19672

Arapçada Mürekkep Cümlenin Kapsamı

Arapçada cümlelerin basit ve birleşik cümleler olarak sınıflandırılması son dönem gramer çalışmalarında görülen bir olgudur. Bu tür bir sınıflandırma kadim eserlerde bulunmamaktadır. Dolayısıyla kadim dönemde birleşik cümle, modern dönemde ele alındığı biçimiyle incelenmemiştir. Ancak kadim dönemdeki cümle ile ilgili olan kübra-sugra terimleri ve cümlelerin irab açısından sınıflandırılması birleşik cümleyle ilişkilidir. Cümlelerin kübrâ-suğrâ olarak ele alınması, mürekkep cümleye bir giriş olarak değerlendirilebilse de konunun içeriği mürekkep cümleyi tam olarak karşılamamaktadır. Öte yandan cümlelerin irab açısından sınıflandırılması birleşik cümlenin bazı türlerinin dolaylı olarak incelendiğini göstermektedir. Bununla birlikte birleşik cümle türleri kadim dönemde bütüncül ve sistematik biçimde ele alınmamıştır. Mürekkep cümle terimi modern dönemde üretilmiş ve çeşitleri incelenmiş olmakla birlikte detaylarına ilişkin bazı görüş farklılıkları vardır. Dolayısıyla modern dönemde de birleşik cümlenin kapsamı hususunda görüş birliğine varıldığı söylenememektedir. Bu çalışma kadim dönem ve modern dönemin birleşik cümle yapısına yaklaşımlarını değerlendirerek Arapçada birleşik cümlenin kapsamını incelemekte, Arapçadaki mürekkep cümle yapılarını Türkçedeki benzer yapılarla karşılaştırmaktadır.Arap dili ve belagatı, birleşik cümle, mürekkep cümle, ana cümle, yan cümle, irap, söz dizimi.

Anahtar Kelimeler:

mürekkep cümle, Arap dili ve belagatı, birleşik cümle, ana cümle, yan cümle, irap

The Scope of Murakkab Sentence in Arabic

The classification of sentences in Arabic as simple and murakkab (compound) sentences is a phenomenon seen in recent grammar studies. This type of classification is not found in old works. As a result, the compound sentence in the past period was not examined as it was handled in the modern period. However, the terms of kubra-sugra related to the sentence in the past period and the classification of sentences in terms of ‘irab are related to the compound sentence. Although the existence of sentences in qubrā-sughrā forms can be considered as an introduction to the murakkab sentence, the content of the subject does not fully correspond to the murakkab sentence. However, the classification of sentences in terms of ‘irab evidneces that some types of compound sentences are in directly examined. Nonetheless, the copound sentence types were not considered in an integrated and systematic manner in the past period. The term “murakkab cumla” and its varieties have been studied, but there are some differences in opinion regarding its details. Therefore, it cannot be said that the consensus of linguists exists on the scope of murakkab cumla in the modern period. This study evaluates the past and modern approaches to murakkab cumla and examines its structure in Arabic and then compares the compound murakkab cumla in Arabic with similar structures in Turkish.

Keywords:

Arabic language and rhetoric compound sentence, murakkab cumla, main sentence, dependent clause, ‘irab, syntax,

