Erişim tarihi: 15.12.2009
- ETKB (2010), "2010-2014 Stratejik Planı", _____http://www.enerii. gov.tr/vavinlar_raporlar/ETKB 2010 2014 Strateiik Plani. gdf> Erişim tarihi: 30.03.2010
- EUROPEAN COMMISSION (2006), Green Paper, A European Strategy For Sustainable, Competitive and Secure Energy, [COM(2006) 105]
- EUROPEAN COMMISSION (2007), Renewable Energy Road Map, Renewable energies in the 21st century: building a more sustainable future, [COM(2006) 848]
- ICC (1998), Liberalization and Privatization of the Energy Sector, ICC Working Party
- IEA (2006), Energy Prices & Taxes Q3, France
- IEA (2009a), Key World Energy Statistics, France
- IEA (2009b), Electricity Information, France
- İSKENDER, S. (2006), Nükleer Enerji Gerçeği, 27-30 Kasım Türkiye 10. Enerji Kongresi Tebliğ Metni, İstanbul
- KARAMUSTAFAOĞLU, M. (2005), Elektrik Üretimi Pazarındaki Mevcut Sözleşmelerin Pazarın Rekabetçi Yapısı Üzerindeki Etkileri, Rekabet Kurumu Uzmanlık Tezleri Serisi No: 84, Ankara
- MUTLUER, K. (2007), Vergi Özel Hukuku, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul
- OECD (2002), Regulatory Reform in Electricity, Gas, and Road Freight Transport, Regulatory Reform in Turkey, Paris
- OECD (2008), OECD Economic Surveys: Turkey, Vol: 2008/14, Paris
- ÖİB (2009), "Türkiye Elektrik Dağıtım Sektörü Özelleştirmesi Tanıtım Dokümanı", _____http://www.oib. gov.tr/2009/dosvalar/TEDAS%20Bilgilendirme%20Notu(>n^ %202009.pdf> Erişim tarihi: 19.12.2009
- ÖZDEMİR, Ö. (2009), "Elektrik Özelleştirmelerinin Elektrik Enerjisi Piyasasına ve Yatırımlara Etkisi", Enerji Dünyası Dergisi, No:69
- PETDER (2010), "2009 Sektör Raporu", _____http://www.petder.org.tr/admin/mv__documents/mv _fıles/81C PETDERSektor Raporu2009.pdf> Erişim tarihi 25.03.2010
- PETROL-İŞ (2007), Boru Hatları İle Ham Petrol ve Doğal Gaz Taşımacılığı: BOT AŞ, Petrol-İş Yayını No: 102, İstanbul
- SAYIŞTAY (2004), Yap-İşlet-Devret ve Yap-İşlet Modeli Kapsamında Yaptırılan Enerji Projeleri Hakkında Sayıştay Raporu, Ankara
- SEVAÎOĞLU, O. (2006a), "Dağıtımda Fiyat Eşitleme Mekanizması ve Sosyal Adalet", Rekabet Forumu, No: 19, _____http://www.rekabetdernegi.org/rk_bulten/sayil9.doc> Erişim tarihi: 20.04.2009
- SEVAÎOĞLU, O. (2006b), "Yenilenebilir Enerjiler, Yenilenemez Kafalar", Rekabet Forumu, No: 20, _____http://www.rekabetdernegi.org/rk bulten/sayi20.doc> Erişim tarihi: 27.11.2009
- SEVAÎOĞLU, O. (2007), "Deniz Bitti!", Global Enerji Dergisi, No: 35, _____http://www.globalenerii.com.tr/yaz72-230003-102,35@2300.html> Erişim tarihi: 22.04.2009.
- THE WORLD BANK (2007), Turkey: Gas Sector Strategy, Energy Sector Management Assistance Program Report, No: 40242, Vol: 1
- TÜRKKAN, E. (2009), "Nasıl Bir Rekabet Vizyonu?", Cilt: 1, Rekabet Kurumu Yayınları, _____http://www.rekabet.gov.tr/index.php?Sayfa=sayfahtml&Id=930> Erişim tarihi: 26.03.2010
- Anayasa Mahkemesi Kararları
- • 09.12.1994 tarih ve E. 1994/43, K.1994/42-2 sayılı Anayasa Mahkemesi Kararı
- • 13.02.2002 tarih ve E.2001/293, K.2002/28 sayılı Anayasa Mahkemesi Kararı
- Danıştay Kararları
- • E. 2008/13541 sayılı Danıştay 13. Dairesi Kararı (kesin hüküm henüz verilmemiştir)
- Rekabet Kurulu Kararları
- • 06.04.2001 tarih ve 01-17/150-39 sayılı BELKO Kararı
- • 14.08.2008 tarih ve 08-50/750-305 sayılı BOTAŞ Kararı
- • 09.09.2009 tarih ve 09-41/1000-257 sayılı PETDER Atık Yağ Kararı
- ISSN: 1302-552X
- Yayın Aralığı: Yılda 5 Sayı
- Başlangıç: 2000
- Yayıncı: Rekabet Kurumu