İbnü’l-Arabî Tâkipçisi Olarak Abdurrahman Câmî Ve Şerhu Fusûsi'l-Hikem'i

Bu makāle, daha çok şâirlik ve dilciliğiyle tanınan Abdurrahman Câmî’nin tasavvufî hayâtına, bilhassa İbnü’l-Arabî düşüncesi çerçevesindeki faaliyetlerine odaklanmıştır. Onun bu çerçevedeki faaliyetleri, söz konusu düşüncenin anlaşılmasını sağlamak için şerh ve te’lif çalışmaları ve ona îtiraz edenlere karşı İbnü’l-Arabî’yi sözlü olarak müdâfaa etmek şeklinde olmuştur. Câmî, İbnü’l-Arabî düşüncesinin genel olarak anlaşılması ve kabul görmesine mühim katkılar sağlamıştır. Onun bu katkıları devrin kaynakları tarafından, genel olarak yaşadığı coğrafyada, bilhassa müntesibi olduğu Nakşibendiyye muhîtinde gözlemlenmiş ve nakledilmiştir. Câmî, bu çerçevedeki ilk eserini de son eserini de Fusûsu'l-hikem’e hasretmiştir. Bu iki eseri arasında İbnü’l-Arabî düşüncesine dâir birçok eser kaleme almıştır. Fusûsu'l-hikem’in tam metin şerhi olan son eseri Şerhu Fusûsi’l-hikem’in birçok nüshası bulunmakla birlikte ilmî neşri henüz yapılmamıştır. Bu eserin ve nüshalarının tanıtımı bu makālenin odak noktalarından biri olmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Abdurrahman Câmî, Şerhu Fusûsi'l-hikem, İbnü'l-Arabî, Nakşibendiyye, Horasan