PDF

___

Abâde, Muhammed İbrahim. el-Cumletu’l-Arabiyye mukevvenâtuhâ envâuhâ tahlîluhâ. Kahire: Mektebetu’l-edeb, 2001.
Abbâs, Fâdıl Hasan. el-Belağa funûnuhâ ve efnânuha ‘ilmu’l-me ‘ânî. 4. Baskı. Ürdün: Dâru’l-furkân, 1997.
Abdulgani, Ahmed Abdulazim. el-Mustalahu’n-nahvî drâse nakdiyye tahlîliyye. Kahire: Dâru’s-sekâfe, 1990.
Abdulgani, Reşâd Ahmed. Nizâmu’l-cumleti’l-ismiyye fî şi‘ri Abdillah el-Berdûnî. Doktora Tezi, Câmi‘atu Mentûrî, 2019.
Abdulhamid, Muhammed Muhyiddin. et-Tuhfetu’s-seniyye bi şerhi’l-mukaddimeti’l-Âcurrûmiyye. Katar: Y.y., 2007.
Abdulkâhir el-Cürcânî, Delâilu’l-i‘câz fî ‘ilmi’l-me‘ânî, Thk. Yasin el-Eyyûbî. Beyrut: Mektebetu’l-asriyye, 2008.
Akçakoca, Yusuf. Arap Dili Sözdiziminin Anlambilim Boyutu –Cümle Ögeleri, Kurgusu ve Anlam-. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2019.
Bâna‘me, Adil b. Ahmed b. Sâlim. Binâu’l-cumle ‘inde Mustafa Sâdık er-Râfi‘î min hilâli kitâbihi Evrâki’l-vurd. Yüksek Lisans Tezi, Câmi‘atu ummi’l-kurâ, 2000.
Banguoğlu, Tahsin. Türkçenin Grameri. İstanbul: Baha Matbaası, 1974.
Bekîr, Abdulvahab. v.dğr. en-Nahvu’l-Arabî min hilâli’n-nusûs. Tunus: eş-Şirketu’t-Tûnusiyye li’t-tevzî‘, 1973.
Bergsträsser G., et-Tatavvuru’n-nahvî li’l-lugati’l-Arabiyye. Thk. Ramazan Abduttevvab. Kahire: Mektebetu’l-Hâncî, 1994.
Bilgegil, M. Kaya. Türkçe Dilbilgisi. 2. Baskı. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları, 2014.
Çakır, Hasan. İşlev İtibarıyla Arapçada Cümle Yapısı. Konya: Esra Yayınları, 2009.
Çörtü, Mustafa Meral. Arapça Cümle Kuruluşu ve Tercüme Tekniği. 5. Baskı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2009.
Decnî, Fethî Abdulfettah. el-Cumletu’n-nahviyye neşeten ve tatavvuran ve i‘râben. Kuveyt: Mektebetu’l-felâh, 1987.
Derviş, Muhyiddin. İ‘râbu’l-Kur’ân ve beyânuh. 10 Cilt, Beyrut: Dâru’l-irşâd, 1992.
Ebu’l-Bekâ el-Kefevî, Eyyub b. Musa el-Huseynî. Külliyyât, Thk. Adnan Derviş – Muhammed el-Mısrî. Beyrut: Muessesetu’r-risâle, 1998.
Ergin, Muharrem. Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları, 2009.
Ferhân, Hüseyin Ali. el-Cumletu’lArabiyye fî dırâsâti’l-muhdesîn. Lübnan: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1971.
Galâyînî, Mustafa. Cami‘u’d-durûsi’l-Arabiyye. Lübnan: Müessesetü’r-risâle, 2017.
Gencan, Tahir Neşat. Dilbilgisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1979.
Harkâtî, Meylûd. et-Terkîbi’l-lugavî fî şi‘ri’l-Hansâ fî dav’i ‘ilmi’l-lugati’l-hadîs. Yüksek Lisans Tezi, Câmi‘atu Bâtna, 2007.
Hasan, Temmâm. el-Lugatu’l-Arabiyye manâhâ ve mebnâhâ. Mağrib: Dâru’s-sekâfe, 1994.