PDF

___

Acer, Abdulrahman - Öçal, Şâmil, ed. Molla Câmî’de Varlık: Dürretü’l-Fâhire ve Şerhlerinin Tercümeleri ile Varlık Düşüncesine Dâir İncelemeler. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2016.
Afîfî, Ebu’l-Alâ. “el-Fusûs ve mezhebu İbn Arabî fîhi”. Fusûsu’l-hikem ve’t-ta’lîkâtu aleyhi. 1: 5-43. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1423.
Afsahzâd, A‘lâhân. Nakd ve berresî-yi âsar ve şerh-i ahvâl-i Câmî. Tahran: Mîrâs-ı Mektûb, 1378.
Algar, Hamid. Jami. New Delhi: Oxford University Press, 2013.
Bâharzî, Kemâleddin Abdülvâsî Nizâmî. Makāmât-ı Câmî. Thk. Necib Mâil Herevî. Tahran: Neşr-i Ney, 1371.
Câmî, Abdurrahman. Dîvân-ı Câmî (Vâsıtatü’l-ıkd). Thk. A‘lâhân Afsahzâd. 2 Cilt. Tahran: Mîrâs-ı Mektûb, 1378.
Câmî, Abdurrahman. ed-Dürretü’l-fâhire fî tahkîki mezhebi’s-sûfiyye ve’l-mütekellimîn ve’l-hükemâi ‘l-mütekaddimîn. Thk. N. Heer - A. Mûsâ Behbehânî. Tahran: İntişârât-ı Müessese-i Mütâlâât-ı İslâmî-yi Dânişgâh-ı Tahran ve Dânişgâh-ı McGill, 1382.
Câmî, Abdurrahman. Eşi‘atü’l-Lemaât. Nşr. Hâdî Rastegâr Mukaddem Gevherî. Kum: Bostân-ı Kitâb, 1390.
Câmî, Abdurrahman. Levâih (Bahâristan ve Resâil-i Câmî içinde). Thk. A‘lâhân AfsahzâdNşr. A’lâhân Afsahzâd, Muhammedcan Ömerov, Ebubekir Zuhûruddin. Tahran: Mîrâs-ı Mektûb, 1379.
Câmî, Abdurrahman. Nakdu’n-nusûs fî şerhi Nakşi’l-Fusûs. Thk. William Chittick. Tahran: İntişârât-ı Encümen-i Şehinşâhî-yi Felsefe-yi İran, 1397.
Câmî, Abdurrahman. Nâmehâ ve Destnevîs-i Abdurrahman-ı Câmî ez Murakka’-ı Ali Şîr Nevâî. Nşr. Isâmuddin Urunbayev. Taşkent: İdâre-i İntişârât-ı Fenn-i Cumhûrî-yi Şûrevî-i Sosyalistî-yi Özbekistan, 1982.
Câmî, Abdurrahman. Nâmehâ ve Münşeât-ı Câmî. Nşr. Isâmuddin Urunbayev-Esrâr Rahmanov. Tahran: Mîrâs-ı Mektûb, 1378.
Câmî, Abdurrahman. Nefehâtü’l-üns min hazarâti’l-ķuds. Thk. Mahmud Âbidî. Tahran: Kitabfurûşî-yi Mahmûdî, 1337.
Câmî, Abdurrahman. Seyr u Sülûk ve Vahdet-i Vücûda Dâir Levâyih. Nşr. Melek Gündüz Karacan Trc. Şemseddin Sivâsî. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2016.
Câmî, Abdurrahman. Şerh-i Rubâiyyât. Thk. Rızâ Mâyil Herevî. Kâbil: Encümen-i Câmî, 1343.
Câmî, Abdurrahman. Şerhu Fusûsi’l-hikem. 520/4: Taşkent Ebû Reyhan el-Birûnî Şarkşinâslık Enstitüsü El Yazmaları Kütüphânesi.
Câmî, Abdurrahman. Vücûd ve Vahdet-i Vücûda Dâir Şerh-i Rubâiyyât. Nşr. Abdulrahman Acer Trc. Tâhiru’l-Mevlevî - Abdulrahman Acer. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2016.
Chittick, William. “Mukaddime”. Nakdu’n-nusûs fî şerhi Nakşi’l-Fusûs. William Chittick. Tahran: İntişârât-ı Encümen-i Şehinşâhî-yi Felsefe-yi İran, 1397.
Chittick, William. “The Perfect Man As The Prototype Of The Self In The Sufism Of Jami”. Studia Islamica. 49 (1979): 135-157.
Hândmîr, Gıyâseddin. Habîbu’s-siyer fî ahbâri efrâdi’l-beşer. Thk. Muhammed Debîr Siyâkî. 4 Cilt. Tahran: Kitâbfurûşî-yi Hayyâm, 1362.
Herevî, Beşîr. “Muhakkikin Tâlikâtı”. Tekmile-i Havâşî-yi Nefehâtü’l-üns: Şerh-i hâl-i Mevlânâ Câmî. [Kâbil]: Encümen-i Câmî, 1343.
Herevî, Necib Mâyil. Şeyh Abdurrahmân-ı Câmî. Tahran: Tarh-ı Nov, 2010.
Hikmet, Ali Asgar. Câmî: Mutazammın-ı tahkîkât der târîh-i ahvâl ve âsâr-ı manzûm ve mensûr-ı Nûreddin Abdurrahmân-ı Câmî (817-898). Tahran: İntişârât-ı Tûs, 1386.
İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Fusûsu’l-hikem. Nşr. Mahmud Erol Kılıç - Abdurrahim Alkış. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2016.
Karabulut, Ali Rıza - Karabulut, Ahmet Turan. el-Mu’cemu’t-târîhi’t-turâsi’l-islâmiyyi fî mektebâti’l-âlem: el-Mahtûtât ve’l-matbûât. Kayseri: Mektebe Yayınları, t.y.
Kâşifî, Ali Safî b. Hüseyin Vâiz. Reşahât-ı Aynü’l-hayat. Thk. Ali Asgar Muîniyân. 2 Cilt. Tahran, 1977.
Kazvînî, Abdünnebî Fahruzzamân. Tezkire-i Meyhâne. Thk. Ahmed Gülçin Maânî. Tahran: Şirket-i Nesebî Hâc Muhammed Hüseyin İkbal ve Şürakâihî, 1340.
Lâmii Çelebi. Futûhu’l-micâhidîn li-tervîci kulûbi’l-müşâhidîn (Tercüme-i Nefehâtü’l-üns). İstanbul, 1289.
Lârî, Radıyyuddin Abdülgafur. Tekmile-i Havâşî-yi Nefehâtü’l-üns: Şerh-i hâl-i Mevlânâ Câmî. Thk. Beşîr Herevî. [Kâbil]: Encümen-i Câmî, 1343.
Mâlih, Muhammed Riyâd. Fihrisu Mahtûtâti Dâri’l-Kütübi’z-Zâhiriyye. Şam: Matbaatü’l-Hicâz, 1978.
Mübelliğ, İsmâil. İrfân-ı Câmî. Kâbil: İntişârât-ı Müessese-i Tahsîlât-ı Âlî-yi İbn Sînâ, 1392.
Nevâî, Ali Şîr. Hamsetü’l-mütehayyirîn. Trc. Ayşehan Deniz Abik. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2006.
Nevâî, Ali Şîr. Nesâyimu’l-mahabbe min şemâyimu’l-fütüvve. Nşr. Kemal Eraslan. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1996.
Okumuş, Ömer. “Câmî, Abdurrahman”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7: 94-99. İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi, 1993.
Öçal, Şâmil. “Abdurrahman Câmî’nin ed-Dürretü’l-Fâhire İsimli Eseri”. Molla Câmî’de Varlık: Dürretü’l-Fâhire ve Şerhlerinin Tercümeleri ile Varlık Düşüncesine Dâir İncelemeler. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2016.
Ökten, Ertuğrul İ. Jami (817-898/1414-1492) His Biography And Intellectual Influence in Herât. PhD, The University of Chicago, 2007.
Semerkandî, Devletşah. Tezkiretü’ş-şuarâ (Tezkire-i Devletşah). Thk. Edward Browne. Tahran: İntişârât-ı Esâtîr, 1382.
Taşkın, Bilal. “Abdurrahman el-Câmî’nin Risâle fi’l-vücûd Adlı Eserinin Tercüme, Tahlîl ve Tahkîki”. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 7 (2015).
Taşköprîzâde, İsâmuddin Ebi’l-Hayr Ahmed b. Mustafa. eş-Şakāiku’n-Nu‘mâniyye fî ulemâi’d-Devleti’l-Osmâniyye. Thk. Ahmed Suphi Furat. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1405.
Vâsıfî, Zeynuddin Mahmud. Bedâyiu’l-vekāyi’. Thk. A. N. Boldyrev. Tahran: İntişârât-ı Bunyâd ve Ferheng-i İran, 1972.