Hepçilingirler, Feyza. Türkçe Dilbilgisi. 10. Baskı. İstanbul: Pasifik Ofset, 2018.
İbn Hişâm, Cemaleddin el-Ensârî, Muğni’l-lebîb ‘an kutubi’l-e‘ârib. Thk. Mazin Mübarek – Muhammed Ali Hamdullah. Şam: Dâru’l-fikr, 1964.
İbn Ya‘îş, Muvaffakuddin Ebu’l-bekâ Ya‘îş b. Ali el-Mevsılî. Şerhu’l-Mufassal. Thk. Emîl Bedî‘ Yakub. 6 Cilt. Lübnan: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2001.
İsmail, Fethî Ahmed Abdul‘âl. “el-Masdaru’l-muevvel ve ahkâmuhu’n-nahviyye”. Mecelletu’l-‘ilmiyye li külliyeti lugati’l-‘Arabiyye bi Asyûd 30/2 (Ekim 2011): 878-973.
Kabâve, Fahreddin. İ‘râbu’l-cümel ve eşbâhu’l-cümel. Halep: Dâru’l-kalem, 1989.
Karaağaç, Günay. Türkçenin Dil Bilgisi. 3. Baskı. Ankara: Akçağ Yayınları, 2016.
Lebedî, Muhammed Semîr Necîb. Mu‘cemu’l-mustalahâti’n-nahviyye ve’s-sarfiyye. Beyrut: Dâru’l-Furkân, 1985.
Mahzûmî, Mehdî. fi’n-Nahvi’l-Arabî nakd ve tevcih. 3. Baskı. Lübnan: Dâru’r-râidi’l-Arabî, 1986.
Maksutoğlu, Mehmet. Arapça Dilbilgisi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1969.
Meyhûbî, Şerîf. “er-Rabtu’l-isnâdî fi’l-cumleti’l-Arabiyyeti’l-basîta”. Mecelletu’l-edeb ve’l-luga 6 (Mayıs 2007): 181-192.
Humeyde, Mustafa. Nizâmu’l-irtibât ve’r-rabt fî terkîbi’l-cumleti’l-Arabiyye. Kahire: Mektebetu Lübnan, 1997.
Nehârî, Abdullah Ahmed Hamza. “el-Cumletu’l-Arabiyye fi’d-dersi’n-nahvî”. Mecelletu’l-Endelus li’l-‘ulûmi’l-insâniyye ve’l-ictimâiyye 15/14 (Haziran 2017): 7-45.
Râcihî, Abduh. et-Tatbîku’n-nahvî. Lübnan: Dâru’n-nahdati’l-Arabiyye, 2010.
Radî. Şerhu’r-Radî li Kâfiyeti İbni’l-Hâcib. 2 Cilt. Thk. Hasan b. Muhammed b. İbrahim el-Hifzî. Suudi Arabistan: İdâretu’s-sekâfeti ve’n-neşr bi’l-câmi‘a, 1993.
Sâmerrâî, Fâdıl Salih. el-Cumletü’l-Arabiyye te’lîfuhâ ve aksâmuhâ. Ürdün: Dâru’l-fikr, 2007.
Sevinç, R. Resul. Arapçada Cümle Yapısı. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2011.
Suyûtî, Celaleddin. el-Eşbâh ve’n-nezâir fi’n-nahv. 4 Cilt. Nşr. Komisyon. Dimeşk: Mecma‘u lugati’l-Arabiyye, 1987.
Suyûtî, Celaluddin Abdurrahman Ebû Bekr. Hem‘u’l-hevâmi‘ fî şerhi cem‘i’l-cevâmi‘. Thk. Ahmed Şemsuddin. 3 Cilt. Lübnan: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1998.
Şeyh, Huseyn Mansûr. el-Cumletu’l-Arabiyye dırâse fî mefhûmihâ ve taksîmâtiha’n-nahviyye. Lübnan: Muessesetu’l-Arabiyye, 2009.
Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer. el-Mufaṣṣal fî ‘ilmi’l-Arabiyye. Thk. Fahr Salih Kudâre. Amman: Daru Ammar, 2004.
Zihni, Hacı Mehmed. el-Muntahab ve’l-Muktadab. İstanbul: Marifet Yayınları, 2014.